معرفی و نقد و تحلیل شروح مثنوی، شروح فارسی موجود در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''معرفی و نقد و تحلیل شروح مثنوی، شروح فارسی موجود در ایران''' تألیف رضا | '''معرفی و نقد و تحلیل شروح مثنوی، شروح فارسی موجود در ایران''' تألیف [[شجری، رضا|رضا شجری]]، این کتاب، شرح‌های [[مثنوی معنوی|مثنوی]] را از آغاز، یعنی از شرح [[احمد رومی]](۷۲۰ق) که نخستین شرح مثنوی به حساب می‌آید تا کتاب [[سر نی، نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی|سرّ نی]]، اثر فاخر و ارزشمند [[زرین‌کوب، عبدالحسین|عبدالحسین زرین کوب]] که در سال ۱۳۶۲ به چاپ رسیده، به صورت تحلیلی و مبسوط نقد و معرفی نموده است و نخستین تحقیق علمی و جامع در موضوع خود می‌باشد. اين اثر به عنوان رسالۀ دکتری انجام گرفته و در یک مقدمه و دو فصل تنظیم و چاپ شده است. | ||
در مقدمه، پرسش‌های زير به عنوان مسائل اين تحقیق مطرح شده است: | در مقدمه، پرسش‌های زير به عنوان مسائل اين تحقیق مطرح شده است: | ||
۱. روش مفسران در تفسیر و شرح مثنوی چگونه است؟ (موضوعی، ابیات دشوار و مشکل،انتخاب دفاتر، یاقسمتی از دفتر). | ۱. روش مفسران در تفسیر و شرح [[مثنوی معنوی|مثنوی]] چگونه است؟ (موضوعی، ابیات دشوار و مشکل،انتخاب دفاتر، یاقسمتی از دفتر). | ||
۲. کدام یک از ابعاد مثنوی(عرفانی، ادبی، فلسفی وکلامی، قرآنی و حدیثی و ...) بیشتر مورد تأکید شارحان قرارگرفته است؟ | ۲. کدام یک از ابعاد [[مثنوی معنوی|مثنوی]](عرفانی، ادبی، فلسفی وکلامی، قرآنی و حدیثی و ...) بیشتر مورد تأکید شارحان قرارگرفته است؟ | ||
۳. هر کدام از شروح متخب(چهار شرح) از چه امتیاراتی برخوردار |ست؟ | ۳. هر کدام از شروح متخب(چهار شرح) از چه امتیاراتی برخوردار |ست؟ | ||
۴. کدام یک از ابیات مثنوی(در دفتراول) بیشتر مورد شرح و تفسیر قرار گرفته است علل و عوامل آن چیست؟ پاسخ‌های این پرسش‌ها مجموعه مطالبی است که در دو فصل مطرح می‌شود. | ۴. کدام یک از ابیات [[مثنوی معنوی|مثنوی]](در دفتراول) بیشتر مورد شرح و تفسیر قرار گرفته است علل و عوامل آن چیست؟ پاسخ‌های این پرسش‌ها مجموعه مطالبی است که در دو فصل مطرح می‌شود. | ||
در فصل نخست، با عنوان شروح مثنوی از آغاز تا | در فصل نخست، با عنوان شروح مثنوی از آغاز تا [[زرین‌کوب، عبدالحسین|زرین‌کوب]]، شرح‌هایی که از قرن هشتم تا چهاردهم به زبانهای فارسی، ترکی و عربی در ایران هند و ترکیه نگارش یافته معرفی می‌کند و در ادامه، تحت عنوان شروح منتخب و ارزشمند، بیست شرح برتر را انتخاب و روش‌های تفسیری و ویژگی‌های هر کدام را به تفصیل مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد. مقصود مؤلف از شروح منتخب بیست گانه، شرح‌هایی‌است که به گفتۀ وی از معیارهای یک شرح مطلوب برخوردار است و مورد استفاده و استناد شارحان بعد از خود بوده است. | ||
اين شرح‌ها عبارت است: [[جواهر الاسرار و زواهر الانوار: شرح مثنوی مولوی|شرح جواهرالاسرار خوارزمی]]، شرح مثنوی [[داعی شیرازی، نظام‌الدین محمود|شاه داعی]]، شرح مثنوی سروری، [[گلشن توحیدی شرح مفردات مثنوی|گلشن توحیدی شاهدی]]، [[كنوز العرفان و رموز الايقان (شرح اشعار مشکله مثنوی)|کنوزالعرفان ملاصالح روغنی]]، [[شرح کبير انقروی بر مثنوی معنوی مولوی|شرح کبیر انقروی]]، [[مکاشفات رضوی]]، [[لطایف المعنوی عباسی]]، [[اسرار الغیوب: شرح مثنوی معنوی|اسرارالغیوب خواجه پارسا]]، [[شرح مثنوی مولوی موسوم به مخزن الأسرار|مخزن‌الاسرار اکبرآبادی]]، [[تفسیر عرفانی مثنوی معنوی|شرح بحرالعلوم]]، [[شرح مثنوی (سبزواری)|شرح اسرار سبزواری]]، المنهج القوی(عربی)، [[شرح مثنوی معنوی مولوی (نیکلسون)|شرح نیکلسون]]، [[شرح مثنوی شریف (فروزانفر)|شرح مثنوی شریف فروزانفر]]؛ [[تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی جلال‌الدین محمد بلخی (جعفری)|تفسیر محمدتقی جعفری]]، [[نثر و شرح مثنوی شریف|نثر و شرح گولپینارلی]]، [[مولوی نامه|مولوی نامه همایی]]، [[مثنوی (متن و شرح مثنوی)|شرح مثنوی استعلامی]]، [[سر نی، نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی|سرّنی زرین کوب]]، [[شرح مثنوی (شهیدی)|شرح مثنوی سید جعفر شهیدی]] ظاهرا فراموش شده و در میان این مجموعه نیست. | |||
در پایان کتاب پس از نتیجه‌گیری از مباحث فصل دوم و با بیان مجدّد امتیازات شرح‌های چهارگانه، می‌نویسد: به عقیدۀ من شرح مثنوی شریف استاد فروزانفر از شرایط و امتیازات بیشتر و بهتری برخوردار است و می‌توان آن را بهترین شرح بر دفتر اول (تا بیت ۳۰۰۸) معرفی کرد. ضمن اینکه بر شرح نیکلسون و انقروی نیز ارزش بسیار زیاد قائل است. فهرست منابع در هفت صفحه در پایان کتاب درج است.<ref> ر.ک: عالمی، محمدعلم، ص325-326</ref> | در فصل دوم، با عنوان نقد و تحلیل شروح مثنوی، از میان بیست شرح مذکو، چهار [[جواهر الاسرار و زواهر الانوار: شرح مثنوی مولوی|شرح جواهرالاسرار]]، [[شرح کبير انقروی بر مثنوی معنوی مولوی|شرح کبیر انقروی]]، [[شرح مثنوی معنوی مولوی (نیکلسون)|شرح نیکلسون]] و [[شرح مثنوی شریف (فروزانفر)|شرح فروزانفر]] را برتر تشخیص داده و به صورت ویژه، تطبیقی و مقایسه‌ای مورد نقد و تحلیل دقیق‌تر قرارداده است. نگارنده، در این تحلیل‌ها می‌کوشد با بررسی مقایسه‌ای میان مطالب آغازین هر شرح با یکدیگر، تمامی ویژگی‌ها و امتیازات و همچنین کاستی‌ها و نارسایی‌های هرکدام را با تمام جزئیات بیان کند. | ||
در پایان کتاب پس از نتیجه‌گیری از مباحث فصل دوم و با بیان مجدّد امتیازات شرح‌های چهارگانه، می‌نویسد: به عقیدۀ من [[شرح مثنوی شریف (فروزانفر)|شرح مثنوی شریف]] استاد [[فروزانفر، بدیع‌الزمان|فروزانفر]] از شرایط و امتیازات بیشتر و بهتری برخوردار است و می‌توان آن را بهترین شرح بر دفتر اول (تا بیت ۳۰۰۸) معرفی کرد. ضمن اینکه بر شرح نیکلسون و انقروی نیز ارزش بسیار زیاد قائل است. فهرست منابع در هفت صفحه در پایان کتاب درج است.<ref> ر.ک: عالمی، محمدعلم، ص325-326</ref> | |||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references /> | ||
نسخهٔ ۳۱ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۷:۱۷
| معرفی و نقد و تحلیل شروح مثنوی، شروح فارسی موجود در ایران | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شجری، رضا (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسه انتشارات امیرکبیر |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1386 |
| چاپ | اول |
| کد کنگره | |
معرفی و نقد و تحلیل شروح مثنوی، شروح فارسی موجود در ایران تألیف رضا شجری، این کتاب، شرح‌های مثنوی را از آغاز، یعنی از شرح احمد رومی(۷۲۰ق) که نخستین شرح مثنوی به حساب می‌آید تا کتاب سرّ نی، اثر فاخر و ارزشمند عبدالحسین زرین کوب که در سال ۱۳۶۲ به چاپ رسیده، به صورت تحلیلی و مبسوط نقد و معرفی نموده است و نخستین تحقیق علمی و جامع در موضوع خود می‌باشد. اين اثر به عنوان رسالۀ دکتری انجام گرفته و در یک مقدمه و دو فصل تنظیم و چاپ شده است.
در مقدمه، پرسش‌های زير به عنوان مسائل اين تحقیق مطرح شده است:
۱. روش مفسران در تفسیر و شرح مثنوی چگونه است؟ (موضوعی، ابیات دشوار و مشکل،انتخاب دفاتر، یاقسمتی از دفتر).
۲. کدام یک از ابعاد مثنوی(عرفانی، ادبی، فلسفی وکلامی، قرآنی و حدیثی و ...) بیشتر مورد تأکید شارحان قرارگرفته است؟
۳. هر کدام از شروح متخب(چهار شرح) از چه امتیاراتی برخوردار |ست؟
۴. کدام یک از ابیات مثنوی(در دفتراول) بیشتر مورد شرح و تفسیر قرار گرفته است علل و عوامل آن چیست؟ پاسخ‌های این پرسش‌ها مجموعه مطالبی است که در دو فصل مطرح می‌شود.
در فصل نخست، با عنوان شروح مثنوی از آغاز تا زرین‌کوب، شرح‌هایی که از قرن هشتم تا چهاردهم به زبانهای فارسی، ترکی و عربی در ایران هند و ترکیه نگارش یافته معرفی می‌کند و در ادامه، تحت عنوان شروح منتخب و ارزشمند، بیست شرح برتر را انتخاب و روش‌های تفسیری و ویژگی‌های هر کدام را به تفصیل مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد. مقصود مؤلف از شروح منتخب بیست گانه، شرح‌هایی‌است که به گفتۀ وی از معیارهای یک شرح مطلوب برخوردار است و مورد استفاده و استناد شارحان بعد از خود بوده است.
اين شرح‌ها عبارت است: شرح جواهرالاسرار خوارزمی، شرح مثنوی شاه داعی، شرح مثنوی سروری، گلشن توحیدی شاهدی، کنوزالعرفان ملاصالح روغنی، شرح کبیر انقروی، مکاشفات رضوی، لطایف المعنوی عباسی، اسرارالغیوب خواجه پارسا، مخزن‌الاسرار اکبرآبادی، شرح بحرالعلوم، شرح اسرار سبزواری، المنهج القوی(عربی)، شرح نیکلسون، شرح مثنوی شریف فروزانفر؛ تفسیر محمدتقی جعفری، نثر و شرح گولپینارلی، مولوی نامه همایی، شرح مثنوی استعلامی، سرّنی زرین کوب، شرح مثنوی سید جعفر شهیدی ظاهرا فراموش شده و در میان این مجموعه نیست.
در فصل دوم، با عنوان نقد و تحلیل شروح مثنوی، از میان بیست شرح مذکو، چهار شرح جواهرالاسرار، شرح کبیر انقروی، شرح نیکلسون و شرح فروزانفر را برتر تشخیص داده و به صورت ویژه، تطبیقی و مقایسه‌ای مورد نقد و تحلیل دقیق‌تر قرارداده است. نگارنده، در این تحلیل‌ها می‌کوشد با بررسی مقایسه‌ای میان مطالب آغازین هر شرح با یکدیگر، تمامی ویژگی‌ها و امتیازات و همچنین کاستی‌ها و نارسایی‌های هرکدام را با تمام جزئیات بیان کند.
در پایان کتاب پس از نتیجه‌گیری از مباحث فصل دوم و با بیان مجدّد امتیازات شرح‌های چهارگانه، می‌نویسد: به عقیدۀ من شرح مثنوی شریف استاد فروزانفر از شرایط و امتیازات بیشتر و بهتری برخوردار است و می‌توان آن را بهترین شرح بر دفتر اول (تا بیت ۳۰۰۸) معرفی کرد. ضمن اینکه بر شرح نیکلسون و انقروی نیز ارزش بسیار زیاد قائل است. فهرست منابع در هفت صفحه در پایان کتاب درج است.[۱]
پانويس
- ↑ ر.ک: عالمی، محمدعلم، ص325-326
منابع مقاله
عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.