۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'و«' به 'و «') |
جز (جایگزینی متن - 'ى«' به 'ی «') |
||
خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
درونمايه كتاب، در يك مقدمه و 72 باب گنجانده شده است كه هر يك از آنها، زندگى، حالات، انديشهها و سخنان عارفى را در بر دارد. | درونمايه كتاب، در يك مقدمه و 72 باب گنجانده شده است كه هر يك از آنها، زندگى، حالات، انديشهها و سخنان عارفى را در بر دارد. | ||
نقلها و | نقلها و روايتهای «تذكرة الاولياء»، التقاطى از مطالب ديگر كتابهاست كه عطار به انگيزه چكيدهنويسى، اِسنادهاى دراز را حذف كرده و كوشيده است كه از افزودن توضيحات بر سخنان مشايخ بپرهيزد. بخشى از مطالب كتاب وى، بهويژه كلمات و سخنان مشايخ، از منابع عربى ترجمه شده است. او، همچنين به دستهبندى مطالب برگرفته از منابع گوناگون بر پايه نام هر عارف پرداخته است. | ||
كتاب، نثرى شيوا و دلنشين و دلپسند و سبكى شاعرانه دارد. | كتاب، نثرى شيوا و دلنشين و دلپسند و سبكى شاعرانه دارد. | ||
خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
هر چند اين كتاب، به شرح حال شمارى از مردان عارف مىپردازد، در سرگذشتهاى آنان تأثيرگذارى زنان نيز ديده مىشود و افزون بر اين، زنان عارفى، مانند رابعه عدويه و فاطمه(همسر احمد خضرويه) در آن ياد شدهاند كه به عرفان و سلوك گراييده بودند؛ براى نمونه، نويسنده، سيماى مادرانه زن را در ماجراى مادر بايزيد بسطامى مىنگارد و از همسران عارفانى مانند فضيل عياض يا ابراهيم ادهم به بزرگى ياد مىكند؛ حتى كنيزكان، معشوقان و پيرزنان بر اثر اندرزهاى نيكوى خود، در | هر چند اين كتاب، به شرح حال شمارى از مردان عارف مىپردازد، در سرگذشتهاى آنان تأثيرگذارى زنان نيز ديده مىشود و افزون بر اين، زنان عارفى، مانند رابعه عدويه و فاطمه(همسر احمد خضرويه) در آن ياد شدهاند كه به عرفان و سلوك گراييده بودند؛ براى نمونه، نويسنده، سيماى مادرانه زن را در ماجراى مادر بايزيد بسطامى مىنگارد و از همسران عارفانى مانند فضيل عياض يا ابراهيم ادهم به بزرگى ياد مىكند؛ حتى كنيزكان، معشوقان و پيرزنان بر اثر اندرزهاى نيكوى خود، در شرححالهای «تذكرة الاولياء» جايگاه برجستهاى دارند. الگو بودن زندگى اوليا(زنان و مردان واصل) براى افراد عادى، شايد فاصلهاى ميان آنان بنمايد، اما اثر عطار براى از ميان بردن اين فاصله سامان يافته است و تجسمى از آن تجربههاى ناب آنان به شمار مىرود. متن اين كتاب، بر پايه گفتارهاى عارفان و آموزههاى قولى آنان نه رفتارهايشان، استوار است. هدف نويسنده، اين نيست كه گزارش زندگى افراد را تنها از ديد تاريخى نقل كند، بلكه هدف او، اين است كه مطالب سودمند را كه در آموزش به كار مىآيند، به دوستداران پيروى از اوليا منتقل كند. | ||
== جغرافياى كتاب == | == جغرافياى كتاب == | ||
خط ۱۱۶: | خط ۱۱۶: | ||
ج) نسخهشناسى: | ج) نسخهشناسى: | ||
دستنويسهاى معتبر«تذكرة الاولياء» تا سده دهم، همان يك مقدمه و 72 باب را در بر دارند، اما پس از قرن دهم فصلهاى ديگرى با نام«ذكر متأخران از مشايخ كبار» بر اين كتاب افزوده شده است كه حالات و سخنان 25 عارف را در سدههاى چهارم و پنجم گزارش مىكند. بيشتر اين پيوستهها، از منابعى گرفته شدهاند كه به گمان، عطار بدانها نيز دسترسى داشته، زيرا مطالب آنها به شيوه «تذكرة الاولياء» تأليف شده است. ازاينرو، بسيارى از پژوهشگران معاصر مانند نيكلسون، آن را بخشى از اصل كتاب پنداشتهاند، اما اين افزودهها در هيچيك از نسخههاى كهن كتاب نيست و فهرستى كه عطّار آن را در آغاز كتاب آورده است، تنها همان 72 نام را در بر دارد. شمارى از | دستنويسهاى معتبر«تذكرة الاولياء» تا سده دهم، همان يك مقدمه و 72 باب را در بر دارند، اما پس از قرن دهم فصلهاى ديگرى با نام«ذكر متأخران از مشايخ كبار» بر اين كتاب افزوده شده است كه حالات و سخنان 25 عارف را در سدههاى چهارم و پنجم گزارش مىكند. بيشتر اين پيوستهها، از منابعى گرفته شدهاند كه به گمان، عطار بدانها نيز دسترسى داشته، زيرا مطالب آنها به شيوه «تذكرة الاولياء» تأليف شده است. ازاينرو، بسيارى از پژوهشگران معاصر مانند نيكلسون، آن را بخشى از اصل كتاب پنداشتهاند، اما اين افزودهها در هيچيك از نسخههاى كهن كتاب نيست و فهرستى كه عطّار آن را در آغاز كتاب آورده است، تنها همان 72 نام را در بر دارد. شمارى از نسخههای «تذكرة الاولياء» كه تا پايان سده دهم نوشته شده است، مانند نسخه 985 هجرى، در كتابخانه مجلس شوراى اسلامى، پس از 72 باب كتاب، رساله «هفت وادى» منسوب به عطّار را نيز در بر گرفته است. بارى، بر پايه دلايل و شواهد موجود، «تذكرة الاولياء» تا اواخر سده دهم تنها 72 باب داشته است. بخش منسوب به عطار(بخش دوم)، به شرح حال 25 تن از مشايخ و اوليا و ائمه دين مىپردازد كه نخستين آنان ابوبكر خواص و آخرينشان امام محمد باقر(ع) است. بيشتر افراد ياد شده دراين بخش، خراسانىاند و بزرگترين فصل آن، در باره احوال و سخنان ابوالحسن خرقانى است. ذكر ابوسعيد ابوالخير نيز در همين بخش ديده مىشود. | ||
«تذكرة الاولياء» تا كنون بارها در هند(بمبئى، لاهور و دهلى) چاپ شده است و نخست، در همين كشور، در 1283، در قالب سنگى به چاپ رسيد و در ايران، نخست، در 1321، به همت كتابفروشى مركزى، در دو جلد منتشر شد. معروفترين چاپ كتاب، نسخهاى است كه با تصحيح رينولد آلن نيكلسون و مقدمه پروفسور براون در 1905م چاپ شد و پس از اين، دكتر استعلامى در 1346، تصحيح تازهاى از آن عرضه كرد. ويژگى نسخه آقاى استعلامى، فارسى شدن مقدمههاى كتاب و افزوده شدن 23 فهرست و زندگىنامهاى در باره نيكلسون بر آن است. | «تذكرة الاولياء» تا كنون بارها در هند(بمبئى، لاهور و دهلى) چاپ شده است و نخست، در همين كشور، در 1283، در قالب سنگى به چاپ رسيد و در ايران، نخست، در 1321، به همت كتابفروشى مركزى، در دو جلد منتشر شد. معروفترين چاپ كتاب، نسخهاى است كه با تصحيح رينولد آلن نيكلسون و مقدمه پروفسور براون در 1905م چاپ شد و پس از اين، دكتر استعلامى در 1346، تصحيح تازهاى از آن عرضه كرد. ويژگى نسخه آقاى استعلامى، فارسى شدن مقدمههاى كتاب و افزوده شدن 23 فهرست و زندگىنامهاى در باره نيكلسون بر آن است. |
ویرایش