الطهور (قاسم بن سلام)

الطهور(ابوعبید، قاسم بن سلام)
پدیدآوران	ابوعبید، قاسم بن سلام (نويسنده) سعدنی، مسعد (محقق)
ناشر	دار الصحابة للتراث
مکان نشر	مصر - طنطا
سال نشر	1413ق - 1992م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/و6الف2 117/25 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الطهور، نوشته ادیب، لغوی، محدّث و فقیه قرن سوم قمری، ابوعبید قاسم بن سلام خزاعى (157-224ق)، به توضیح آداب و احکام طهارت و به‌خصوص وضو برای عبادت می‌پردازد و نویسنده بر نقل احادیث تأکید دارد و کمتر به تحلیل و استنتاج می‌پردازد. پژوهشگر معاصر، مسعد عبدالحمید سعدنی این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و برای آن مقدمه‌ای ارزنده نوشته و نویسنده و کتابش و ویژگی‌های نسخه‌های خطی آن را شناسانده است.

هدف و روش

• ابوعبید قاسم بن سلام خزاعى برای کتاب خودش مقدمه‌ای ننوشته و انگیزه و اهداف و روش و چگونگی‌های این نگارش، پنهان مانده است. او با این عبارت کوتاه: «این، ذکر فضیلت‌ها، ثواب و درجات طهور است»، وارد بحث اصلی خود شده و به نقل روایات وضو پرداخته است.
• مسعد عبدالحمید سعدنی، اثر حاضر را ارزشمند دانسته و افزوده است: اسم این کتاب، طهور است و شامل احکام طهارت در اسلام می‌شود و آنگاه که در آن اندیشیدم دریافتم که از بزرگ‌ترین کتاب‌ها است؛ زیرا در آن، روایات پیامبر(ص) و منقولاتی از صحابه و تابعین بیان شده است و همچنین در آن، فقهی مشاهده می‌شود که کمتر در آثار مشابه می‌توان یافت.
• انتقاد: ویژگی نقل روایات در کتاب حاضر، غالب است و ابوعبید قاسم بن سلام خزاعى، در مورد بیشتر روایات، هیچ توضیحی ندارد و البته در مواردی، توضیحاتی فقهی بیان کرده است.

ساختار و محتوا

این اثر، در 53 باب سامان یافته است و در مجموع، شامل 438 روایت در باب وضو و مسائل مرتبط می‌شود. برخی از موضوعات مهمّ این اثر عبارت است از: فضیلت وضو و مغفرت بعد از نماز، ارزش و ثواب گفتن نام خدا در هنگام وضو، فضیلت وضو گرفتن قبل از خوابیدن، سنت استنشاق و مضمضه، وضو گرفتن با آب دریا.

نمونه مباحث

• با سند نقل کرده است که پیامبر اکرم(ص) گفت: «النائم الطاهر كالصائم القائم»؛ یعنی: کسی که بخوابد و با طهارت و پاک باشد (وضو گرفته باشد)، همانند روزه‌داری است که به عبادت قیام کرده است. ابوعبید گفته است: این روایت، یعنی چنین شخصی مانند صائم قائم در نماز است.
• ابوعبید قاسم بن سلام خزاعى، افزون بر آوردن روایات همراه با سند، در برخی موارد به تحلیل و استنتاج شرعی نیز پرداخته است. در این موارد، تعبیر «قال أبوعبيد» ذکر شده است. از جمله بعد از نقل روایاتی درباره وضو گرفتن با نبیذ (شراب یا شراب خرما یا کشمش)، در این کتاب آمده است: ابوعبید گفت: اهل عراق از اصحاب رأی در این مسئله اختلاف کرده و 3 قول مطرح کرده‌اند.... آنگاه ابوعبید خودش این‌گونه اظهار نظر کرده است: به نظر ما، با آن وضو گرفته می‌شود، ولی هرگز طهور نیست؛ زیرا خدای عزَّوجلَّ برای طهور دو شرط قرار داده و سومی برای آن قرار نداده است: آب و خاک. نبیذ، نه این است و نه آن.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.