تاریخ ایران: از رضا شاه تا انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۲۱ اوت ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'می‎د' به 'می‌د'
جز (جایگزینی متن - 'می‎ک' به 'می‌ک')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
جز (جایگزینی متن - 'می‎د' به 'می‌د')
خط ۳۶: خط ۳۶:


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
مترجم کتاب در یادداشت خویش، به نکات حائز اهمیتی اشاره می‌کند: اگر خواننده ایرانی به اندازه کافی از تاریخ معاصر ایران آگاهی نداشته و در این کتاب به‎ژرفی ننگرد، در مورد نقش بریتانیا، با ظاهری بی‎طرفانه روبه‎رو می‎شود که در واقع زیرکانه در نکات حساس می‎لغزد و می‌گریزد و نقش بریتانیا را کمابیش حق‎به‎جانب و معصومانه جلوه می‎دهد؛ به‎عنوان نمونه، در مورد نادر شاه، با همه استدلال‎های ظاهرا درست، چون این پادشاه دلاور دو گناه بزرگ مرتکب شد که برای استعمار بریتانیا نابخشودنی و خطرناک بود، یکی کوشش او برای وحدت شیعه و سنی و در نتیجه کندن ریشه اختلافات در خاورمیانه و ایجاد وحدت در میان مسلمانان و دوم فتح آسان هندوستان که بریتانیا را در مورد نقش آینده ایرانیان نگران می‎ساخت، لذا خواننده ایرانی حق دارد نسبت به لحن تحقیر و حتی اهانت‎آمیز نویسنده در مورد نادر شاه و حتی چرایی و چگونگی جنون و مرگ او بدگمان شود<ref>ر.ک: یادداشت مترجم، ص5 - 6</ref>.
مترجم کتاب در یادداشت خویش، به نکات حائز اهمیتی اشاره می‌کند: اگر خواننده ایرانی به اندازه کافی از تاریخ معاصر ایران آگاهی نداشته و در این کتاب به‎ژرفی ننگرد، در مورد نقش بریتانیا، با ظاهری بی‎طرفانه روبه‎رو می‎شود که در واقع زیرکانه در نکات حساس می‎لغزد و می‌گریزد و نقش بریتانیا را کمابیش حق‎به‎جانب و معصومانه جلوه می‌دهد؛ به‎عنوان نمونه، در مورد نادر شاه، با همه استدلال‎های ظاهرا درست، چون این پادشاه دلاور دو گناه بزرگ مرتکب شد که برای استعمار بریتانیا نابخشودنی و خطرناک بود، یکی کوشش او برای وحدت شیعه و سنی و در نتیجه کندن ریشه اختلافات در خاورمیانه و ایجاد وحدت در میان مسلمانان و دوم فتح آسان هندوستان که بریتانیا را در مورد نقش آینده ایرانیان نگران می‎ساخت، لذا خواننده ایرانی حق دارد نسبت به لحن تحقیر و حتی اهانت‎آمیز نویسنده در مورد نادر شاه و حتی چرایی و چگونگی جنون و مرگ او بدگمان شود<ref>ر.ک: یادداشت مترجم، ص5 - 6</ref>.


بخش نخست کتاب در باب ظهور و بقای حکومت رضا شاه و محمدرضا پهلوی است که در دو فصل ارائه شده است. فصل اول در مورد حکومت رضا شاه است. در هفته‎های آغازین سال 1303 که حیثیت شخصی رضا خان با لشگرکشی به خوزستان به اوج رسیده بود، مجلس در آبان 1304 به خلع سلسله قاجاریه رأی داد و قرار شد رضا خان به‎عنوان رئیس دولت انجام وظیفه کند و سرانجام در آذر 1304 مجلس مؤسسان تشکیل شد و به اتفاق آرا، رضا خان به پادشاهی منصوب شد. در 24 آذر رضا خان نسبت به رعایت قانون اساسی مشروطه، حمایت از مذهب تشیع و حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور سوگند یاد کرد و حکومت سلسله پهلوی آغاز شد و با توسل به عوامل ناعادلانه و استبدادگونه توانست خود را بر سر قدرت نگه دارد و بی‎تردید اوضاع و احوال خارجی نیز در ظهور رضا شاه و موفقیت او در حفظ قدرت سهم داشتند؛ بااین‎حال نگارنده بر این باور است که علت اساسی ظهور و باقی ماندن او در قدرت را باید در شرایط درونی کشور که در آن زمان حاکم بود، جستجو کرد؛ در عدم قابلیت سیاسی و عدم صلاحیت مردم و در مبارزات شدیدی که مانع از مقاومت همگانی در برابر اعمال دیکتاتوری شدند و به واقع رضا شاه، بهایی بود که ایران می‎بایست برای اتکای بی‎جا در سازگاری سیاسی و اجتماعی خود به‎عنوان یک دولت ملی جهت ورود به منزلت جامعه غربی می‎پرداخت<ref>ر.ک: متن کتاب، ص5-47</ref>.
بخش نخست کتاب در باب ظهور و بقای حکومت رضا شاه و محمدرضا پهلوی است که در دو فصل ارائه شده است. فصل اول در مورد حکومت رضا شاه است. در هفته‎های آغازین سال 1303 که حیثیت شخصی رضا خان با لشگرکشی به خوزستان به اوج رسیده بود، مجلس در آبان 1304 به خلع سلسله قاجاریه رأی داد و قرار شد رضا خان به‎عنوان رئیس دولت انجام وظیفه کند و سرانجام در آذر 1304 مجلس مؤسسان تشکیل شد و به اتفاق آرا، رضا خان به پادشاهی منصوب شد. در 24 آذر رضا خان نسبت به رعایت قانون اساسی مشروطه، حمایت از مذهب تشیع و حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور سوگند یاد کرد و حکومت سلسله پهلوی آغاز شد و با توسل به عوامل ناعادلانه و استبدادگونه توانست خود را بر سر قدرت نگه دارد و بی‎تردید اوضاع و احوال خارجی نیز در ظهور رضا شاه و موفقیت او در حفظ قدرت سهم داشتند؛ بااین‎حال نگارنده بر این باور است که علت اساسی ظهور و باقی ماندن او در قدرت را باید در شرایط درونی کشور که در آن زمان حاکم بود، جستجو کرد؛ در عدم قابلیت سیاسی و عدم صلاحیت مردم و در مبارزات شدیدی که مانع از مقاومت همگانی در برابر اعمال دیکتاتوری شدند و به واقع رضا شاه، بهایی بود که ایران می‎بایست برای اتکای بی‎جا در سازگاری سیاسی و اجتماعی خود به‎عنوان یک دولت ملی جهت ورود به منزلت جامعه غربی می‎پرداخت<ref>ر.ک: متن کتاب، ص5-47</ref>.


فصل دوم در مورد حکومت محمدرضا شاه است، که نگارنده با تشریح وضعیت سیاسی آن زمان و ضعف و ناتوانی‎های محمدرضا شاه در اداره حکومت، به گرفتاری‎های دامنگیر حکومت اشاره و سپس ماجرای چیرگی احمد قوام و علل ظهور و سقوط مرحوم مصدق را مورد تحلیل و بررسی قرار می‎دهد. در ادامه به جریانات گوناگون اتفاق‎افتاده در کشور، که زمینه‎ساز و مقدمه آغاز انقلاب اسلامی بود، اشاره می‌کند. نویسنده بر این باور است که مهم‎ترین عواملی که در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی مؤثر افتاد، چنین عواملی بود:
فصل دوم در مورد حکومت محمدرضا شاه است، که نگارنده با تشریح وضعیت سیاسی آن زمان و ضعف و ناتوانی‎های محمدرضا شاه در اداره حکومت، به گرفتاری‎های دامنگیر حکومت اشاره و سپس ماجرای چیرگی احمد قوام و علل ظهور و سقوط مرحوم مصدق را مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد. در ادامه به جریانات گوناگون اتفاق‎افتاده در کشور، که زمینه‎ساز و مقدمه آغاز انقلاب اسلامی بود، اشاره می‌کند. نویسنده بر این باور است که مهم‎ترین عواملی که در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی مؤثر افتاد، چنین عواملی بود:
# لجاجت محمدرضا شاه در توسعه شتابان فراتر از گنجایش کشور.
# لجاجت محمدرضا شاه در توسعه شتابان فراتر از گنجایش کشور.
# ایجاد ارتشی که کشور به آن نیازی نداشت و هزینه آن را نمی‎توانست بپردازد.
# ایجاد ارتشی که کشور به آن نیازی نداشت و هزینه آن را نمی‎توانست بپردازد.
خط ۶۰: خط ۶۰:
در زمان محمدرضا شاه اوضاع اقتصادی کمی رو به بهبودی می‎رفت و درآمد کارگزاران اقتصادی رو به افزایش بود؛ شاه در مهار مخالفت سیاسی با حکومت خود کاملا موفقیت داشت. اما پس از افزایش ناگهانی درآمد نفت از سال 1352 پیوند‎های میان خط‎مشی‎های اقتصادی و سیاسی حکومت رو به سستی نهاد، تااینکه در سال‎های 1356 و 1357 به‎کلی گسسته شد. قابل توجه است که رژیم شاه درست طی همین دو سال سقوط کرد. البته نیروهای قدرتمند دیگری نیز در ایجاد این وضع مؤثر بودند، اما همبستگی نزدیکی میان وضع بد اقتصادی و ناآرامی سیاسی طی سال‎های 1356 و 1357 وجود داشت<ref>ر.ک: همان، ص153-190</ref>.
در زمان محمدرضا شاه اوضاع اقتصادی کمی رو به بهبودی می‎رفت و درآمد کارگزاران اقتصادی رو به افزایش بود؛ شاه در مهار مخالفت سیاسی با حکومت خود کاملا موفقیت داشت. اما پس از افزایش ناگهانی درآمد نفت از سال 1352 پیوند‎های میان خط‎مشی‎های اقتصادی و سیاسی حکومت رو به سستی نهاد، تااینکه در سال‎های 1356 و 1357 به‎کلی گسسته شد. قابل توجه است که رژیم شاه درست طی همین دو سال سقوط کرد. البته نیروهای قدرتمند دیگری نیز در ایجاد این وضع مؤثر بودند، اما همبستگی نزدیکی میان وضع بد اقتصادی و ناآرامی سیاسی طی سال‎های 1356 و 1357 وجود داشت<ref>ر.ک: همان، ص153-190</ref>.


صنعت نفت ایران، به‎ویژه به‎عنوان منبع ارز خارجی و عاملی برای توسعه صنعتی، نقش برجسته‌ای در اقتصاد ایران نوین بازی کرده است. مهم‎ترین سهم صنعت نفت در اقتصاد ملی در اواخر دهه 1340و به‎خصوص در سال‎های 1346 تا 1353، یعنی هنگامی بود که ایران رهبری تولید خاورمیانه را به دست داشت. نگارنده در این بخش به دوره اعطای امتیازهای نفتی و ویژگی‎ها و آثار هریک از آن‎ها اشاره و هریک را مورد تحلیل و بررسی قرار می‎دهد و سپس در مورد ملی شدن صنعت نفت و تشکیل کنسرسیوم نفتی و تأثیر آن بر روابط خارجی ایران، سخن به میان آورده و این موضوع را به شرح و تفصیل می‎نشیند<ref>ر.ک: همان، ص192-350</ref>.
صنعت نفت ایران، به‎ویژه به‎عنوان منبع ارز خارجی و عاملی برای توسعه صنعتی، نقش برجسته‌ای در اقتصاد ایران نوین بازی کرده است. مهم‎ترین سهم صنعت نفت در اقتصاد ملی در اواخر دهه 1340و به‎خصوص در سال‎های 1346 تا 1353، یعنی هنگامی بود که ایران رهبری تولید خاورمیانه را به دست داشت. نگارنده در این بخش به دوره اعطای امتیازهای نفتی و ویژگی‎ها و آثار هریک از آن‎ها اشاره و هریک را مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد و سپس در مورد ملی شدن صنعت نفت و تشکیل کنسرسیوم نفتی و تأثیر آن بر روابط خارجی ایران، سخن به میان آورده و این موضوع را به شرح و تفصیل می‎نشیند<ref>ر.ک: همان، ص192-350</ref>.


بخش نهایی کتاب در باب زندگی دینی و فرهنگی مردم ایران است که نگارنده ابتدا به تحلیل و بررسی نیروهای مذهبی در سده‎های گوناگون پرداخته و سپس در مورد تفریحات عمومی، تحولات اجتماعی، مطبوعات و انواع هنرهای ایرانیان در سده‎های گوناگون مطالب خود را مطرح می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص350-581</ref>.
بخش نهایی کتاب در باب زندگی دینی و فرهنگی مردم ایران است که نگارنده ابتدا به تحلیل و بررسی نیروهای مذهبی در سده‎های گوناگون پرداخته و سپس در مورد تفریحات عمومی، تحولات اجتماعی، مطبوعات و انواع هنرهای ایرانیان در سده‎های گوناگون مطالب خود را مطرح می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص350-581</ref>.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش