۶۱٬۱۸۹
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' فى ' به ' في '
جز (جایگزینی متن - 'الدين' به ' الدين') |
جز (جایگزینی متن - ' فى ' به ' في ') |
||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
'''القند | '''القند في ذكر علماى سمرقند'''، تأليف عالم حنفى [[نسفی، عمر بن محمد|عمر بن محمد نسفى]] (537-462ق) به زبان عربى است. اين كتاب از نظر دربر داشتن نام محدّثان بسيار و سلسله روايات آنان در خور اهميت است. همچنين از جهت ذكر اسامى خاص ايرانى و اعلام جغرافيايى ناحيه‌ى سغد قديم و ديگر نواحى ماوراءالنهر در خور توجه است. | ||
== ساختار== | == ساختار== | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
برخى از مناطقى كه در اين كتاب از آنها نام برده شده و عموماً در منطقه ماوراءالنهر قرار دارند، حتى در كتاب‌ها و فرهنگ‌هاى جغرافيايى به چشم نمى‌خورد و اين مسئله، كار تحقيق كتاب را دشوار كرده است. | برخى از مناطقى كه در اين كتاب از آنها نام برده شده و عموماً در منطقه ماوراءالنهر قرار دارند، حتى در كتاب‌ها و فرهنگ‌هاى جغرافيايى به چشم نمى‌خورد و اين مسئله، كار تحقيق كتاب را دشوار كرده است. | ||
اين اثر از جمله آثارى است كه با وجود افتادگى‌هايى كه در آغاز و پايان آن به چشم مى‌خورد، آنچه در دست مانده از فوايد تاريخى، جغرافيايى، رجالى و حديثى فراوانى برخوردار است كه بسيارى از آنها را نمى‌توان در ديگر كتاب‌ها يافت. افتادگى آغاز كتاب، ما را از شناخت منابع مورد اعتماد او محروم كرده؛ چه آنكه ذكر منابع در آغاز كتاب، شيوه بسيارى از تاريخنگاران است و آنها معمولاً به عناوين كتاب‌هايى كه در موضوع مورد بحث نگاشته شده و يا از آنها بهره برده‌اند، اشاره مى‌كنند. البته با وجود اين افتادگى‌ها، نام بسيارى از كتاب‌هايى كه او از آنها بهره گرفته، در نسخه خطى پاريس و استانبول باقى مانده است و مصحح كتاب از اين دو نسخه بهره گرفته است. از مهمترين كتاب‌هايى كه از آن ياد مى‌شود، كتاب التاريخ | اين اثر از جمله آثارى است كه با وجود افتادگى‌هايى كه در آغاز و پايان آن به چشم مى‌خورد، آنچه در دست مانده از فوايد تاريخى، جغرافيايى، رجالى و حديثى فراوانى برخوردار است كه بسيارى از آنها را نمى‌توان در ديگر كتاب‌ها يافت. افتادگى آغاز كتاب، ما را از شناخت منابع مورد اعتماد او محروم كرده؛ چه آنكه ذكر منابع در آغاز كتاب، شيوه بسيارى از تاريخنگاران است و آنها معمولاً به عناوين كتاب‌هايى كه در موضوع مورد بحث نگاشته شده و يا از آنها بهره برده‌اند، اشاره مى‌كنند. البته با وجود اين افتادگى‌ها، نام بسيارى از كتاب‌هايى كه او از آنها بهره گرفته، در نسخه خطى پاريس و استانبول باقى مانده است و مصحح كتاب از اين دو نسخه بهره گرفته است. از مهمترين كتاب‌هايى كه از آن ياد مى‌شود، كتاب التاريخ في اخبار ولاه خراسان، اثر بوعلى حسين بن احمد سلامى است. از اين كتاب گمشده، تاريخنگاران بعدى استفاده زيادى برده‌اند و ناگفته نماند كه نجم الدين نسفى در كتاب خود از اين اثر نام نبرده و تنها نام نگارنده آن را ذكر كرده است. | ||
مهمترين كتاب‌هايى كه با توجه به ارتباط نزديك آنها با اين كتاب، به احتمال قريب به يقين از آنها بهره گرفته شده، عبارتند از: | مهمترين كتاب‌هايى كه با توجه به ارتباط نزديك آنها با اين كتاب، به احتمال قريب به يقين از آنها بهره گرفته شده، عبارتند از: | ||
#تاريخ نسف؛ [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد |سمعانى]] درباره اين كتاب مى‌نويسند: «تاريخ بزرگى است كه در دو جلد قطور به رشته تحرير درآمده است». صاحب القند به چند طريق از وى نقل قول مى‌كند كه البته بيشتر اين نقل قول‌ها از طريق دو نفر است و نگارنده نام آنها را در جاى‌جاى كتاب خود آورده است. اين دو نفر عبارتند از: حسن بن عبدالملك نسفى (404-487ق)، حسن بن احمد قاسمى كوجميثنى (409-491ق). | #تاريخ نسف؛ [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد |سمعانى]] درباره اين كتاب مى‌نويسند: «تاريخ بزرگى است كه در دو جلد قطور به رشته تحرير درآمده است». صاحب القند به چند طريق از وى نقل قول مى‌كند كه البته بيشتر اين نقل قول‌ها از طريق دو نفر است و نگارنده نام آنها را در جاى‌جاى كتاب خود آورده است. اين دو نفر عبارتند از: حسن بن عبدالملك نسفى (404-487ق)، حسن بن احمد قاسمى كوجميثنى (409-491ق). | ||
#«تاريخ استرآباد» و «الكمال | #«تاريخ استرآباد» و «الكمال في معرفه الرجال من علماء سمرقند»: اين دو كتاب را ابوسعد عبدالرحمن بن محمد بن محمد استرآبادى؛ معروف به [[ادریسی، محمد بن محمد|ادريسى]] و منويى (درگذشته به سال 405ق) به رشته تحرير درآورده است. نسفى با دو واسطه از او نقل قول مى‌كند و در كتاب القند به هنگام ذكر روايت‌كنندگان خبر، چندين و چند بار آمده است: «شيخ امام ابوفحص عمر بن احمد شبيبى به نقل از شيخ ابوفحص عمر بن احمد شاهينى و او به نقل از شيخ ابوسعد عبدالرحمن بن محمد استرآبادى مى‌گويد...». | ||
در انتهاى كتاب، بخشى با عنوان «مستدرك القند» آمده كه در آن تراجم علمايى كه در آثار ديگر از كتاب القند نقل شده است؛ اما به دلايلى مانند اهمال نسّاخ كتاب، يا به جهت اختصارى كه مدّ نظر ناسخ نسخه پاريس بوده است، در خود كتاب ديده نمى‌شود، ذكر شده است؛ به عنوان مثال حرف «س» در كتاب وجود دارد؛ اما نام سليمان بن داود ختنى كه [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد |سمعانى]] در الانساب به نقل از القند آورده، ذكر نشده است. | در انتهاى كتاب، بخشى با عنوان «مستدرك القند» آمده كه در آن تراجم علمايى كه در آثار ديگر از كتاب القند نقل شده است؛ اما به دلايلى مانند اهمال نسّاخ كتاب، يا به جهت اختصارى كه مدّ نظر ناسخ نسخه پاريس بوده است، در خود كتاب ديده نمى‌شود، ذكر شده است؛ به عنوان مثال حرف «س» در كتاب وجود دارد؛ اما نام سليمان بن داود ختنى كه [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد |سمعانى]] در الانساب به نقل از القند آورده، ذكر نشده است. | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
#مقدمه و متن كتاب. | #مقدمه و متن كتاب. | ||
#نقد و معرفى كتاب تحقيق جديد «القند | #نقد و معرفى كتاب تحقيق جديد «القند في ذكر علماء سمرقند، يوسف الهادى، آيينه ميراث، زمستان 1377 و بهار 1378، شماره 3 و 4، صفحات 52 تا 57. | ||
#نام‌هاى خاص ايرانى در كتاب القند | #نام‌هاى خاص ايرانى در كتاب القند في ذكر اخبار علماء سمرقند، تفضلى، احمد، نامه فرهنگستان، پاييز 1374، شماره 3، ص 180. | ||