۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'شيخ مفيد' به 'شيخ مفيد') |
جز (جایگزینی متن - 'شيخ طوسى' به 'شيخ طوسى') |
||
خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در ده جلد، تنظيم شده است. | كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در ده جلد، تنظيم شده است. | ||
گويا ابتدا تصميم نويسنده بر اين بوده كه هركدام از كتابهاى سهگانه، بهصورت مستقل ترتيب داده شود، امّا پس از مراجعه و دقّت، دريافته است كه اين سه، مشتركات فراوانى دارند؛ چراكه [[شيخ مفيد]] در اين كتاب روايتهاى فراوانى را از [[شيخ صدوق]] نقل كرده كه آنها در امالى [[شيخ صدوق]] موجود است و شيخ طوسى احاديث زيادى را از استادش [[شيخ مفيد]] روايت كرده كه همه آنها در امالى [[شيخ مفيد]] آمده است و احاديث متعدّدى نيز بهواسطه از [[شيخ صدوق]] روايت شده كه در امالىهاى صدوق و مفيد موجود است. همين امر موجب شده است تا وى تصميم به ادغام هر سه و ايجاد مجموعه جديدى به نام «ترتيب الأمالي» (كتاب موجود) بگيرد. البته پيش از اين كار، امالى [[شيخ صدوق]] در سه باب كلّى بهصورت زير مرتب شده بود: | گويا ابتدا تصميم نويسنده بر اين بوده كه هركدام از كتابهاى سهگانه، بهصورت مستقل ترتيب داده شود، امّا پس از مراجعه و دقّت، دريافته است كه اين سه، مشتركات فراوانى دارند؛ چراكه [[شيخ مفيد]] در اين كتاب روايتهاى فراوانى را از [[شيخ صدوق]] نقل كرده كه آنها در امالى [[شيخ صدوق]] موجود است و [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] احاديث زيادى را از استادش [[شيخ مفيد]] روايت كرده كه همه آنها در امالى [[شيخ مفيد]] آمده است و احاديث متعدّدى نيز بهواسطه از [[شيخ صدوق]] روايت شده كه در امالىهاى صدوق و مفيد موجود است. همين امر موجب شده است تا وى تصميم به ادغام هر سه و ايجاد مجموعه جديدى به نام «ترتيب الأمالي» (كتاب موجود) بگيرد. البته پيش از اين كار، امالى [[شيخ صدوق]] در سه باب كلّى بهصورت زير مرتب شده بود: | ||
باب اوّل، آنچه مربوط به مناقب اهلبيت(ع) و باب دوم، آنچه متعلّق به عبادات و اوراد و اذكار و باب سوم، آنچه متعلّق به متفرّقات است (ر.ك: محمودى، محمدجواد، ص 91). | باب اوّل، آنچه مربوط به مناقب اهلبيت(ع) و باب دوم، آنچه متعلّق به عبادات و اوراد و اذكار و باب سوم، آنچه متعلّق به متفرّقات است (ر.ك: محمودى، محمدجواد، ص 91). | ||
خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
مراد از امالى در اينجا اين است كه درس عالمى را شاگردان وى به رشتهى تحرير درآورند، اين نوشتهها نوعا شامل مطالب مختلف فقهى، حديثى، علمى، تاريخى است كه در قالب كتاب به نام «امالى يا مجالس» ناميده مىشود. اين روش در ميان علماى سلف سنّتى رايج بوده و عالمان فنون مختلف به آن مبادرت مىورزيدند. روش املاى استاد مانند روش نقل حديث است، كه استاد در ابتداى سخن مىگويد: استاد من فلانى در فلان مكان و در فلان تاريخ چنين گفت و او از استادش فلانى و همچنين تا سند را به پيامبر(ص) يا يكى از ائمه(ع) يا يك صحابى مىرساند، آنگاه مطلبى را از وى نقل مىنمايد. يا اينكه سخنى كه نياز به شرح و توضيح دارد را نقل نموده و به شرح و تفسير آن مىپردازد. اين كار موجب شده تا كتابهاى ارزشمندى در علوم و فنون مختلف به وجود آيد (همان). | مراد از امالى در اينجا اين است كه درس عالمى را شاگردان وى به رشتهى تحرير درآورند، اين نوشتهها نوعا شامل مطالب مختلف فقهى، حديثى، علمى، تاريخى است كه در قالب كتاب به نام «امالى يا مجالس» ناميده مىشود. اين روش در ميان علماى سلف سنّتى رايج بوده و عالمان فنون مختلف به آن مبادرت مىورزيدند. روش املاى استاد مانند روش نقل حديث است، كه استاد در ابتداى سخن مىگويد: استاد من فلانى در فلان مكان و در فلان تاريخ چنين گفت و او از استادش فلانى و همچنين تا سند را به پيامبر(ص) يا يكى از ائمه(ع) يا يك صحابى مىرساند، آنگاه مطلبى را از وى نقل مىنمايد. يا اينكه سخنى كه نياز به شرح و توضيح دارد را نقل نموده و به شرح و تفسير آن مىپردازد. اين كار موجب شده تا كتابهاى ارزشمندى در علوم و فنون مختلف به وجود آيد (همان). | ||
در ميان كتابهايى كه به اين نام معروف است، سه امالى كه در اين اثر، در كنار يكديگر قرار گرفتهاند، در ميان عالمان شيعه، از اهميت خاصى برخوردار است؛ بهگونهاى كه توجّه خاصى به آنها شده و از احاديث اينگونه آثار در مباحث فقهى استفاده برده و بدان استدلال مىنمايند، مرحوم شيخ حرّ عاملى نيز احاديث فقهى آنها را در كتاب معروف «وسائل الشيعة»، نقل كرده است كه عبارتند از: امالىهاى «[[شيخ صدوق]]» و «[[شيخ مفيد]]» و | در ميان كتابهايى كه به اين نام معروف است، سه امالى كه در اين اثر، در كنار يكديگر قرار گرفتهاند، در ميان عالمان شيعه، از اهميت خاصى برخوردار است؛ بهگونهاى كه توجّه خاصى به آنها شده و از احاديث اينگونه آثار در مباحث فقهى استفاده برده و بدان استدلال مىنمايند، مرحوم شيخ حرّ عاملى نيز احاديث فقهى آنها را در كتاب معروف «وسائل الشيعة»، نقل كرده است كه عبارتند از: امالىهاى «[[شيخ صدوق]]» و «[[شيخ مفيد]]» و «[[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]» (ر.ك: همان). | ||
بشر دائما در حال پيشرفت است و با ترتيب و تدوين يافتههاى پيشين به يافتههاى جديدى دست مىيابد. در موضوع روايات و احاديث وارده از اهلبيت(ع) مىبينيم كه اصول اربعمائه بهصورت كتب اربعه مدوّن مىشود و آنها نيز با همّت و پشتكار عالمى فرهيخته، ترتيب جديدى يافته و كتاب ارزشمند «وسائل الشيعة» به عالم دانش تقديم مىشود. | بشر دائما در حال پيشرفت است و با ترتيب و تدوين يافتههاى پيشين به يافتههاى جديدى دست مىيابد. در موضوع روايات و احاديث وارده از اهلبيت(ع) مىبينيم كه اصول اربعمائه بهصورت كتب اربعه مدوّن مىشود و آنها نيز با همّت و پشتكار عالمى فرهيخته، ترتيب جديدى يافته و كتاب ارزشمند «وسائل الشيعة» به عالم دانش تقديم مىشود. | ||
خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
ب)- در اين ترتيب، بر اساس روش علاّمه مجلسى در «[[بحار الأنوار]]» و شيخ حرّ عاملى در «وسائل الشيعة» كار شده است، ولى مؤلّف، خود را در چارچوب روش آنها محصور نساخته؛ چراكه گاهى بابى جديد كه در آنها نيست افزوده شده است و گاهى نيز بابى كه در امالىها مطلبى در باره آن نبوده، حذف شده است (ر.ك: همان). | ب)- در اين ترتيب، بر اساس روش علاّمه مجلسى در «[[بحار الأنوار]]» و شيخ حرّ عاملى در «وسائل الشيعة» كار شده است، ولى مؤلّف، خود را در چارچوب روش آنها محصور نساخته؛ چراكه گاهى بابى جديد كه در آنها نيست افزوده شده است و گاهى نيز بابى كه در امالىها مطلبى در باره آن نبوده، حذف شده است (ر.ك: همان). | ||
ج)- در چينش احاديث، مراعات پيشين و پسين شده است و بر همين اساس، در هر باب، ابتدا احاديث امالى [[شيخ صدوق]]، سپس احاديث امالى [[شيخ مفيد]] و آنگاه احاديث شيخ طوسى آمده است. در مواردى كه هر سه كتاب يا دو تاى آن در حديثى از نظر سند و متن اتفاق دارند، ابتدا سند و متن پيشين آورده شده، آنگاه در ذيل آن به نقل كتاب دوم از اوّلى بسنده شده است. امّا در مواردى كه متن يكى بوده، ولى سندها اختلاف داشته، پس از آوردن متن و سند پيشين، سند دوم آورده شده و با آوردن كلمه «مثله» از تكرار متن خوددارى شده است و در مواردى كه اختلاف جزئى در متن بوده، به موارد اختلاف اشاره شده است و در صورتى كه اختلاف عبارتها فراوان بوده، متن بعدى نيز تكرار شده است (همان). | ج)- در چينش احاديث، مراعات پيشين و پسين شده است و بر همين اساس، در هر باب، ابتدا احاديث امالى [[شيخ صدوق]]، سپس احاديث امالى [[شيخ مفيد]] و آنگاه احاديث [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] آمده است. در مواردى كه هر سه كتاب يا دو تاى آن در حديثى از نظر سند و متن اتفاق دارند، ابتدا سند و متن پيشين آورده شده، آنگاه در ذيل آن به نقل كتاب دوم از اوّلى بسنده شده است. امّا در مواردى كه متن يكى بوده، ولى سندها اختلاف داشته، پس از آوردن متن و سند پيشين، سند دوم آورده شده و با آوردن كلمه «مثله» از تكرار متن خوددارى شده است و در مواردى كه اختلاف جزئى در متن بوده، به موارد اختلاف اشاره شده است و در صورتى كه اختلاف عبارتها فراوان بوده، متن بعدى نيز تكرار شده است (همان). | ||
د)- احاديث اين كتاب، داراى دو نوع شماره است، يكى شمارههاى مسلسل مربوط به احاديث كه از اوّلين حديث باب اوّل آغاز و به ترتيب تا آخرين حديث باب آخر كتاب ادامه يافته است و ديگرى مربوط به هر باب است كه بهصورت مستقل هر باب شمارهگذارى مستقل شده است و براى اجتناب از مخلوط شدن شمارهها، شمارههاى مسلسل بين دو قوس قرار داده شده است. مجموع حديثهاى سه كتاب - با توجّه به تكرارى بودن برخى احاديث - 2997 حديث بوده است (همان). | د)- احاديث اين كتاب، داراى دو نوع شماره است، يكى شمارههاى مسلسل مربوط به احاديث كه از اوّلين حديث باب اوّل آغاز و به ترتيب تا آخرين حديث باب آخر كتاب ادامه يافته است و ديگرى مربوط به هر باب است كه بهصورت مستقل هر باب شمارهگذارى مستقل شده است و براى اجتناب از مخلوط شدن شمارهها، شمارههاى مسلسل بين دو قوس قرار داده شده است. مجموع حديثهاى سه كتاب - با توجّه به تكرارى بودن برخى احاديث - 2997 حديث بوده است (همان). | ||
تعداد حديثهاى سه كتاب بهتفكيك چنين است: امالى [[شيخ صدوق]]، شامل 97 مجلس و در مجموع 1044 حديث. امالى [[شيخ مفيد]]، شامل 42 مجلس و در مجموع 391 حديث و امالى شيخ | تعداد حديثهاى سه كتاب بهتفكيك چنين است: امالى [[شيخ صدوق]]، شامل 97 مجلس و در مجموع 1044 حديث. امالى [[شيخ مفيد]]، شامل 42 مجلس و در مجموع 391 حديث و امالى [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]، شامل 46 مجلس و در مجموع 1562 حديث، كه پس از تبويب و قرار گرفتن احاديث در بابهاى گوناگون و تقطيع برخى احاديث، مجموع احاديث «ترتيب الأمالي»، به 5642 حديث بالغ شده است (همان). | ||
ه)- حديثهايى كه دربرگيرنده بيش از يك موضوع بوده، بر اساس موضوعاتى كه داشته، پراكنده شده و در جاى مناسب خويش درج شده است (همان، ص 93). | ه)- حديثهايى كه دربرگيرنده بيش از يك موضوع بوده، بر اساس موضوعاتى كه داشته، پراكنده شده و در جاى مناسب خويش درج شده است (همان، ص 93). | ||
خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
ط)- يكى از مشكلات تقطيع و ترتيب موضوعى، اين بوده كه كتابهاى سهگانه، بر اساس مجلسهاى متعدّد مرتب شده بود كه در ابتداى هر مجلس، شماره هر مجلس و تاريخ آن آمده است و در اوّلين حديث، سندى بهصورت كامل و با حفظ خصوصيات و جزئيات ذكر شده، ولى در ادامه و در ابتداى حديثهاى بعدى، سندها تلخيص شده و گاهى با رمز و اشاره آمده است. بهناچار سندها در ابتداى هركدام از اين حديثها، كه بر اساس موضوع پراكنده شده، تكرار شده است (همان). | ط)- يكى از مشكلات تقطيع و ترتيب موضوعى، اين بوده كه كتابهاى سهگانه، بر اساس مجلسهاى متعدّد مرتب شده بود كه در ابتداى هر مجلس، شماره هر مجلس و تاريخ آن آمده است و در اوّلين حديث، سندى بهصورت كامل و با حفظ خصوصيات و جزئيات ذكر شده، ولى در ادامه و در ابتداى حديثهاى بعدى، سندها تلخيص شده و گاهى با رمز و اشاره آمده است. بهناچار سندها در ابتداى هركدام از اين حديثها، كه بر اساس موضوع پراكنده شده، تكرار شده است (همان). | ||
ى)- سعى شده در اين كتاب از بهترين نسخههاى موجود استفاده شود؛ درعينحال توجه به ديگر چاپها نيز شده است. نسخه مورد استفاده از امالى [[شيخ صدوق]]، عبارت است از نسخه چاپشده از سوى مؤسسه بعثت كه بر اساس نسخههاى خطى متعددى آماده شده است. نسخه مورد استفاده از امالى [[شيخ مفيد]]، نسخهاى است كه توسط آقايان حسين استاد ولى و شيخ علىاكبر غفارى تحقيق شده و اساس كار آنها بر چهار نسخه خطى بوده است و نسخه مورد استفاده از امالى شيخ | ى)- سعى شده در اين كتاب از بهترين نسخههاى موجود استفاده شود؛ درعينحال توجه به ديگر چاپها نيز شده است. نسخه مورد استفاده از امالى [[شيخ صدوق]]، عبارت است از نسخه چاپشده از سوى مؤسسه بعثت كه بر اساس نسخههاى خطى متعددى آماده شده است. نسخه مورد استفاده از امالى [[شيخ مفيد]]، نسخهاى است كه توسط آقايان حسين استاد ولى و شيخ علىاكبر غفارى تحقيق شده و اساس كار آنها بر چهار نسخه خطى بوده است و نسخه مورد استفاده از امالى [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]، نسخه چاپشده توسّط مؤسسه بعثت است، كه اين چاپ با استفاده از نسخه خطى نوشتهشده در سال 582ق و با مقابله نسخه چاپ سنگى و چاپ حروفى سال 1384ق، در نجف اشرف، انجام گرفته است. درعينحال، با توجه به وجود اشتباهاتى كه در اين چاپها وجود داشته، نويسنده، سعى نموده با مراجعه به مصادر مختلف و بهويژه اصولى كه بر اينها مقدّم بوده، اقدام به تصحيح نمايد. درعينحال هيچ موردى بدون اشاره و استدلال تغيير نيافته است (ر.ك: همان). | ||
ك)- گاهى براى تكميل عبارتى، بهناچار كلمه يا كلمههايى اضافه شده، كه جهت حفظ امانت، اينگونه موارد ميان كروشه [] قرار داده شده است (همان). | ك)- گاهى براى تكميل عبارتى، بهناچار كلمه يا كلمههايى اضافه شده، كه جهت حفظ امانت، اينگونه موارد ميان كروشه [] قرار داده شده است (همان). |
ویرایش