كتاب الجمل و صفين و النهروان

كتاب الجمل و صفين و النهروان
پدیدآوران	ابومخنف، لوط بن یحیی (نویسنده) السنید، حسن حمید (تحقیق)
ناشر	دار الاسلام
سال نشر	1423 ق. = 2002 م.
چاپ	اول
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP 37/۹/الف۲۳ج۸

كتاب الجمل و صفين و النهروان تألیف لوط بن یحیی ابومخنف ازدى (متوفای 157ق)، تحقیق و تصحیح حسن حمید سنید، اثری تاریخی در باره سه رخداد جنگ جمل، صفین و نهروان براساس نقل ابومخنف ازدی است. راوی ماجراهای کتاب، از تاریخ نگاران قرن دوم هجری، و از راویان مورد توجه مورخان و سیره نگاران است.

محقق روایت‌های ابومخنف را در باره حوادث و رویدادهای سه جنگ داخلی امام علی(ع) را جمع آوری کرده که با بازگویی تاریخ بیعت مردم با علی(ع) برای خلافت آغاز شده است. چگونگی گزارش وی، همراه با ذکر سند و نص و فضای آن زمان است که بر اعتبار کتاب می‌افزاید.

راوی، حوادث را به ترتیب، به گونه‌ای نقل کرده که زنجیره مباحث به هم پیوسته شده و به رغم اینکه وی از طائفه ازدی است و خود آن طایفه نیز از طرف‌های درگیر بوده اند، ولی او بی‌طرفی خود را در نقل حوادث رعایت کرده است.

در این کتاب، این رویدادها گزارش شده است: قتل عثمان، نامه همسر عثمان به معاویه، تلاش عایشه برای خروج بر ضد علی(ع)، تحریک ام‌سلمه از سوی عایشه، خطبه علی(ع) در زمان عزیمت زبیر و طلحه و عایشه به بصره، مقدمات جنگ جمل و مطالبی در باره عایشه و منزلگاه‌های میان راه بصره، جمل اصغر، ورود امام به ریذه، خطبه امام حسن(ع) در کوفه، خطبه علی(ع) در بصره، واقعه جنگ جمل، مصر در دوران خلافت امیر مؤمنان(ع)، حرکت سپاه امام به سوی صفین، جنگ صفین، قتل عمار یاسر، قرآن بر نیزه کردن شامیان، حکمیت، باز گشت سپاه امام به کوفه، جدایی خوارج از سپاه امام علی(ع)، خروج خوارج بر ضد امام علی(ع)، واقعه نهروان، ماجرای شهادت محمد بن ابوبکر در مصر، توطئه برای ترور امام علی(ع)، ماجرای شهادت امام، وصیت او و خطبه امام حسن(ع) و مکاتبات او با معاویه.

محقق، این اثر را از لابه لای کتابهای تاریخی گردآورده که بنا به تصریح مورخان، ابومخنف، کتابی به این نام و مربوط به این موضوع ها داشته و اکنون در دست نیست. پدیدآورنده، تلاش کرده که مطالب پراکنده وی را از کتاب‌ها جمع‌آوری و تدوین نماید. محقق علاوه بر آن، تلاش زیادی برای ادای پاره‌ای توضیحات در پاورقی به عمل آورده تا خواننده به ابعاد مباحث و اشخاص مطرح شده در اخبار، آگاهی پیدا کند. وی در این توضیحات، برخی از مفردات اخبار را نیز، شرح کرده است. بن مایه محقق در این تحقیق، سه کتاب الجمل، تألیف شیخ مفید، وقعة صفین، تألیف نصر بن مزاحم و تاریخ طبری است.

منابع مقاله

معاونت فرهنگی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)، کتاب‌شناسی توصیفی اهل‌بیت علیهم‌السلام، قم، مرکز چاپ و نشر مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)، چاپ اول، 1383ش.