۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
روضه ششم و هفتم از خلد برین (تاریخ تیموریان و ترکمانان) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۴ اکتبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۹:۳۷
، ۲۴ اکتبر ۲۰۱۸جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>'
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
جز (جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>') |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
'''روضه ششم و هفتم از خلد برین (تاریخ تیموریان و ترکمانان)'''، اثر [[واله اصفهانی، محمدیوسف|محمدیوسف واله اصفهانی قزوینی]]، دو بخش از هشت بخش کتاب خلد برین اوست که به کوشش میرهاشم محدث مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است. | '''روضه ششم و هفتم از خلد برین (تاریخ تیموریان و ترکمانان)'''، اثر [[واله اصفهانی، محمدیوسف|محمدیوسف واله اصفهانی قزوینی]]، دو بخش از هشت بخش کتاب خلد برین اوست که به کوشش میرهاشم محدث مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است. | ||
کتاب خلد برین یک تاریخ عمومی است؛ یعنی مؤلف تاریخ خود را از زمان هبوط حضرت آدم شروع کرده و به حوادث زمان خود پایان بخشیده است<ref>ر.ک: اختبار ساروی، امیر، ص14</ref>. | کتاب خلد برین یک تاریخ عمومی است؛ یعنی مؤلف تاریخ خود را از زمان هبوط حضرت آدم شروع کرده و به حوادث زمان خود پایان بخشیده است.<ref>ر.ک: اختبار ساروی، امیر، ص14</ref>. | ||
میرهاشم محدث درباره تاریخ تألیف کتاب میگوید: تاریخ تألیف [[خلد برین (ایران در روزگار صفویان)|خلد برین]]، سال 1078 است، اما نمیدانم چرا علامه فقید [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|شیخ آقابزرگ طهرانی]] در اثر ماندنی و عظیم خود «[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]»، تألیف این کتاب را در دو مورد سالهای 1071 و 1101 دانستهاند. در جای دیگر از همان کتاب آن را از [[وحید قزوینی، محمدطاهر|محمدطاهر وحید قزوینی]] دانستهاند. احتمالاً تألیف این کتاب تا سال 1091 نیز ادامه داشته است؛ چون [[واله اصفهانی، محمدیوسف|واله]] در صفحه 655 همین جلد به آن اشاره میکند<ref>پیشگفتار، ص27</ref>. | میرهاشم محدث درباره تاریخ تألیف کتاب میگوید: تاریخ تألیف [[خلد برین (ایران در روزگار صفویان)|خلد برین]]، سال 1078 است، اما نمیدانم چرا علامه فقید [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|شیخ آقابزرگ طهرانی]] در اثر ماندنی و عظیم خود «[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]»، تألیف این کتاب را در دو مورد سالهای 1071 و 1101 دانستهاند. در جای دیگر از همان کتاب آن را از [[وحید قزوینی، محمدطاهر|محمدطاهر وحید قزوینی]] دانستهاند. احتمالاً تألیف این کتاب تا سال 1091 نیز ادامه داشته است؛ چون [[واله اصفهانی، محمدیوسف|واله]] در صفحه 655 همین جلد به آن اشاره میکند<ref>پیشگفتار، ص27</ref>. | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
کتاب خلد برین مانند دیگر تواریخی که در عهد صفوی نوشته شده از کتابهای قبل از خود تأثیر پذیرفته، بهخصوص از عالمآرای عباسی، فتوحات امینی، صفوةالصفا و نفحات الأنس، حبيب السير و أحسن التواريخ<ref>ر.ک: همان</ref>. | کتاب خلد برین مانند دیگر تواریخی که در عهد صفوی نوشته شده از کتابهای قبل از خود تأثیر پذیرفته، بهخصوص از عالمآرای عباسی، فتوحات امینی، صفوةالصفا و نفحات الأنس، حبيب السير و أحسن التواريخ<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
نثر کتاب بهواسطه واژهپردازی و کاربرد الفاظ و تشبیهات و استعارات تا حدودی سنگین است. این مسئله را باید در تاریخ تحریر آن و پیشه درباری نویسنده دانست که بنا بر مقتضیات موجود و نیز با توجه به مقام نویسنده در امور شعر و ادبیات و تفسیر صورت گرفته است. ویژگی مهم کتاب ارائه وقایع بهصورتی بیطرفانه و همراه با مضمونی انتقادی است<ref>نوروززاده چگینی، بهروز، ص129-130</ref>. | نثر کتاب بهواسطه واژهپردازی و کاربرد الفاظ و تشبیهات و استعارات تا حدودی سنگین است. این مسئله را باید در تاریخ تحریر آن و پیشه درباری نویسنده دانست که بنا بر مقتضیات موجود و نیز با توجه به مقام نویسنده در امور شعر و ادبیات و تفسیر صورت گرفته است. ویژگی مهم کتاب ارائه وقایع بهصورتی بیطرفانه و همراه با مضمونی انتقادی است.<ref>نوروززاده چگینی، بهروز، ص129-130</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
مقدمه پرفسور ویلم فلور به اهمیت و جایگاه کتاب خلد برین و ذکر اهمیت دوره صفویه اختصاص یافته است<ref>ر.ک: مقدمه، ص19-23</ref>. | مقدمه پرفسور ویلم فلور به اهمیت و جایگاه کتاب خلد برین و ذکر اهمیت دوره صفویه اختصاص یافته است.<ref>ر.ک: مقدمه، ص19-23</ref>. | ||
پیشگفتار مصصح نیز درباره اجزای خلد برین و تاریخ تألیف آن، پیشینه تحقیق این اثر و نسخ مورد استفاده خود است<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص25-29</ref>. | پیشگفتار مصصح نیز درباره اجزای خلد برین و تاریخ تألیف آن، پیشینه تحقیق این اثر و نسخ مورد استفاده خود است.<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص25-29</ref>. | ||
آنچه در جزو سلسله آثار میراث مکتوب منتشر شده، قسمت تیمور و تیموریان است، بهاضافه شرحی درباره دو خاندان مهم ترکمان که به نامهای ترکمانان قراقویونلو و آق قوینلو شهرت یافتهاند. این دو قبیله ترکمان، هریک بر اثر تصاریف روزگار، یک چند بر سراسر ایران تسلط یافتهاند و از این لحاظ مطالعه و مداقه در کیفیت حیات و شرح حوادث هرکدام بسیار ضروری است؛ خاصه آنکه شروع دولت این سلسلههای ترکمان مصادف بوده با طلوع دولت عظیم و مقتدری چون تیمور و به همین جهات این دو سلسله، تحتالشعاع تاریخ پرهیاهو و متحول و بوالعجب تیمور و اولاد و احفادش قرار گرفتهاند و افول این دو قبیله ترکمان هم مقارن بوده با ظهور دولت صفوی و آفتاب درخشان سلسله اولاد شیخ صفی و باز به جهت همین امر، یعنی عظمت سلسله صفویه و طول مدت آن، یعنی زمانی نزدیک به دو قرن و نیم، باز چشمها و ذهنها و اندیشهها بیشتر به صفویه متوجه بوده و بالنتیجه باز همچنان روزگار قراقویونلویان و آق قوینلویان مورد غفلت و بیتوجهی قرار گرفته است<ref>اختبار ساروی، امیر، ص14</ref>؛ بنابراین این اثر میتواند کتابی در جهت رفع این نقیصه باشد. | آنچه در جزو سلسله آثار میراث مکتوب منتشر شده، قسمت تیمور و تیموریان است، بهاضافه شرحی درباره دو خاندان مهم ترکمان که به نامهای ترکمانان قراقویونلو و آق قوینلو شهرت یافتهاند. این دو قبیله ترکمان، هریک بر اثر تصاریف روزگار، یک چند بر سراسر ایران تسلط یافتهاند و از این لحاظ مطالعه و مداقه در کیفیت حیات و شرح حوادث هرکدام بسیار ضروری است؛ خاصه آنکه شروع دولت این سلسلههای ترکمان مصادف بوده با طلوع دولت عظیم و مقتدری چون تیمور و به همین جهات این دو سلسله، تحتالشعاع تاریخ پرهیاهو و متحول و بوالعجب تیمور و اولاد و احفادش قرار گرفتهاند و افول این دو قبیله ترکمان هم مقارن بوده با ظهور دولت صفوی و آفتاب درخشان سلسله اولاد شیخ صفی و باز به جهت همین امر، یعنی عظمت سلسله صفویه و طول مدت آن، یعنی زمانی نزدیک به دو قرن و نیم، باز چشمها و ذهنها و اندیشهها بیشتر به صفویه متوجه بوده و بالنتیجه باز همچنان روزگار قراقویونلویان و آق قوینلویان مورد غفلت و بیتوجهی قرار گرفته است.<ref>اختبار ساروی، امیر، ص14</ref>؛ بنابراین این اثر میتواند کتابی در جهت رفع این نقیصه باشد. | ||
مؤلف در روضه ششم ابتدا به اصل و نسب و تولد تیمور گورکانی میپردازد. آنگاه راجع به سلطنت قزانسلطان و خروج امیر قزغن، لشکرکشی تغلق تیمور خان به ماوراءالنهر، توجه تیمور و امیرحسین قزغن به سیستان، لشکر کشیدن تیمور بر سر الیاس خواجه، جنگ لای، جلوس تیمور بر تخت سلطنت، ذکر رفتن تیمور بهجانب جته و خوارزم، ولادت شاهرخ تیموری، بیان عوامل حمله تیمور بهسوی ایران و فرستادن میرانشاه، ذکر تسخیر هرات و طوس و کلات، ذکر توجه تیمور بهجانب ایران در مرتبه ثانی، یورش سهساله تیمور بهجانب ایران، قتلعام اصفهان، حمله به خوارزم، جنگ تیمور با توقتمش خان، یورش 5 ساله به صوب ایران، تسخیر آمل و ماهانهسر، ذکر توجه تیمور به صوب فارس و عراق و شیراز، ذکر شرح حال آل مظفر و بیان سقوط این سلسله... مطالب ارزندهای ارائه میدهد<ref>جلالی، نادره، ص165-166</ref>. | مؤلف در روضه ششم ابتدا به اصل و نسب و تولد تیمور گورکانی میپردازد. آنگاه راجع به سلطنت قزانسلطان و خروج امیر قزغن، لشکرکشی تغلق تیمور خان به ماوراءالنهر، توجه تیمور و امیرحسین قزغن به سیستان، لشکر کشیدن تیمور بر سر الیاس خواجه، جنگ لای، جلوس تیمور بر تخت سلطنت، ذکر رفتن تیمور بهجانب جته و خوارزم، ولادت شاهرخ تیموری، بیان عوامل حمله تیمور بهسوی ایران و فرستادن میرانشاه، ذکر تسخیر هرات و طوس و کلات، ذکر توجه تیمور بهجانب ایران در مرتبه ثانی، یورش سهساله تیمور بهجانب ایران، قتلعام اصفهان، حمله به خوارزم، جنگ تیمور با توقتمش خان، یورش 5 ساله به صوب ایران، تسخیر آمل و ماهانهسر، ذکر توجه تیمور به صوب فارس و عراق و شیراز، ذکر شرح حال آل مظفر و بیان سقوط این سلسله... مطالب ارزندهای ارائه میدهد<ref>جلالی، نادره، ص165-166</ref>. | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
در ابتدای کتاب، تصویر دو صفحه از نسخه خطی مورد استفاده نویسنده آمده است<ref>ر.ک: کتاب، ص30-31</ref>. | در ابتدای کتاب، تصویر دو صفحه از نسخه خطی مورد استفاده نویسنده آمده است.<ref>ر.ک: کتاب، ص30-31</ref>. | ||
این اثر از روی نسخه خطی موجود در کتابخانه ملک که به خط نسخ زیبایی در سده سیزدهم نوشته شده، تصحیح گردیده است<ref>صالحی، نصرالله، ص20</ref>. | این اثر از روی نسخه خطی موجود در کتابخانه ملک که به خط نسخ زیبایی در سده سیزدهم نوشته شده، تصحیح گردیده است.<ref>صالحی، نصرالله، ص20</ref>. | ||
فهرست محتویات در ابتدای کتاب و فهارس فنی در انتهای آن آمده است. | فهرست محتویات در ابتدای کتاب و فهارس فنی در انتهای آن آمده است. | ||