أسماء البقاء و الجبال فى القرآن الكريم

أسماء البقاع و الجبال في القرآن الکريم
پدیدآوران	عبدالرحیم، محمد (محقق) سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر (نویسنده)
ناشر	دار الأنوار
مکان نشر	دمشق - سوریه
سال نشر	1996 م
چاپ	1
موضوع	قرآن - جغرافیا قرآن - نامهای جغرافیایی کوهها در قرآن
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏103‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏9‎‏الف‎‏5
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اسماء البقاء و الجبال في القرآن الكريم، تأليف جلال‌الدين عبدالرحمن سيوطى (متوفى 911ق) به زبان عربى است. سيوطى این کتاب را در شرح سه بيت از یکى از قصايدش نوشته و در آن اوصاف شهرها و كوه‌هایى را كه در قرآن كريم ذكر شده، از منابع مختلف استخراج كرده است.

ساختار

در ابتداى اثر، مقدمه و پس از آن شرح حال سيوطى به قلم «محمد عبدالرحيم» محقق کتاب آمده است. متن اثر در سه بخش تدوین شده كه در هر بخش تعدادى از عناوین قرآنى شرح است. نگارش بدين ترتيب است كه نویسنده در شرح هر بيت ابتدا به نقش الفاظ، سپس به معناى لغوى و در ادامه با ذكر آيه مربوطه، به عبارات مختلفى كه در منابع درباره آمده اشاره مى‌كند.

گزارش محتوا

در بخش اول؛ مناطق بدر، حنين، مصر و احقاف مورد بررسى قرار گرفته است. در بخش دوم؛ بكه، يثرب، جودى، طوى، بابل، عرم و سدالالى و در سومین فصل؛ طور سيناء، كهف، رقيم، حجر، ایکه، جمع، مشعر و قاف مطالعه شده است.

از مهم‌ترين بخش‌هاى کتاب شرح دو شهر مكه و مدينه است كه در شرح «بكه» آمده است كه همان مكه است كه میم به باء بدل شده است. اقوال فراوانى در توضيح این لفظ ذكر شده كه از آن جمله است: 1- داخل مكه، 2- مكه و ماوراى آن، 3- بيت مكه و قريه بكه است. پس از این مقدمه به ذكر «مكه» در قرآن كريم پرداخته شده است. در رابطه با يثرب مطالب خواندنى ذكر شده كه ذكر 29 نام برای آن، اول كسى كه در مدينه زراعت كرد، سبب نزول يهود به مدينه و شرح بناى مسجد مدينه از جمله آنها است.

چينش مطالب کتاب بدين ترتيب است كه شرح سيوطى در بالاى صفحه و پاورقى‌هاى محقق در ذيل آن آمده است. سيوطى اگر چه در برخى از موارد به نام منبع مطلب اشاره كرده است؛ اما در بسيارى نيز تنها به «يقال» اكتفا كرده كه محقق در پانوشت آدرس منبع را متذكر شده است. محقق از منابعى؛ مانند الاعلام، الاصابه، اسدالغابه، اللسان، القاموس استفاده كرده است.

نویسنده در این اثر علاوه بر ذكر ویژگى‌هاى هر شهر و مسافت‌هاى بين شهرها مطالب فراوان ديگرى از مزارات هر شهر را نيز متذكر شده است، به عنوان مثال درباره شهر مصر به مزارات و مشاهد مشرفه‌اى؛ مانند: مشهد رأس‌الحسين(ع)، مزار سيده نفيسه، قبر آمنه دختر امام موسى كاظم(ع) اشاره كرده است.

وضعيت

محقق کتاب، در پاورقى معانى الفاظ، اصطلاحات، شرح حال بسيارى از اعلام و قبايل را ذكر كرده كه بسيار ارزشمند است. همچنين فهارس آيات، احاديث نبوى، اشعار، مصادر و مراجع، و مطالب کتاب در انتهاى اثر آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.