استدراكات علی تاريخ التراث العربي لفؤاد سزكين في علم الحديث: تفاوت میان نسخه‌ها

'''استدراكات على تاريخ التراث العربي لفؤاد سزكين في علم الحديث'''، تأليف [[خلف، نجم عبدالرحمن|نجم عبدالرحمن خلف]]، تكمله‌اى عربى بر بخش علم حديث کتاب «[[تاريخ التراث العربي]]» محقق و نویسنده معاصر ترك «[[سزگین، فؤاد|فؤاد سزگين]]» است.

بر مجموعه «[[تاريخ التراث العربي]]» [[سزگین، فؤاد|سزگين]]، مجموعه‌اى هشت جلدى تحت عنوان «استدراكات على تاريخ التراث العربي»، به هدف بيان پاره‌اى از كاستى‌هاى آثار معرفى‌شده در اثر سزگين و ارائه دست‌نوشته‌هاى كهن از میراث عربى - اسلامى به‌همراه شناسه كامل آنها و محل احتفاظ این نسخ گران‌بها، به سرپرستى استاد حكمت بشير ياسين، جمع‌آورى و در كشور عربستان به چاپ رسيده است و تا حدّى كار نيمه‌تمام سزگين را تتمه‌اى افزوده‌اند و در آن، نسخ خطى وزينى از آثار دانشيان پيشين مسلمان را معرفى كرده‌اند.<ref>ر.ک: راد، على، ص24</ref>

استدراكات بخش «علم حديث» به عهده نجم عبدالرحمن خلف بوده است. وى در ابتدا مقدمه‌اى مبسوط پيرامون شيوه جمع‌آورى و تدوین این بخش نگاشته است. یکى از نكات كه نویسنده در مقدمه به آنها اشاره كرده است این است كه آثار خطى فراوانى در کتابخانه دانشگاه رياض، دانشگاه ام‌القرى مكه، دانشگاه اسلامى مدينه منوره، کتابخانه‌هاى بغداد و کتابخانه بزرگ صنعاء و ديگر مراكز علمى وجود دارد كه [[سزگین، فؤاد|سزگين]] نتوانسته به آنها دست يابد.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4872/1/8 ر.ک: مقدمه، ص10-8]</ref>

نكته ديگرى كه در مقدمه به آن اشاره شده این مطلب است كه نویسنده برخلاف آنچه مشهور است كه سزگين آثار عصر خلفا تا حوالى سال 430ق را تتبع كرده است، از این محدوده زمانى تجاوز كرده است؛ شرح حال ابوطالب بزاز (ت 440ق)، ابن قزوینى (ت 442ق)، شاموخى (ت 443ق) و... دليلى بر این مطلب است و شكى باقى نمى‌گذارد كه سزگين پژوهشش را تا نيمه قرن پنجم هجرى رسانده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4872/1/11 ر.ک: همان، ص12-11]</ref>

وى همچنين تذكر مى‌دهد كه من ابتدا تصور مى‌كردم كه نویسنده تنها شرح حال كسانى را نوشته كه تمام آثار يا برخى از آثارشان داراى نسخه خطى در یکى از کتابخانه‌ها باشد، اما بعدها خلاف این را يافتم. سپس شواهدى از کتاب را بر این مدعا ارائه مى‌كند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4872/1/13 ر.ک: همان، ص13]</ref>سپس ادامه مى‌دهد كه من در این مستدرك، شيوه نویسنده را پيروى كردم و شرح حال نویسندگانى را كه سزگين نياورده ذكر كردم.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4872/1/15 ر.ک: همان، ص15]</ref>

در نگارش اثر، در رعايت ترتيب زمانى سال تأليف آثار، همان شيوه [[سزگین، فؤاد|سزگين]] (تاريخ وفات مؤلف) مورد توجه بوده است؛ لكن در استدراكات، اول عنوان کتاب مى‌آيد نه نام مؤلف. در موارد بسيار اندكى كه به تاريخ وفات مؤلفى دسترسى پيدا نشده، نام او در آخرين رديف رجال قرن معاصر او و يا مستقيماً بعد از اساتيد او آورده شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1865/25 ر.ک: راد، على، ص25]</ref>

سزگين به طرح مسائلى در اثر خویش پرداخته كه نه جاى طرح آن مسائل در این مجموعه است و نه خود او توانمند در طرح و رد اين‌گونه مباحث هست و با این كجروى ضمن بروز دادن تعصب مذهبى خود، از اعتبار صحت مطالعات خویش نزد آگاهان كاسته و شايد بيشتر به درد مستشرقان آيد تا محققان. كم‌رنگى آثار شيعى و تعداد بسيار اندك آثار این مذهب در مجموعه سزگين با وجود فهارس فراوانى كه درباره آثار شيعى و نسخ خطى آن تأليف يافته و در دوره سزگين هم موجود بوده، یکى از عيوب اثر اوست؛ ولى بايد انصاف داد كه نگارندگان مجموعه استدراكات، تعصب كمترى در این زمینه به خرج داده‌اند و به پاره‌اى از آثار شيعى اشاره داشته‌اند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4872/1/30 ر.ک: همان، ص30]</ref>البته سزگين نسبت به آثارى كه نویسندگان اهل سنت در رابطه با ائمه(ع) نوشته‌اند، تعصب نداشته است؛ از آن جمله است کتاب خصائص [[امام على(ع)|امیرالمؤمنين على بن ابى‌طالب(ع)]].<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4872/1/418 ر.ک: متن کتاب، ص418]</ref>