المعجم الصرفي المفصل لألفاظ نهج‌البلاغة

المعجم الصرفي المفصل لألفاظ نهج البلاغة
پدیدآوران	حسناوی، محمد جلیل عباس (نويسنده) العتبة العباسیة المقدسة. قسم الشؤون الفکریة و الثقافیة. شعبة الدراسات و النشرات. (سایر) امام علی علیه‌السلام ( نويسنده)
عنوان‌های دیگر	نهج‌البلاغه
ناشر	العتبة الحسينية المقدسة. قسم الشؤون الفکریة و الثقافیة
مکان نشر	عراق - کربلای معلی
سال نشر	1440ق - 2018م
چاپ	1
موضوع	علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. نهج البلاغه - واژه نامه‎ها - علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - خطبه‌‎ها - علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - کلمات قصار
زبان	عربی
تعداد جلد	4
کد کنگره	6م5ح 38/07 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

المعجم الصرفي المفصل لألفاظ نهج‌البلاغة، اثر محمد جلیل عباس حسناوی (نویسنده معاصر)، فرهنگ لغات الفاظ «نهج‌البلاغه» است که به بررسی ساختار صرفی واژگان این کتاب، پرداخته است.

نویسنده این کتاب را پس از نگارش کتاب «إعراب نهج‌البلاغة» و مشاهده استقبال از آن، به رشته تحریر درآورده است.

کتاب از دو قسمت اساسی تشکیل شده که در چهار جلد تنظیم گردیده است:

1. قسمت نخست، معجم الفبایی بوده و مدخل‌های آن، بر اساس ترتیب حروف الفبا، تنظیم گردیده است. در این قسمت، کلماتی که ریشه واحدی دارند، فعل بر اسم مقدم شده، فعل ماضی اعم از ثلاثی یا غیر ثلاثی، بر فعل مضارع و امر مقدم گردیده و فعل مضارع، بر امر مقدم شده است. اگر بیش از یک فعل مضارع برای فعل ثلاثی وجود داشته باشد، فعلی که با همزه شروع شده، مقدم شده است و سپس به‌ترتیب، فعلی که با «تاء»، «نون» و «یاء» شروع شده، قرار گرفته است. پس از تقدیم فعل، سایر کلمات به‌حسب ترتیب حروف الفبا آمده و در این حالت، مزید بر مجرد، جمع بر مفرد و غیر مصدر بر مصدر مقدم شده است. اگر کلماتی در تمامی حروف، مطابق یکدیگر باشند، کلمه‌ای که دارای حرف ساکن است، بر کلمه‌ای که دارای حرف متحرک است، مقدم گردیده است، سپس به‌ترتیب، کلمه دارای حروف مفتوح، مضموم و مکسور آمده است.
2. قسمت دوم، معجمی است موضوعی که مدخل‌ها و واژگان، بر اساس ابواب صرفی موجود در کتب صرف و نحو، مرتب شده است؛ مانند ابواب فعل ثلاثی، فعل صحیح و معتل، باب مشتقات اسمی، باب مصادر افعال ثلاثی و غیر ثلاثی و... این قسمت، دارای فهارس تفصیلی ارزشمندی است که در آنها، تحلیل صرفی تمام کلمات، نمایش داده شده است. نکته قابل توجه در این قسمت، آن است که تمام الفاظ هریک از ابواب، بر اساس ترتیب حروف الفبایی، تنظیم شده است؛ به‌عبارت‌دیگر، این قسمت از کتاب، معجم موضوعی، به‌ترتیب الفبایی است.

برخی از ویژگی‌های این معجم ارزشمند را می‌توان در امور زیر، خلاصه نمود:

1. این اثر، نخستین معجم صرفی موضوعی است که در این حد و با این شمول و گستردگی کلمات و واژگان، به رشته تحریر درآمده است.
2. جمع میان تحلیل صرفی کلمات و واژگان با توضیحات لغوی آنها؛ به‌طوری‌که خواننده به تحلیل صرفی آمیخته با معنای لغوی کلمات، دست خواهد یافت.
3. استفاده از اصطلاحات صرفی دقیق و عدم استفاده از قیود غیر دقیقی که قابل خدشه و انتقاد علمی است.
4. سهولت و وضوح عبارات و گستردگی و شمول آنها؛ به‌گونه‌ای که خواننده از مراجعه به سایر منابع، بی‌نیاز گردد.
5. استفاده از نسخ اصلی «نهج‌البلاغه» و اشاره به اختلاف نسخ.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.