۱۴۶٬۵۳۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'سرگذشت نام' به 'سرگذشتنام') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
}} | }} | ||
'''نامه دانشوران ناصری؛ در شرح حال ششصد تن از دانشمندان نامی'''، اثر جمعی از فضلا و دانشمندان دوره قاجار، دایرةالمعارفی است الفبایی، تألیفشده در عصر قاجار، در شرح احوال و بیان آثار مشاهیر علم و ادب در جهان اسلام. | '''نامه دانشوران ناصری؛ در شرح حال ششصد تن از دانشمندان نامی'''، اثر جمعی از فضلا و دانشمندان دوره قاجار، دایرةالمعارفی است الفبایی، تألیفشده در عصر قاجار، در شرح احوال و بیان آثار مشاهیر علم و ادب در جهان اسلام. | ||
==گزارش تفصیلی== | |||
نخستین گام در تدوین دانشنامه، نامۀ دانشوران ناصرى بود كه با همكارى انجمنی از دانشمندان، در ١٢٩۴ق، در زمان ناصرالدین شاه قاجار (حک:١٢۶۴-١٣١٣ ق) و به دستور علیقلی میرزا اعتضاد السلطنه (متوفای ١٢٩٨ق) بنیان گذارده شد. در دستور کار تألیف این کتاب، که به منزلۀ دستورالعمل در دیباچۀ آن آمده است، از مؤلفان خواسته شده که شرح احوال و اخبار اساتید علوم و مشایخ فنون از علمای اسلام و سایر ادیان همراه با نوادر تاریخ ولطایف، حکایات، اشعار برجسته و آثار مهم آنان براساس اصول معتبر و مدارک قابل اعتماد، جمع آورى و تألیف شود. در زمان حیات اعتضادالسلطنه، دو مجلد از این کتاب به چاپ رسید و پس از مرگ وی، گروھی با نظارت محمدحسنخان اعتمادالسلطنه (متوفای ١٣١٣ق) کار را ادامه دادند. نویسندگان کتاب چهار تن از فضلای برجستۀ عهد ناصری بودند، | |||
به نامهای حاجی میرزا ابوالفضل ساوجى (متوفای ١٣١٢ق)، طبيب و اديب و شاعر وخوشنويس؛ ميرزا حسن بن محمد تقى طالقانى، مؤلف لسان العجم؛ ملاآقاعبدالوهاب بن عبدالعلى گليزورى (متوفای ١٣٠۶ق)؛ شمس العلماء حاج شيخ محمد مهدی قزوینی عبدالرب آبادی (متوفای ١٣٣١ ق). جلد اول این کتاب، که با حرف الف و با مدخل «ابن بابويه قمی» آغاز شد، در ١٢٩۶ق و جلد هفتم آن كه به حرف «ش» و نام «شاه نعمتالله ولی» رسیده بود در ١٣٢۴ق منتشر شد و پس ازآن، کار تألیف نامۀ دانشوران ناصری متو قف گردید. از سخن اعتمادالسلطنه برمیآید | |||
که جزوههای آن را به شاه نشان میدادند.<ref>ر.ک: مقدسی، مهناز، ص69-71</ref> | |||
کتاب، ترتیبی الفبایی دارد و فقط مشتمل است بر شرح احوال و آثار اشخاص نامدار حوزههای مختلف علوم. مفاهیم در این کتاب مدخل نشده، هرچند در ضمن بیان احوال اشخاص، درباره پارهای موضوعات و مفاهیم علمی و ادبی و دینی بحث شده است. ترتیب الفبایی در حرف اول اسم اشخاص رعایت گردیده، اما در حرف دوم چندان به آن توجه نشده است. اسامی اشخاص بر رسم معمول و به پیروی از کتابهایی مانند «[[تذكرة الحفاظ]]» [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] و «[[فوات الوفيات و الذيل عليها|فوات الوفيات]]» [[ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر|صلاحالدین کتبی]] آورده شده است<ref>ر.ک: باغستانی، اسماعیل</ref>. | کتاب، ترتیبی الفبایی دارد و فقط مشتمل است بر شرح احوال و آثار اشخاص نامدار حوزههای مختلف علوم. مفاهیم در این کتاب مدخل نشده، هرچند در ضمن بیان احوال اشخاص، درباره پارهای موضوعات و مفاهیم علمی و ادبی و دینی بحث شده است. ترتیب الفبایی در حرف اول اسم اشخاص رعایت گردیده، اما در حرف دوم چندان به آن توجه نشده است. اسامی اشخاص بر رسم معمول و به پیروی از کتابهایی مانند «[[تذكرة الحفاظ]]» [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] و «[[فوات الوفيات و الذيل عليها|فوات الوفيات]]» [[ابن شاکر کتبی، محمد بن شاکر|صلاحالدین کتبی]] آورده شده است<ref>ر.ک: باغستانی، اسماعیل</ref>. | ||
کتاب در صورت چاپشدهاش تا حرف «ش» بیشتر در دسترس نیست؛ هرچند [[بهار، محمدتقی|محمدتقی بهار]] در «سبکشناسی» نوشته است که گویند قسمتهای دیگر آن هم تألیف شده و بهصورت دستنویس در کتابخانههای خصوصی موجود است. این مقدار چاپشده مجموعاً 539 شرح حال را در بر دارد و از این تعداد، بیشتر شرح حالها راجع به صوفیه و عرفا و سپس، بهترتیب، پزشکان، فقها، ادبا و شعرا و در مرحله بعد بهترتیب راویان، محدثان، فلاسفه، منجمان، مفسران، مورخان و متکلمان است و اندکی هم به ریاضیدانان و قضات اختصاص داده شده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | همچنان که بیان گردید کتاب در صورت چاپشدهاش تا حرف «ش» بیشتر در دسترس نیست؛ هرچند [[بهار، محمدتقی|محمدتقی بهار]] در «سبکشناسی» نوشته است که گویند قسمتهای دیگر آن هم تألیف شده و بهصورت دستنویس در کتابخانههای خصوصی موجود است. این مقدار چاپشده مجموعاً 539 شرح حال را در بر دارد و از این تعداد، بیشتر شرح حالها راجع به صوفیه و عرفا و سپس، بهترتیب، پزشکان، فقها، ادبا و شعرا و در مرحله بعد بهترتیب راویان، محدثان، فلاسفه، منجمان، مفسران، مورخان و متکلمان است و اندکی هم به ریاضیدانان و قضات اختصاص داده شده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
در این اثر، در ضمن شرح حالها، فواید علمی و ادبی و تاریخی و انتقادی بسیاری، بهمناسبت و بیمناسبت، آمده است که غالباً ارزشمند و درخور توجه هستند؛ از جمله تفکیک اسامی مشترک، تصحیح عناوین کتابها، برخی نقدها و نکات ادبی و لغوی، مطالبی مستقل در حد یک مقاله در موضوعاتی مانند بحث درباره ظهور یک مجدد در آغاز هر قرن، اصول اعمال فرقه ملامتیه، ابن قبه و تعبد به خبر واحد، مناظرات ابن قبه با زیدیه، تحقیق درباره اینکه روز عاشورا مطابق با چه روزی از هفته بوده است، بحثی درباره انواع خطوط و پیدایش و تکامل آنها، برخی فواید جغرافیایی و بالاخره بیان نکاتی در مقایسه دستاوردهای علم جدید با یافتههای دانشمندان اسلامی نظیر [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوریحان بیرونی]]<ref>ر.ک: همان</ref>. | در این اثر، در ضمن شرح حالها، فواید علمی و ادبی و تاریخی و انتقادی بسیاری، بهمناسبت و بیمناسبت، آمده است که غالباً ارزشمند و درخور توجه هستند؛ از جمله تفکیک اسامی مشترک، تصحیح عناوین کتابها، برخی نقدها و نکات ادبی و لغوی، مطالبی مستقل در حد یک مقاله در موضوعاتی مانند بحث درباره ظهور یک مجدد در آغاز هر قرن، اصول اعمال فرقه ملامتیه، ابن قبه و تعبد به خبر واحد، مناظرات ابن قبه با زیدیه، تحقیق درباره اینکه روز عاشورا مطابق با چه روزی از هفته بوده است، بحثی درباره انواع خطوط و پیدایش و تکامل آنها، برخی فواید جغرافیایی و بالاخره بیان نکاتی در مقایسه دستاوردهای علم جدید با یافتههای دانشمندان اسلامی نظیر [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوریحان بیرونی]]<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۹: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
[http://lib.eshia.ir/23019/1/6866 باغستانی، اسماعیل، «دانشنامه جهان اسلام»، تاریخ انتشار اینترنتی: 30 اردیبهشت 1390]، | #مقدسی، مهناز، دانشنامههای ایرانی، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی، چاپ1، 1384ش | ||
#[http://lib.eshia.ir/23019/1/6866 باغستانی، اسماعیل، «دانشنامه جهان اسلام»، تاریخ انتشار اینترنتی: 30 اردیبهشت 1390]، | |||
==وابستهها== | ==وابستهها== | ||