جمهرة الأمثال

جمهرة الأمثال

نام کتاب	جمهرة الأمثال
نام های دیگر کتاب	کتاب جمهرة الأمثال
پدیدآورندگان	ابراهیم، محمد ابوالفضل (محقق) قطامش، عبدالمجید (محقق) عسکری، حسن بن عبدالله (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏PN‎‏ ‎‏6519‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏4‎‏ع‎‏5‎‏
موضوع	ضرب المثل‏های عربی
ناشر	دار الجيل
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1420 هـ.ق یا 2000 م
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE10191AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

«جمهرة الامثال»، اثر ابو هلال عسكرى(متوفى سنه 395ق)، به زبان عربى، در دو مجلد است و به جمع‌آورى مثل‌هاى اصيل عربى كه در قالب شعر و اخبار غريب و زيبا از بزرگان به جاى مانده، پرداخته است.

اين كتاب، از طولانى‌ترين و كامل‌ترين كتب امثال عرب محسوب مى‌شود.

ساختار

كتاب، با مقدمه‌اى در مورد شخصيت مؤلف، كتب و آثارش، به‌ويژه كتاب حاضر و نسخ و تحقيق آن آغاز شده است. متن كتاب، در قالب 29 باب، شامل حدود 2000 مثل(با رعايت ترتيب حروف الفبا در مورد مثل‌ها)، به جز صدها مثل كه در ضمن شرح و تفسير به‌عنوان شاهد ذكر شده است، در دو جلد تنظيم گرديده است.

جلد اول، با امثالى كه با حرف«الف» آغاز مى‌شود، شروع شده و با امثالى كه با حرف«صاد» آغاز مى‌گردد، پايان يافته است.

جلد دوم، با امثالى كه با حرف«ضاد»، شروع شده، آغاز گرديده و با امثالى كه با حرف«ياء» آغاز شده، به پايان رسيده است.

گزارش محتوا

در مقدمه‌اى كه مؤلف بر كتاب نوشته است، به اهميت و جايگاه مثل در كلام الهى و به دنبال آن در كلام انسانى، پرداخته است.

وى، در اهميت مثل، كلامى با اين مضمون دارد: «پس از سلامت سخن از غلط و اشتباه، هيچ چيز به اندازه شاهد و مثل مورد احتياج نيست، زيرا مثل بر فخامت گفتار مى‌افزايد و جامه قبول بر آن مى‌پوشاند و ارزش آن را در دل‌ها و شيرينى آن را در سينه‌ها زياد مى‌كند و دل‌ها را به حفظ آن فرامى‌خواند و...

او، در آغاز هر باب، تمام مثل‌هايى را كه با حرفى خاص شروع شده‌اند، ذكر مى‌كند، سپس به شرح و تفسير آنها مى‌پردازد و موارد و مصاديق آن مثل‌ها و الفاظ غريب آنها را توضيح مى‌دهد و در ادامه، امثالى را كه در مورد مبالغه و به نهايت رساندن چيزى به كار برده مى‌شوند و قبلا حمزه اصفهانى آنها را در كتاب خود آورده، ذكر نموده، البته با صرف نظر كردن از مثل‌هايى كه به نوعى داراى اشكال بوده است.

مثل‌هاى كتاب، با اين مثل: «ان من البيان لسحرا» كه اولين بار توسط پيامبر اسلام(ص) به زبان آورده شده، آغاز گرديده و با اين مثل: «ايسر من لقمان»، پايان يافته است.

يكى از محققين، در تاريخچه مثل‌نويسى عربى، نام 35 تن را پيش از ابو هلال ذكر كرده، ولى با اين همه، با توجه به جامعيت كتاب و مراعات ترتيب كامل الفبايى، ابو هلال را نخستين گردآوردنده امثال عرب به شمار آورده است.

ابو هلال، در اين كتاب و كتاب‌هاى ديگر، مانند بيشتر نويسندگان آن روزگار، از ذكر منابع خويش خوددارى كرده و تنها از كتاب«الامثال» حمزه اصفهانى نام برده و بر او خرده گرفته است كه چرا مثل‌هاى نوظهور و غير اصيل را هم آورده است.

وضعيت كتاب

كتاب، يك بار در بمبئى و دو بار در قاهره به چاپ رسيده است و شامل 10 فهرست در پايان جلد دوم مى‌باشد:

1. امثال؛

2. آيات قرآن؛

3. احاديث نبوى؛

4. لغت؛

5. شعر؛

6. رجز؛

7. اعلام؛

8. امم و قبايل؛

9. اماكن؛

10. مراجع.

منابع

مقدمه و متن كتاب.

پیوندها

مطالعه کتاب جمهرة الأمثال در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور