منتخب اللطايف

منتخب اللطایف
پدیدآوران	ایمان، رحم‌علیخان (نويسنده) علیزاده، مهدی (مصحح) علیزاده، حسین (مصحح)
ناشر	طهوری
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1386 ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-6414-65-5
موضوع	شاعران - سرگذشت‌نامه شاعران ایرانی - سرگذشت‌نامه شعر فارسی - قرن 3 - 12ق. - مجموعه‌‏ها عارفان - سرگذشت‌نامه
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏PN‎‏ ‎‏1119‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏2‎‏ ‎‏الف‎‏93‎‏017

منتخب اللطايف اثر رحم على خان ايمان (متوفى 1226ق)، تذكره شاعران و عارفان فارسى‌زبان از عصر سامانيان تا زمان مؤلف (صفويه) مى‌باشد كه توسط حسين و مهدى عليزاده، تصحيح و تنظيم شده است.

كتاب به زبان فارسى و در نميه اول قرن دوازدهم هجرى نوشته شده است.

ساختار

در ابتداى كتاب، مقدمه مصحح و مؤلف آمده و در ادامه، به ترتيب حروف الفباء، به معرفى شاعران و عارفان فارسى‌زبان از عصر سامانيان تا قرن 12، كه حدودا 2076 نفر مى‌باشند، پرداخته شده است.

نويسنده در اين تذكره، شرح‌حال 67 نفر شاعر را كه معاصر او بوده‌اند، آورده و از مصاحبت برخى از آنان از قبيل مير حمد هاشم نيز، كسب فيض كرده است.

وى براى تدوين اين تذكره، به مراجع و مآخذ مختلف مراجعه نموده و بعضى احوال را كه در جامع اللطايف، اثر ديگر خود، به طور مشروح نوشته، در اين تألیف، كوتاه كرده است؛ بى آن‌كه متعرض اختلاف اقوال شود.

گزارش محتوا

ويژگى اين كتاب در اين است كه حدود يك سوم از مطالب آن، مربوط به شعراى هم‌عصر مؤلف بوده كه در منابع ديگر، كمتر نامى از آنان شنيده شده است. اين كتاب به نوعى نسخه منحصر به فردى در معرفى اين دسته از شاعران است.

در مورد شعراى قبل از صفويه، اين كتاب نسبت به آثار مشابه، حسن خاصى ندارد. يعنى مؤلف صرفاً به معرفى اين شاعران پرداخته و نمونه آثارشان را هم آورده است.

وى در اين تذكره، مطابق با همه تذكره‌ها، نمونه‌هايى از آثار اين شاعران را ذكر كرده و در مورد شاعران مطرح‌تر، نمونه‌هاى خوب و برجسته‌اى از آثارشان را آورده است. اين نشان مى‌دهد كه اگر آن دسته از شاعران كه در تذكره‌هاى ديگر، نامى از آنان به ميان نيامده و احياناً ديوان اشعارشان از بين رفته، نمونه اشعارى كه اين نويسنده از آنان انتخاب كرده‌است، جزء بهترين شعرهاى اين شاعران محسوب مى‌شود.

وقتى آثار شاعران مطرح در اين كتاب را با ديگر منابع مقايسه مى‌كنيم، متوجه اين مسأله مى‌شويم كه نويسنده در انتخاب اشعار، حساب شده و با شناخت عمل كرده است.

اين تذكره در زمان حيات مؤلف، مورد توجه فضلا و ادبا بوده است. مؤلفان هم‌عصر وى، به اين اثر اهميت مى‌دادند، از اين‌رو دو نفر از تذكره‌نويسان، يكى محمد قدرت‌الله متخلص به شوق، پسر قبول محمد، مؤلف تكمله الشعراء جام جمشيد و ديگرى: حسينقلى خان متخلص به عاشق عظيم‌آبادى، صاحب تذكره نشتر عشق، فوايد بسيارى از منتخب اللطايف برگرفته و مطالب كثيرى بى‌ذكر مآخذ، از آن استخراج كرده و در ديباچه كتاب خود، نام آن را جزو ماخذ و منابع خويش آورده‌اند.

اهميت اصلى اين كتاب، در اين است كه نويسنده شرح‌حال شاعران معاصر خود را در اين كتاب درج نموده و همچنين درباره شعرايى بحث كرده كه در ديگر تذكره‌ها نام آن‌ها كمتر يافته مى‌شود.

به علاوه در اين اثر، شرح‌حال پاره‌اى از گويندگان مهم زبان اردو، درج شده و از اين نظر در رديف اولين تذكره گويندگان اردو به‌شمار مى‌رود.

نويسنده ابياتى كه گوينده آن نامشخص بوده را يادآور شده و هرجا كه با وجود اختلاف قول و روايت نمى‌توانسته استنتاجى كند، بدون اظهار نظر، هر دو طرف قضيه را پيش خوانندگان عرضه داشته و پس از نقل بيت، مى‌گويد: شعر مذكور مختلف فيه است.

چون مؤلف به عرفان توجه داشته و خود در جمع درويشان بوده، شرح حال عارفان و مشايخ صوفيه را مشروح‌تر و مفصل‌تر تنظيم كرده است.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب، در ابتدا و فهرست نام اشخاص، شهرها و مكان‌ها، طوايف و قبايل، كتاب‌ها، آيات قرآن و احاديث مذكور در متن، به همراه فهرست منابع و ماخذ مورد استفاده نويسنده، در انتهاى كتاب آمده است.

منابع مقاله

متن و مقدمه كتاب