وقع الأسل في من جهل ضرب المثل

وقع الأسل في من جهل ضرب المثل
پدیدآوران	سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) آل رحاب، محمد بن احمد (محقق)
عنوان‌های دیگر	رسالة في حکم الاقتباس من القرآن الکریم
ناشر	دار البشائر الإسلامیة
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1436ق - 2015م
چاپ	1
شابک	‎978-614-437-202-9
موضوع	قرآن -- امثال - ضرب المثل‏های عربی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	7و9س 84/4 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

وَقعُ الأَسَلِ في مَن جَهِلَ ضَرب‌المَثَل؛ رسالةٌ في حكم الاقتباس من القرآن الكريم، نوشته مفسّر و فقیه شافعی قرن نهم و دهم قمری، جلال‌الدین سیوطی (911-849ق)، حکم جواز یا عدم جواز اقتباس از قرآن کریم را با استشهاد به روش علمی دانشمندان بیان می‌‌کند.

هدف و روش

• جلال‌الدین سیوطی، نوشته است: کتاب اللفظ الجوهري را با این آیه شروع کردم: «... وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكتَابَ مِنْ قَبْلِكمْ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكوا أَذًى كثِيرًا وَ إن تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذَٰلِك مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ» (آل‌عمران: 186). پس شنیدم که غوغاسالاران گفته‌اند: «این آیه درباره مشرکان نازل شده است و جایز نیست که با آن به دانشمندی کنایه زده شود!». وقتی این خبر رسید، از نهایت نادانی آنان خیلی خندیدم و در حقیقت، آنها معذورند؛ چون اطلاعی از دانش ندارند و روش دانشمندان را نمی‌شناسند و آثار صحابه را نخوانده‌اند. این تسلط علمی، مرتبه بلندی است که جز برای مجتهدان حاصل نشود. کاربرد این آیه در اینجا و مانند آن، از باب تعریض نیست، بلکه ضرب‌ا‌لمثل است.
• محقق کتاب، محمد بن احمد بن محمود آل‌رحاب، با تأکید بر آنکه سیوطی در مسئله اقتباس از قرآن کریم، اثری مفصل به نام رفع الباس و كشف الالتباس في ضرب‌المثل من القرآن و الاقتباس نوشته و همچنین در کتابی دیگر به نام أحاسن الاقتباس في محاسن الاقتباس، اشعاری سروده، خودش با تضمین جمله‌های هم‌وزن قرآنی بر اساس شیوه استادش شهاب حجازی در کتاب قلائد النحور من جواهر البحور فراهم ساخت، افزوده است: شکی نیست که کتاب حاضر نیز از آثار سیوطی است و او خودش در التحدّث بنعمة الله، آن را از تألیفات خود شمرده است.

ساختار و محتوا

این اثر مختصر، بدون فصل‌بندی، در پاسخ به منتقدانی نوشته شده است که به نویسنده درباره اقتباس از قرآن اعتراض کرده‌اند. سیوطی به‌ترتیب به بیان زمینه پیدایش این اثر و مثال‌هایی از استفاده از آیات قرآن در کلمات دانشمندان، صحابه، صوفیان، ادیبان و وزیران پرداخته است.

نمونه مباحث

• امام علی(ع) وقتی دید مردمی داخل مسجد کوفه، نماز نافله قبل از نماز عید می‌خوانند، باآنکه این نماز را قبول نداشت، آنان را نهی نکرد و گفت: «لا أكون ممن «ينهی عَبْدًا إِذَا صَلَّىٰ»» (علق: 9-10).

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.