تاریخ بخارا، خوقند و کاشغر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'مدارك ' به 'مدارک ') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[شمس بخارائی]] ( | [[شمس بخارائی]] (نویسنده) | ||
[[عشیق، محمداکبر]] (محقق) | [[عشیق، محمداکبر]] (محقق) | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
'''تاريخ بخارا، خوقند و كاشغر'''، كتابى است به زبان فارسی كه توسط محمدحسن خان ياور به دستور ظل‌السلطان (مسعود ميرزا فرزند ناصرالدين شاه) از متن ترجمه شده به زبان روسى، در 14 صفر 1321 ه.ق. به فارسی ترجمه شده است. متأسفانه هنوز متن اصلى اين كتاب كه به زبان فارسی نگارش يافته، منتشر نشده است. | '''تاريخ بخارا، خوقند و كاشغر'''، كتابى است به زبان فارسی كه توسط محمدحسن خان ياور به دستور ظل‌السلطان (مسعود ميرزا فرزند ناصرالدين شاه) از متن ترجمه شده به زبان روسى، در 14 صفر 1321 ه.ق. به فارسی ترجمه شده است. متأسفانه هنوز متن اصلى اين كتاب كه به زبان فارسی نگارش يافته، منتشر نشده است. | ||
در مورد زمان تألیف اين كتاب چيزى نمى‌دانيم، در خود كتاب هم اشارهاى به زمان تألیف آن نشده تا بتوان به حدس و گمان متوسل شد؛ ولى از آنچه كه برمى‌آيد، | در مورد زمان تألیف اين كتاب چيزى نمى‌دانيم، در خود كتاب هم اشارهاى به زمان تألیف آن نشده تا بتوان به حدس و گمان متوسل شد؛ ولى از آنچه كه برمى‌آيد، نویسنده در سال 1784 م. به دربار امير شاه مراد (1784-1800 م.) به خدمتى ديوانى راه يافته و توانسته رويدادهاى بخارا، خوقند و كاشغر را در سال 1859 ميلادى به نگارش درآورد. | ||
== اهميت كتاب == | == اهميت كتاب == | ||
نویسنده به دليل همنشينى و مصاحبت با درباريان و نيز اشرافى كه بر رخدادهاى دوران شاهان منغيت داشته توانسته تألیف خود را از هر نظر كامل و فنى ارائه كند. بنابراین اين كتاب به وقايع‌نگارى و شرح رخدادهاى درباريان خلاصه نمى‌شود؛ بلكه گوشه‌هايى از تاريخ اجتماعى، اعتقادى و نظامى مردم آن سامان را در كنار رخدادهاى سياسى بيان كرده است و گاهى هم نقش مردم را در لابلاى رويدادها مى‌توان ديد كه همين گزارش‌هاى گرانبها به ارزش و اهميت كتاب افزوده است. | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نویسنده در بخش اول از آنچه در دربار بخارا مى‌گذشته، سخن مى‌گويد و شرح حال نبردها و توطئه‌هاى آنان را مى‌آورد. متأسفانه نویسنده؛ همچون ديگر تاريخنگاران محلى آن روزگار، تاريخ دقيق رويدادها را نياورده است؛ اما چون اين بخش از كتاب حاصل مشاهدات عينى مؤلف در آن دوران پر حادثه است از اهميت خاصى برخوردار است. | |||
بخش دوم كتاب احتمالا افزوده گرگريف روسى است. در اين بخش ضمن توصيف شهرها، درباره اهل معامله و حرفه اندك اطلاعاتى ارائه شده است. نام برخى شهرهاى باستانى كه در اين بخش آمده، امروز در سرزمين‌هاى ماوراءالنهر - آسياى مركزى- تغيير كرده است. بنابراین اين بخش از ديدگاه جغرافياى تاريخى از ارزش خاصى برخوردار است. | بخش دوم كتاب احتمالا افزوده گرگريف روسى است. در اين بخش ضمن توصيف شهرها، درباره اهل معامله و حرفه اندك اطلاعاتى ارائه شده است. نام برخى شهرهاى باستانى كه در اين بخش آمده، امروز در سرزمين‌هاى ماوراءالنهر - آسياى مركزى- تغيير كرده است. بنابراین اين بخش از ديدگاه جغرافياى تاريخى از ارزش خاصى برخوردار است. | ||
نسخهٔ ۶ نوامبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۷:۲۵
| تاریخ بخارا، خوقند و کاشغر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شمس بخارائی (نویسنده) عشیق، محمداکبر (محقق) |
| ناشر | مرکز پژوهشی ميراث مکتوب |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1377 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-90733-7-x |
| موضوع | آسیای مرکزی - تاریخ - قرن 13ق.
بخارا - تاریخ - قرن 13ق. خوقند (خان نشین) - تاریخ - قرن 13ق. کاشغر - تاریخ - قرن 13ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DK 858 /ش8ت2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاريخ بخارا، خوقند و كاشغر، كتابى است به زبان فارسی كه توسط محمدحسن خان ياور به دستور ظل‌السلطان (مسعود ميرزا فرزند ناصرالدين شاه) از متن ترجمه شده به زبان روسى، در 14 صفر 1321 ه.ق. به فارسی ترجمه شده است. متأسفانه هنوز متن اصلى اين كتاب كه به زبان فارسی نگارش يافته، منتشر نشده است.
در مورد زمان تألیف اين كتاب چيزى نمى‌دانيم، در خود كتاب هم اشارهاى به زمان تألیف آن نشده تا بتوان به حدس و گمان متوسل شد؛ ولى از آنچه كه برمى‌آيد، نویسنده در سال 1784 م. به دربار امير شاه مراد (1784-1800 م.) به خدمتى ديوانى راه يافته و توانسته رويدادهاى بخارا، خوقند و كاشغر را در سال 1859 ميلادى به نگارش درآورد.
اهميت كتاب
نویسنده به دليل همنشينى و مصاحبت با درباريان و نيز اشرافى كه بر رخدادهاى دوران شاهان منغيت داشته توانسته تألیف خود را از هر نظر كامل و فنى ارائه كند. بنابراین اين كتاب به وقايع‌نگارى و شرح رخدادهاى درباريان خلاصه نمى‌شود؛ بلكه گوشه‌هايى از تاريخ اجتماعى، اعتقادى و نظامى مردم آن سامان را در كنار رخدادهاى سياسى بيان كرده است و گاهى هم نقش مردم را در لابلاى رويدادها مى‌توان ديد كه همين گزارش‌هاى گرانبها به ارزش و اهميت كتاب افزوده است.
ساختار
كتاب در دو بخش تدوين شده كه هر دو بخش آن به سال 1276 ه.ق/ 1859 م. پايان پذيرفته است.
بخش اول از فرمانروايى امير حيدر آغاز شده و به ذكر حكمرانان مملكت كاشغر پايان مى‌پذيرد.
در بخش دوم كه از شرح حال امير شاه مراد (1784-1800 م.) آغاز گرديده و به ذكر استيلا و سلطنت جهانگير خواجه پايان مى‌پذيرد، تاريخ هر رويداد نيز ذكر شده است.
انتساب بخش نخست كتاب به مؤلف قطعى است و بخش دوم آن مى‌تواند افزوده ناشر روسى كتاب؛ گرگريف باشد.
گزارش محتوا
نویسنده در بخش اول از آنچه در دربار بخارا مى‌گذشته، سخن مى‌گويد و شرح حال نبردها و توطئه‌هاى آنان را مى‌آورد. متأسفانه نویسنده؛ همچون ديگر تاريخنگاران محلى آن روزگار، تاريخ دقيق رويدادها را نياورده است؛ اما چون اين بخش از كتاب حاصل مشاهدات عينى مؤلف در آن دوران پر حادثه است از اهميت خاصى برخوردار است.
بخش دوم كتاب احتمالا افزوده گرگريف روسى است. در اين بخش ضمن توصيف شهرها، درباره اهل معامله و حرفه اندك اطلاعاتى ارائه شده است. نام برخى شهرهاى باستانى كه در اين بخش آمده، امروز در سرزمين‌هاى ماوراءالنهر - آسياى مركزى- تغيير كرده است. بنابراین اين بخش از ديدگاه جغرافياى تاريخى از ارزش خاصى برخوردار است.
ويژگى
چنانكه گذشت، از ويژگى‌هاى اين كتاب كه آن را از اهميت و ارزش برخوردار مى‌كند، آن است كه به اوضاع اجتماعى، اعتقادى و نظامى مردم در كنار اوضاع سياسى پرداخته است.
كاستى‌ها
اما در بخش دوم كتاب، در برخى موارد توالى تاريخى شاهان بخارا رعايت نگرديده است، كه مصحح در حد توان به رفع اين مشكل پرداخته است. ثانيا گاهى تشخيص سخن گرگريف از ميرزا شمس بخارايى دشوار مى‌نمايد. شايد بخشى و يا تمام مسئوليت اين آشفتگى متوجه مترجم باشد؛ اما تا پيدا شدن نسخه دست نوشت مؤلف و يا ترجمه روسى كتاب نمى‌توان به داورى پرداخت.
از آنجا كه بيشتر اسناد و مدارک مؤلف به زبان روسى است و زبان روسى اجازه نمى‌دهد كه چند مخرج الفبايى فارسی را درست تلفظ كنند، در نتيجه لغات و اعلام جديد الورودى به وجود آمده كه چون شباهتى به لغات و اعلام تاريخى و جغرافيايى قديم ندارد، اسباب سردرگمى خواننده را فراهم مى‌كند.
همچنين مؤلف در يادكرد از تاريخ وقايع و اتفاقات و شرح حال‌ها به جاى استفاده از تاريخ هجرى قمرى و نيز هجرى شمسى، كه دقيق‌ترين تقويم روى زمين است، از تاريخ ميلادى، كه بسيار ناقص است، استفاده مى‌كند كه براى ما مسلمانان قابل درك نيست و نمى‌توانيم خود را در آن مقطع زمانى قرار دهيم.
وضعيت كتاب
بر اساس گفته شفر، محقق فرانسوى، كتاب نخستين بار به همت گرگريف روسى به نام تاريخ بخارا، خوقند و كاشغر، تألیف ميرزا شمس بخارايى در سال 1860م. از فارسی به روسى ترجمه و در قازان به چاپ رسيده است. پس از آن به دستور مسعود ميرزا، فرزند ناصرالدين شاه از روسى به فارسی برگرداننده شد.
در تصحيح اين كتاب، كه توسط آقاى محمداكبر عشيق صورت گرفته، سعى بر اين بوده كه با حفظ امانت چيزى از متن كاسته نشود. به همين جهت در مواردى كه كاتب نسخه در ضبط بعضى از كلمات يا سال‌ها اشتباه كرده است، در متن اصلى امانت كامل رعايت شده و در بخش تعليقات و توضيحات صحيح آن درج گرديده است.
تعليقات كتاب، كه يك سوم حجم كتاب را شكل مى‌دهد به همراه فهرست آيات، احاديث، اشعار و...، واژگان و اصطلاحات ديوانى، نام‌هاى كسان، نام جاى‌ها، كتاب‌ها، اقوام، قبايل، طوايف، فرق و زبان‌ها توسط مصحح به كتاب افزوده شده است. پاورقى‌هاى كتاب كه نيز توسط مصحح به كتاب افزوده شده به بيان نسخه بدل‌ها اختصاص يافته است. مؤلف همچنين پيش‌گفتارى مفصل در ابتداى كتاب نگاشته است.
منابع مقاله
1- مقدمه مصحح آقاى محمد اكبر عشيق.
2- ستوده، منوچهر، خرده‌گيرى از كتاب تاريخ بخارا، خوقند و كاشغر، آيينه ميراث، سال سوم، شماره اول، صص 49-45.