أدوار الفقه الإمامي: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' حسين' به ' حسین') |
جز (جایگزینی متن - ' اين ' به ' این ') |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
دو روش كلى در فقه شناسى وجود دارد یک روش فقه را به مانند ساختارى ارگانیک به دوران كودكى، دوران جوانى، دوران پيرى و دوران افول تقسيم مى‌كند اما روش ديگر تحولات و تغييرات تشريع و اجتهاد را بر پايه علل و حوادث و شخصيت‌هاى تاثير گذار و پژوهش در ميراث و منابع جامع توضيح مى‌دهد نویسنده معتقد است | دو روش كلى در فقه شناسى وجود دارد یک روش فقه را به مانند ساختارى ارگانیک به دوران كودكى، دوران جوانى، دوران پيرى و دوران افول تقسيم مى‌كند اما روش ديگر تحولات و تغييرات تشريع و اجتهاد را بر پايه علل و حوادث و شخصيت‌هاى تاثير گذار و پژوهش در ميراث و منابع جامع توضيح مى‌دهد نویسنده معتقد است این روش دوم با فقه و اجتهاد شيعى تناسب دارد و مى‌تواند اجتهاد زنده شيعه را توضيح دهد. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نویسنده، معتقد است فقه شيعه به دليل داشتن شمول و گستردگى و روشنايى منابع و مصادر بر ديگر مذاهب فقهى برترى دارد و برای توضيح | نویسنده، معتقد است فقه شيعه به دليل داشتن شمول و گستردگى و روشنايى منابع و مصادر بر ديگر مذاهب فقهى برترى دارد و برای توضيح این امتيازات به مطالعه متون و نظريات فقيهان گذشته تا عصر حاضر مى‌پردازد و ادوار و مراحل شكل‌گيرى فقه امامى را در 7 مرحله پى مى‌گيرد: | ||
دوره اول، عصر نشاط اجتهاد اسلامى است كه منابع آن قرآن و سنت نبوى است در | دوره اول، عصر نشاط اجتهاد اسلامى است كه منابع آن قرآن و سنت نبوى است در این دوره صحابه و تابعين بزرگ اولين مجموعه‌هاى فقهى حديثى را از اهل‌بيت فرا گرفتند. | ||
اهل‌بيت طبق آيه اولو الامر و ديگر آيات مرجع امت اسلامى هستند و اطاعت از آنها واجب است. غير از صحائف و رسائل [[امام على(ع)]] شخصيت‌هايى مانند ابورافع صحابى، على بن ابى رافع تابعى و برادرش عبيدالله، ربيعه بن سميع، عبيدالله بن جعفى، اولين منابع فقهى را از [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] به نسل‌هاى بعدى انتقال دادند. | اهل‌بيت طبق آيه اولو الامر و ديگر آيات مرجع امت اسلامى هستند و اطاعت از آنها واجب است. غير از صحائف و رسائل [[امام على(ع)]] شخصيت‌هايى مانند ابورافع صحابى، على بن ابى رافع تابعى و برادرش عبيدالله، ربيعه بن سميع، عبيدالله بن جعفى، اولين منابع فقهى را از [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] به نسل‌هاى بعدى انتقال دادند. | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
فقه شيعه در عصر امام باقر و امام صادق و در مجالس و حلقات فقهى و حديثى ايشان به اوج رسيد و اصول و مصنفات بسيارى توسط شاگردان ايشان تدوین يافت. | فقه شيعه در عصر امام باقر و امام صادق و در مجالس و حلقات فقهى و حديثى ايشان به اوج رسيد و اصول و مصنفات بسيارى توسط شاگردان ايشان تدوین يافت. | ||
تدوین كنندگان | تدوین كنندگان این اصول و متون اوليه آن‌قدر گسترده بودند كه مى‌توان كتب رجالى زيادى را برای شناسايى آنها يافت مانند رجال كشى، رجال عقيقى، مشيخه حسن بن محبوب و رجال حسن بن فضال و رجال نجاشى. | ||
نویسنده، طبقات اوليه | نویسنده، طبقات اوليه این تدوین كنندگان را به اختصار توضيح داده سپس با معرفى طبقات فقهاى شيعه، کتاب‌ها، مجموعه فتاوى، رساله‌ها و مكاتب آنها را تشريح مى‌كند. | ||
اين مكاتب در قم، رى، كوفه و مدينه شكل گرفتند و هر كدام مشرب خاصى در تدوین فقه شيعه داشتند. | اين مكاتب در قم، رى، كوفه و مدينه شكل گرفتند و هر كدام مشرب خاصى در تدوین فقه شيعه داشتند. | ||
در مرحله دوم يعنى عصر تبویب اجتهاد و شكل‌گيرى مجامع روايى از عالمان، فقيهان و محدثانى مانند [[کلینی، محمد بن یعقوب|كلينى]]، محمد بن بابویه قمى، سعد بن عبدالله قمى، ابراهيم ثقفى، حسن بن ابى عقيل، على بن احمد كوفى، على بن بابویه صدوق اول، ابن جنيد، ابوحسين ناشى عياشى، ابن قولویه، صدوق، مفيد، [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيدمرتضى]]، ابوصلاح حلبى، ابویعلى ديلمى و محمد بن طوسى و آثار، مشايخ و شاگردان آنها نام مى‌برد و ضمن آن به معرفى اصول و مبانى فقهى، آراى خاص و ویژه، مبانى و اصول رجالى و حديثى و تأثيرات هر كدام بر بعدى‌ها مى‌پردازد و مراكز و نهادهاى فقهى ارزش‌مندى كه در شهرهاى مختلف در | در مرحله دوم يعنى عصر تبویب اجتهاد و شكل‌گيرى مجامع روايى از عالمان، فقيهان و محدثانى مانند [[کلینی، محمد بن یعقوب|كلينى]]، محمد بن بابویه قمى، سعد بن عبدالله قمى، ابراهيم ثقفى، حسن بن ابى عقيل، على بن احمد كوفى، على بن بابویه صدوق اول، ابن جنيد، ابوحسين ناشى عياشى، ابن قولویه، صدوق، مفيد، [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيدمرتضى]]، ابوصلاح حلبى، ابویعلى ديلمى و محمد بن طوسى و آثار، مشايخ و شاگردان آنها نام مى‌برد و ضمن آن به معرفى اصول و مبانى فقهى، آراى خاص و ویژه، مبانى و اصول رجالى و حديثى و تأثيرات هر كدام بر بعدى‌ها مى‌پردازد و مراكز و نهادهاى فقهى ارزش‌مندى كه در شهرهاى مختلف در این دوره كه از 260 تا460 را شامل مى‌شود بررسى كرده و روش‌مندى و تدوین نهايى فقه شيعى را در این دوره مشخص -مى‌سازد. | ||
در مرحله سوم (460 - 600ق) فقهاى بزرگى چون [[ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر|ابن براج]] طرابلسى، ابوعلى طوسى، فضل بن حسن طبرسى، [[قطب راوندی، سعید بن هبةالله |قطب راوندى]]، ابو[[الفتوح]] رازى، ابن حمزه، على بن حسن حلبى، [[ابن زهره، حمزه بن علی|ابن زهره]] حلبى، كيدرى، حمصى، [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهر آشوب]] ظهور كردند و با نگارش متون استدلالى فقه شيعه را تكامل بخشيدند اما به دليل فشارهاى سياسى و فتنه‌هاى مخالفان در برخى حوزه‌هاى علمى شيعه ركور و افول اتفاق افتاد. در | در مرحله سوم (460 - 600ق) فقهاى بزرگى چون [[ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر|ابن براج]] طرابلسى، ابوعلى طوسى، فضل بن حسن طبرسى، [[قطب راوندی، سعید بن هبةالله |قطب راوندى]]، ابو[[الفتوح]] رازى، ابن حمزه، على بن حسن حلبى، [[ابن زهره، حمزه بن علی|ابن زهره]] حلبى، كيدرى، حمصى، [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهر آشوب]] ظهور كردند و با نگارش متون استدلالى فقه شيعه را تكامل بخشيدند اما به دليل فشارهاى سياسى و فتنه‌هاى مخالفان در برخى حوزه‌هاى علمى شيعه ركور و افول اتفاق افتاد. در این دوره به علم اصول و فقه الآيات توجه ویژه‌اى شد. | ||
در دوره سوم از قرن هفتم تا نيمه اول قرن يازدهم با ظهور[[ابن‌ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] فقه شيعه توسعه وسيعى يافت. | در دوره سوم از قرن هفتم تا نيمه اول قرن يازدهم با ظهور[[ابن‌ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] فقه شيعه توسعه وسيعى يافت. | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
در قرن هشتم 9 نفر از جمله [[تقی‌الدین حلی، حسن بن علی|ابن داود]] -حلى و [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلى]] و [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر المحققين]] و شهيد اول با تأليف مجامع گسترده فقهى به گسترش فروعات فقهى و مستدل سازى مبانى فقه پرداختند. | در قرن هشتم 9 نفر از جمله [[تقی‌الدین حلی، حسن بن علی|ابن داود]] -حلى و [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلى]] و [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر المحققين]] و شهيد اول با تأليف مجامع گسترده فقهى به گسترش فروعات فقهى و مستدل سازى مبانى فقه پرداختند. | ||
در بررسى مشخصات | در بررسى مشخصات این دوره، نویسنده به تفصيل فقهاى برجسته قرن و مؤلفات و آثار برجسته و نظام فقهى و آراى خاص هر یک را معرفى كرده است. | ||
در قرن 10 و اوايل قرن 11 فقهاى متعددى ظهور كردند و نویسنده، 20 نفر از آنها و سبک اجتهادى استنباطى آنها را معرفى كرده است. | در قرن 10 و اوايل قرن 11 فقهاى متعددى ظهور كردند و نویسنده، 20 نفر از آنها و سبک اجتهادى استنباطى آنها را معرفى كرده است. | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
در دوره پنجم اخباریان ظهور كردند و نویسنده 20 نفر از آنها و سبک اجتهادى استنباطى آنها را معرفى كرده است. | در دوره پنجم اخباریان ظهور كردند و نویسنده 20 نفر از آنها و سبک اجتهادى استنباطى آنها را معرفى كرده است. | ||
[[مجلسی، محمدتقی|محمدتقى مجلسى]] اول، حر عاملى، [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|فيض كاشانى]]، [[مجلسی، محمدباقر|محمدباقرمجلسى]]، [[بحرانی، هاشم بن سلیمان|هاشم بحرانى]]، [[تونی، عبدالله بن محمد|فاضل تونى]]، [[طریحی، فخرالدین بن محمد|فخر‌الدين طريحى]]، حسین خوانسارى و جمال خوانسارى از شخصيت‌هاى بزرگ | [[مجلسی، محمدتقی|محمدتقى مجلسى]] اول، حر عاملى، [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|فيض كاشانى]]، [[مجلسی، محمدباقر|محمدباقرمجلسى]]، [[بحرانی، هاشم بن سلیمان|هاشم بحرانى]]، [[تونی، عبدالله بن محمد|فاضل تونى]]، [[طریحی، فخرالدین بن محمد|فخر‌الدين طريحى]]، حسین خوانسارى و جمال خوانسارى از شخصيت‌هاى بزرگ این دوره هستند و از لحاظ زمانى نيمه دوم قرن يازدهم تا اواخر قرن 12 را شامل مى‌شود مقابله با اجتهاد و اصول‌گرايى وتكيه بر حديث‌گرايى و اعتنا به همه متون حديثى و ضديت با عقلانيت و عقل‌گرايى از مشخصات علماى این دوره است. | ||
سپس دوره اوج اجتهاد با فعالیت‌های گسترده [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] و ابتكارات اصولى او و تلاش شاگردانش به توسعه و تكامل اجتهاد شيعى و مقابله با اخبارگرايى كمك كرد و اخباریان را برای هميشه منزوى ساخت. | سپس دوره اوج اجتهاد با فعالیت‌های گسترده [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] و ابتكارات اصولى او و تلاش شاگردانش به توسعه و تكامل اجتهاد شيعى و مقابله با اخبارگرايى كمك كرد و اخباریان را برای هميشه منزوى ساخت. | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
در دوره هفتم(1260 - 1414ق) [[شيخ انصارى]] مكتب اجتهادى جامعى تدوین كرد و اجتهاد و عقل‌گرايى را در همه حوزه‌هاى نجف و قم و سامرا گسترش داد. | در دوره هفتم(1260 - 1414ق) [[شيخ انصارى]] مكتب اجتهادى جامعى تدوین كرد و اجتهاد و عقل‌گرايى را در همه حوزه‌هاى نجف و قم و سامرا گسترش داد. | ||
نویسنده، ابتكارات اصولى و فقهى و مشخصات نظام فقهى او را توضيح داده و برخى از پيروان او را در عصر حاضر مانند [[نائینی، محمدحسین|محمدحسین نائينى]]، [[عراقی، ضیاءالدین|ضياء عراقى]]، [[بروجردی، حسین|حسين بروجردى]]، [[امام خمينى(ره)|امام خمينى]]، ابوالقاسم خویى و نظام و آراى فقهى و امتيازات كلى | نویسنده، ابتكارات اصولى و فقهى و مشخصات نظام فقهى او را توضيح داده و برخى از پيروان او را در عصر حاضر مانند [[نائینی، محمدحسین|محمدحسین نائينى]]، [[عراقی، ضیاءالدین|ضياء عراقى]]، [[بروجردی، حسین|حسين بروجردى]]، [[امام خمينى(ره)|امام خمينى]]، ابوالقاسم خویى و نظام و آراى فقهى و امتيازات كلى این دوره را معرفى كرده است. | ||
نسخهٔ ۵ نوامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۴:۱۱
| ادوار الفقه الامامی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سبحانی تبریزی، جعفر (نویسنده) |
| ناشر | موسسه امام صادق علیه‌السلام |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1424 ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-357-072-x |
| موضوع | فقه جعفری - تاریخ فقیهان شیعه - سرگذشتنامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 169/9 /س2الف4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أدوار الفقه الإمامي اثر آیت‌الله سبحانى، تحقيقى جامع در تاريخ اجتهاد و تشريع اسلامى بر اساس فقه اماميه است و در 7 مرحله شامل عصر نشاط حديثى و اجتهادى، عصر تبویب، عصر ركود، بازسازى حيات فقهى، ظهور جنبش اخباریه، اوج فعاليت فقهى و عصر ابتكارات فقهى بررسى و تحليل شده است.
هدف و انگيزه
هدف نویسنده شناسايى ویژگى‌ها و اختيارات فقه اماميه با بررسى چشم اندازهاى تاريخى آن و اشاره به منابع، شخصيت‌ها و نظريه‌هاى خاص فقهى است.
ساختار
دو روش كلى در فقه شناسى وجود دارد یک روش فقه را به مانند ساختارى ارگانیک به دوران كودكى، دوران جوانى، دوران پيرى و دوران افول تقسيم مى‌كند اما روش ديگر تحولات و تغييرات تشريع و اجتهاد را بر پايه علل و حوادث و شخصيت‌هاى تاثير گذار و پژوهش در ميراث و منابع جامع توضيح مى‌دهد نویسنده معتقد است این روش دوم با فقه و اجتهاد شيعى تناسب دارد و مى‌تواند اجتهاد زنده شيعه را توضيح دهد.
گزارش محتوا
نویسنده، معتقد است فقه شيعه به دليل داشتن شمول و گستردگى و روشنايى منابع و مصادر بر ديگر مذاهب فقهى برترى دارد و برای توضيح این امتيازات به مطالعه متون و نظريات فقيهان گذشته تا عصر حاضر مى‌پردازد و ادوار و مراحل شكل‌گيرى فقه امامى را در 7 مرحله پى مى‌گيرد:
دوره اول، عصر نشاط اجتهاد اسلامى است كه منابع آن قرآن و سنت نبوى است در این دوره صحابه و تابعين بزرگ اولين مجموعه‌هاى فقهى حديثى را از اهل‌بيت فرا گرفتند.
اهل‌بيت طبق آيه اولو الامر و ديگر آيات مرجع امت اسلامى هستند و اطاعت از آنها واجب است. غير از صحائف و رسائل امام على(ع) شخصيت‌هايى مانند ابورافع صحابى، على بن ابى رافع تابعى و برادرش عبيدالله، ربيعه بن سميع، عبيدالله بن جعفى، اولين منابع فقهى را از حضرت على(ع) به نسل‌هاى بعدى انتقال دادند.
52 نفر از صحابه و تابعين از امام حسین و 109 شخصيت از امام حسین به روايت احاديث فقهى از آن حضرت پرداختند.
امام سجاد هم با تأليف صحيفه سجاديه و رساله حقوق به تكامل فقه امامى مدد رساند.
فقه شيعه در عصر امام باقر و امام صادق و در مجالس و حلقات فقهى و حديثى ايشان به اوج رسيد و اصول و مصنفات بسيارى توسط شاگردان ايشان تدوین يافت.
تدوین كنندگان این اصول و متون اوليه آن‌قدر گسترده بودند كه مى‌توان كتب رجالى زيادى را برای شناسايى آنها يافت مانند رجال كشى، رجال عقيقى، مشيخه حسن بن محبوب و رجال حسن بن فضال و رجال نجاشى.
نویسنده، طبقات اوليه این تدوین كنندگان را به اختصار توضيح داده سپس با معرفى طبقات فقهاى شيعه، کتاب‌ها، مجموعه فتاوى، رساله‌ها و مكاتب آنها را تشريح مى‌كند.
اين مكاتب در قم، رى، كوفه و مدينه شكل گرفتند و هر كدام مشرب خاصى در تدوین فقه شيعه داشتند.
در مرحله دوم يعنى عصر تبویب اجتهاد و شكل‌گيرى مجامع روايى از عالمان، فقيهان و محدثانى مانند كلينى، محمد بن بابویه قمى، سعد بن عبدالله قمى، ابراهيم ثقفى، حسن بن ابى عقيل، على بن احمد كوفى، على بن بابویه صدوق اول، ابن جنيد، ابوحسين ناشى عياشى، ابن قولویه، صدوق، مفيد، سيدمرتضى، ابوصلاح حلبى، ابویعلى ديلمى و محمد بن طوسى و آثار، مشايخ و شاگردان آنها نام مى‌برد و ضمن آن به معرفى اصول و مبانى فقهى، آراى خاص و ویژه، مبانى و اصول رجالى و حديثى و تأثيرات هر كدام بر بعدى‌ها مى‌پردازد و مراكز و نهادهاى فقهى ارزش‌مندى كه در شهرهاى مختلف در این دوره كه از 260 تا460 را شامل مى‌شود بررسى كرده و روش‌مندى و تدوین نهايى فقه شيعى را در این دوره مشخص -مى‌سازد.
در مرحله سوم (460 - 600ق) فقهاى بزرگى چون ابن براج طرابلسى، ابوعلى طوسى، فضل بن حسن طبرسى، قطب راوندى، ابوالفتوح رازى، ابن حمزه، على بن حسن حلبى، ابن زهره حلبى، كيدرى، حمصى، ابن شهر آشوب ظهور كردند و با نگارش متون استدلالى فقه شيعه را تكامل بخشيدند اما به دليل فشارهاى سياسى و فتنه‌هاى مخالفان در برخى حوزه‌هاى علمى شيعه ركور و افول اتفاق افتاد. در این دوره به علم اصول و فقه الآيات توجه ویژه‌اى شد.
در دوره سوم از قرن هفتم تا نيمه اول قرن يازدهم با ظهور ابن ادريس فقه شيعه توسعه وسيعى يافت.
در قرن هشتم 9 نفر از جمله ابن داود -حلى و علامه حلى و فخر المحققين و شهيد اول با تأليف مجامع گسترده فقهى به گسترش فروعات فقهى و مستدل سازى مبانى فقه پرداختند.
در بررسى مشخصات این دوره، نویسنده به تفصيل فقهاى برجسته قرن و مؤلفات و آثار برجسته و نظام فقهى و آراى خاص هر یک را معرفى كرده است.
در قرن 10 و اوايل قرن 11 فقهاى متعددى ظهور كردند و نویسنده، 20 نفر از آنها و سبک اجتهادى استنباطى آنها را معرفى كرده است.
در دوره پنجم اخباریان ظهور كردند و نویسنده 20 نفر از آنها و سبک اجتهادى استنباطى آنها را معرفى كرده است.
محمدتقى مجلسى اول، حر عاملى، فيض كاشانى، محمدباقرمجلسى، هاشم بحرانى، فاضل تونى، فخر‌الدين طريحى، حسین خوانسارى و جمال خوانسارى از شخصيت‌هاى بزرگ این دوره هستند و از لحاظ زمانى نيمه دوم قرن يازدهم تا اواخر قرن 12 را شامل مى‌شود مقابله با اجتهاد و اصول‌گرايى وتكيه بر حديث‌گرايى و اعتنا به همه متون حديثى و ضديت با عقلانيت و عقل‌گرايى از مشخصات علماى این دوره است.
سپس دوره اوج اجتهاد با فعالیت‌های گسترده وحيد بهبهانى و ابتكارات اصولى او و تلاش شاگردانش به توسعه و تكامل اجتهاد شيعى و مقابله با اخبارگرايى كمك كرد و اخباریان را برای هميشه منزوى ساخت.
در دوره هفتم(1260 - 1414ق) شيخ انصارى مكتب اجتهادى جامعى تدوین كرد و اجتهاد و عقل‌گرايى را در همه حوزه‌هاى نجف و قم و سامرا گسترش داد.
نویسنده، ابتكارات اصولى و فقهى و مشخصات نظام فقهى او را توضيح داده و برخى از پيروان او را در عصر حاضر مانند محمدحسین نائينى، ضياء عراقى، حسين بروجردى، امام خمينى، ابوالقاسم خویى و نظام و آراى فقهى و امتيازات كلى این دوره را معرفى كرده است.