النبض جالينوس: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
جز (جایگزینی متن - ':==' به '==') |
||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
==معرفى اجمالى | ==معرفى اجمالى== | ||
«النبض للمتعلمين جالينوس و رساله [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]]» مشتمل بر دو رساله است كه رساله النبض جالينوس را مترجم دوران عباسى حنين بن اسحاق به عربى ترجمه نموده است. اين رساله براى نوآموزان دانش پزشكى نوشته شده و مطالب مطرح شده در آن مطالبى است كه آموختن آنها براى هر كس كه به دانش پزشكى علاقه دارد لازم و ضرورى است. رساله نبضيه (رگ‌شناسى) [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] نيز با مقدمه و حواشى و تصحيح سيد محمد مشكوة در انتهاى كتاب آمده است. | «النبض للمتعلمين جالينوس و رساله [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]]» مشتمل بر دو رساله است كه رساله النبض جالينوس را مترجم دوران عباسى حنين بن اسحاق به عربى ترجمه نموده است. اين رساله براى نوآموزان دانش پزشكى نوشته شده و مطالب مطرح شده در آن مطالبى است كه آموختن آنها براى هر كس كه به دانش پزشكى علاقه دارد لازم و ضرورى است. رساله نبضيه (رگ‌شناسى) [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] نيز با مقدمه و حواشى و تصحيح سيد محمد مشكوة در انتهاى كتاب آمده است. | ||
==ساختار | ==ساختار== | ||
كتاب نبض جالينوس در دوازده فصل به رشته تحرير درآمده است كه همه اين فصل - به غير از فصل آخر - مختصر و كوتاه است. رساله [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] نيز در نه فصل تدوين شده است. | كتاب نبض جالينوس در دوازده فصل به رشته تحرير درآمده است كه همه اين فصل - به غير از فصل آخر - مختصر و كوتاه است. رساله [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] نيز در نه فصل تدوين شده است. | ||
==گزارش محتوا | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۱۰۷: | خط ۱۰۷: | ||
فصل نهم به سبب‌هاى نظم نبض اشاره دارد و آن را از جهت آلت، قوّت و حاجت و بررسى نموده و عوامل تأثيرگذار بر نبض و رگ مانند غم، بى‌تابى، رياضت برشمرده شده و به تفاوت ميان نبض نر و مادّه و اختلاف نبض كودكان و برنايان و پيران اشارت گرديده است. از مطالب ديگر اين فصل به تفاوت نبض در حالت‌هاى مختلف بدن چون خواب، بيدارى، خشمناكى، گرسنگى و سيرى اشاره شده است. | فصل نهم به سبب‌هاى نظم نبض اشاره دارد و آن را از جهت آلت، قوّت و حاجت و بررسى نموده و عوامل تأثيرگذار بر نبض و رگ مانند غم، بى‌تابى، رياضت برشمرده شده و به تفاوت ميان نبض نر و مادّه و اختلاف نبض كودكان و برنايان و پيران اشارت گرديده است. از مطالب ديگر اين فصل به تفاوت نبض در حالت‌هاى مختلف بدن چون خواب، بيدارى، خشمناكى، گرسنگى و سيرى اشاره شده است. | ||
==وضعيت كتاب | ==وضعيت كتاب== | ||
| خط ۱۱۸: | خط ۱۱۸: | ||
افست اين اثر را -همراه با رساله نبض [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]]- موسسه مطالعات تاريخ پزشكى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشكى ايران با مقدمه‌اى كوتاه به قلم آقاى دكتر محمد مهدى اصفهانى منتشر نموده است. | افست اين اثر را -همراه با رساله نبض [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]]- موسسه مطالعات تاريخ پزشكى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشكى ايران با مقدمه‌اى كوتاه به قلم آقاى دكتر محمد مهدى اصفهانى منتشر نموده است. | ||
==منابع مقاله | ==منابع مقاله== | ||
نسخهٔ ۳ ژانویهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۱۹:۰۳
| نام کتاب | النبض جالینوس |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | کتاب النبض
النبض للمتعلمین رساله نبض رگ شناسی، یا، رساله در نبض کتاب جالینوس الی طوثرن فی النبض للمتعلمین |
| پدیدآورندگان | جالینوس (نويسنده)
حنین بن اسحاق (مترجم) ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (نويسنده) سالم، محمد سلیم (محقق) مشکوه، محمد (مصحح) |
| زبان | فارسی
عربی |
| کد کنگره | QM 88 /ج2ن2 |
| موضوع | پزشکی باستانی
رگ‌ها - متون قدیمی تا قرن 14 نبض - متون قدیمی تا قرن 14 |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشكی ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12563AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«النبض للمتعلمين جالينوس و رساله ابن سينا» مشتمل بر دو رساله است كه رساله النبض جالينوس را مترجم دوران عباسى حنين بن اسحاق به عربى ترجمه نموده است. اين رساله براى نوآموزان دانش پزشكى نوشته شده و مطالب مطرح شده در آن مطالبى است كه آموختن آنها براى هر كس كه به دانش پزشكى علاقه دارد لازم و ضرورى است. رساله نبضيه (رگ‌شناسى) ابن سينا نيز با مقدمه و حواشى و تصحيح سيد محمد مشكوة در انتهاى كتاب آمده است.
ساختار
كتاب نبض جالينوس در دوازده فصل به رشته تحرير درآمده است كه همه اين فصل - به غير از فصل آخر - مختصر و كوتاه است. رساله ابن سينا نيز در نه فصل تدوين شده است.
گزارش محتوا
رساله النبض جالينوس:
شناخت بيمارى‌ها براى درمان آنها از مهم‌ترين و اساسى‌ترين مباحث مطرح شده در دانش طب است كه خود مباحث مختلفى را به عنوان زيرمجموعه دربر مى‌گيرد. يكى از راه‌هاى شناخت بيمارى‌ها، شناخت بر اساس «نبض» و حالت‌هاى آن است. نبض و نبض‌شناسى جايگاهى استثنايى در طب سنتى دارد، زيرا حكما با شناخت دقيق و تجارب با ارزش خود در به‌كارگيرى اين معيار مهم تشخيصى، عملاً از آن براى تشخيص زود هنگام، تشخيص مرض و پيش‌بينى وضعيت بيمارى استفاده فراوان مى‌كردند.بنابراين شناخت نبض براى كسانى كه بر اساس طب سنتى در خدمات پزشكى فعاليت مى‌نمايند يك ضرورت اوليه است.
از جمله كسانى كه به اين بحث پرداخته و كتابى مستقل پيرامون آن به رشته تحرير درآورده است فيلسوف و پزشك مشهور يونانى جالينوس است. نام كامل اين اثر كتاب «جالينوس الى طوثرن فى النبض للمتعلمين» است. گويا جالينوس اين كتاب را براى دوستش طوثرن به نگارش درآورده است. (كتاب النبض، ص11).
كتاب نبض جالينوس به عنوان پس از تأليف مورد توجه بسيارى از اطباء همانند ابن سينا و حتى كسانى مثل حكيم عقيلى خراسانى و حكيم محمد اعظم خان قرار گرفته است.
البته اين اثر، نگاشته مختصر جالينوس پيرامون مبحث نبض است چراكه او اثرى بسيار مفصل‌تر دراين‌باره به رشته تحرير درآورده است. (كتاب النبض، ص12).
البته مبحث نبض از مباحث مشكل طب سنتى است و آموزش آن نسبت به ديگر مباحث سخت‌تر است از اين‌رو نبايد توقع داشت كه با يك مطالعه اين اثر و بدون تطبيق عملى آن شناخت مباحث نبض ميسر گردد.
از جمله عناوين فصول كتاب النبض چنين است: رگهاى جهنده و ارتباط آنها با قلب؛ چگونگى حس حركت و جهش رگ‌ها؛ خواص حركت (سرعت و كندى)؛ اصطلاح قرعه و فترت در نبض‌شناسى؛ استواء و اختلاف؛ تساوى در قرعه‌هاى نبض؛ گونه‌هاى اختلاف قرعه‌هاى نبض؛ تغيير نبض و گونه‌هاى آن؛ تغيير نبض و اسباب غير طبيعى آن.
رساله نبضيه ابن‌سينا:
در ابتداى اين رساله سبب تاليف آن درخواست عضد الدّين علاء الدوله كاكويه حاكم اصفهان (جلوس 422ق) ذكر شده است. رساله مشتمل بر نه فصل است كه به رئوس مطالب هر فصل اشاره مى‌شود:
فصل اوّل: مشتمل است بر عناصر اربعه يعنى آتش و هوا و آب و خاك. همچنين به مباحث گرمى و سردى و خشكى و ترى و خلقت آدمى كه مرّكب از تن و جان و روان است پرداخته، اخلاط چهارگانه يعنى خون بلغم و صفرا و سودا و روح‌هاى چهارگانه يعنى روح حيوانى، روح نفسانى، روح طبيعى و روح توليد نيز در اين فصل مطرح شده است.
فصل دوم: بر اهميت غذا براى حيوان و ذخيره موادّ غذايى در بدن و استفاده بدن از ذخايرش به هنگام نياز و دفع فضولات بدن سخن گفته شده است.
فصل سوم: به احوال دل اختصاص دارد و در اين باب گفته: دل همچون شريان همه تن است و شريان مانند دل يكى از اندام. در اين فصل نظر پزشكان پيشين نقل گرديده و در مجموعه مقالات همايش بين‌المللى ابن سينا مورد نقد قرار گرفته و اين سخن كه نبض بر سبيل مدّ و جزر است، مردود دانسته شده است. همچنين در خلقت شريان‌ها نيز مطالبى ذكر نموده است.
فصل چهارم: در اين فصل درباره عناوينى همچون اندازه حركت (مقدار)، تيزى حركت (سرعت و ابطاء)، قوّت حركت (قوّت و ضعف)، برآمدن و فرود آمدن حركت (تواتر و تفاوت)، گرمى و سردى رگ (حرارت و برودت) بحث شده است.
فصل پنجم: نويسنده اندازه حركت نبض و انواع آن را دراز، كوتاه، ميان، پهن، تنگ، بلند، افتاده و ستبر برشمرده و از جهتى قوّت و ضعف، نرمى و سختى، پرى و تهى بودن نبض هم در اين فصل طرح گرديده است.
فصل ششم: اختصاص به نبض هموار و مختلف دارد و همچنين درباره نظام و بى‌نظامى نبض و موسيقارى بودن آن و نبض‌هايى كه وزن نيكو دارند و ندارند، مباحثى آمده است.
فصل هفتم: مشتمل است بر مطالبى در باب نبض مستوى و مختلف و تفاوت نبض‌ها با هم. بدين ترتيب نبض گسليده (منقطع)، نبض بازگرديده (عايد) و نبض پيوسته (مّتصل) مطرح شده است.
فصل هشتم: درباره نبض مركب و مشخصات و تفاوت‌هاى آنها با هم مطالبى آورده است.
فصل نهم به سبب‌هاى نظم نبض اشاره دارد و آن را از جهت آلت، قوّت و حاجت و بررسى نموده و عوامل تأثيرگذار بر نبض و رگ مانند غم، بى‌تابى، رياضت برشمرده شده و به تفاوت ميان نبض نر و مادّه و اختلاف نبض كودكان و برنايان و پيران اشارت گرديده است. از مطالب ديگر اين فصل به تفاوت نبض در حالت‌هاى مختلف بدن چون خواب، بيدارى، خشمناكى، گرسنگى و سيرى اشاره شده است.
وضعيت كتاب
اين اثر به تحقيق و تصحيح دكتر محمد سليم سالم منتشر شده است. محقق در تصحيح اين اثر از سه نسخه خطى و متن يونانى آن بهره برده است.
وى در ابتدا مقدمه‌اى مختصر پيرامون كتاب نبض جالينوس، ساختار آن و شيوه تصحيح آن نگاشته است.
پاورقى‌هاى مفصل اين اثر دو دسته است: دسته‌اى به اختلاف نسخ اشاره دارد و دسته ديگر حواشى توضيحى و يا نقل تكه‌اى از متن يونانى و يا كلمات و فوائد ديگر مرتبط با متن است.
افست اين اثر را -همراه با رساله نبض ابن سينا- موسسه مطالعات تاريخ پزشكى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشكى ايران با مقدمه‌اى كوتاه به قلم آقاى دكتر محمد مهدى اصفهانى منتشر نموده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب