منهج التربية الإسلامية: تفاوت میان نسخه‌ها

نویسنده، این تربیت نگاشت را، با گفتگو از وسائل و اهداف تربیت آغاز می‌کند تا معلوم دارد که در برنامه تربیتی، کدام یک مهم است. وسائل و اهداف در نظام تربیتی ارتباطی وثیق دارند و مکمل یکدیگرند؛ پس از این، با مقایسه ای کوتاه میان هدف‌های تربیتی در اسلام و غیر اسلام، به ویژگی‌های نظام تربیتی اسلام می‌رسد و از ویژگی عبادی این نظام تربیتی یاد می‌کند و از آثار تربیتی فردی و اجتماعی توحید می‌گوید و مفهوم عبادت را در اسلام ‌اندکی شرح می‌دهد، سپس به تربیت روحی، عقلی و جسمی از منظر اسلام می‌پردازد، به این شرح:

تربیت عقلانی: عقل یکی از بزرگ ترین نیروهای انسان است و در قرآن، واژه فؤاد در معنای قلب استفاده شده است (ملک: 23). انسان به عقلش آزموده می‌شود. اسلام برای تربیت عقل، ابتدا حوزه نظر عقل را تعیین می‌کند تا به بیراه نرود؛ سپس، از راه استدلال و شناخت حقایق، نیروی عقل را پرورش می‌دهد و برای این کار از دو وسیله و روش بهره می‌برد: یکی پرهیز عقل از ظن و گمان و پیروی نامعقول از دیگران و دیگری تفکر در قوانین طبیعت و عجایب آن. اسلام از تفکر در آفاق تنها رشد عقلانی را نمی‌خواهد، بلکه عمل به مقتضای حق را نیز خواهان است؛ برخلاف پرورش عقل در اروپا که در نهایت و اوج رشد عقلی، طبیعت به جای خدا نهاده می‌شود. از این گذشته، اسلام برای رشد عقلانی به تأمل در تاریخ گذشتگان می‌خواند و سیر در تاریخ را لازمه رشد عقلانی می‌داند. اسلام به علم هم می‌خواند؛ اما، علمی که همراه با دین است نه مقابل آن. از نگاه اسلام، میان عقل و روح رابطه ای استوار حاکم است که به هدایت عقل به خداوند و پرهیز از ماده پرستی کمک می‌کند<ref>همان، ص258</ref>

اسلام، تربیت جسمی و پرورش نیروهای حیاتی را با هم لحاظ می‌کند. اسلام در باب تربیت جسمی، دستورهای فراوانی دارد و جسم را تحقیر نمی‌کند؛ همچنین اسلام به پرورش نیروهای حیاتی اهتمام تام دارد و آنها را مانند نیروی عقلانی و نیروهای روحی تربیت می‌کند، از جمله این نیروها، نیروی جنسی است که در کنار دیگر امیال و خواست‌های سرشتی آدمی، باید تربیت شود<ref>همان، ص259</ref>

ترس و امید: سرشت آدمی چنان است که هم امیدوار است و هم ترسان. وجود این دو نیرو در ژرفای وجود آدمی، انسان را در تعیین نوع رفتار و نیز افکارش یاری می‌کند؛ یعنی، هرکس آن پایه که می‌ترسد و آن مایه که امیدوار است برای زندگی خود راه و روش برمی گزیند و میان ترس و امید خود، با رفتار خویش هماهنگی می‌آفریند. در قرآن به این دو ویژگی ناسازوار آدمی اشاره شده است. اسلام از این دو ویژگی متضاد برای تربیت انسان بهره می‌گیرد و بر اساس آنهاست که از ترغیب و ترهیب در اسلام سخن می‌رود<ref>همان</ref>