رسالة في الذب عن أبي‌الحسن الأشعري: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'ه‎و' به 'ه‌و')
    جز (جایگزینی متن - 'ن‎ه' به 'ن‌ه')
    خط ۳۶: خط ۳۶:
    این کتاب به دنبال کتاب [[الأربعين في دلائل التوحيد]] اثر [[انصاری، عبدالله بن محمد|ابواسماعیل عبدالله بن محمد هروی]] (396-481ق) به چاپ رسیده است.
    این کتاب به دنبال کتاب [[الأربعين في دلائل التوحيد]] اثر [[انصاری، عبدالله بن محمد|ابواسماعیل عبدالله بن محمد هروی]] (396-481ق) به چاپ رسیده است.


    کتاب «[[الإبانة في أصول الديانة|الإبانة]]»، مشتمل بر همه عقاید اشعری است و گفتگوی مفصل از آن، به‌ویژه ازآن‌جهت که حتی امروز نیز اکثریت مسلمانان جهان دارای این مذهب فکری‌اند، ضروری می‌نماید. اشعری ابتدا در دو باب از این کتاب به نقل و شرح عقاید و اقوال کژراهان و بدعت‎گذاران (بنا بر تعبیر او) می‌پردازد که خود صریحاً به‌عنوان معتزلیان، قدریان، جَمهیان، حَروریان، رافضیان و مُرجئیان از آن‎ها یاد می‌کند و سپس به بیان نظرات «اهل حق و سنت» می‌پردازد<ref>ر.ک: بخش فلسفه و کلام، ج2، ص351</ref>.
    کتاب «[[الإبانة في أصول الديانة|الإبانة]]»، مشتمل بر همه عقاید اشعری است و گفتگوی مفصل از آن، به‌ویژه ازآن‌جهت که حتی امروز نیز اکثریت مسلمانان جهان دارای این مذهب فکری‌اند، ضروری می‌نماید. اشعری ابتدا در دو باب از این کتاب به نقل و شرح عقاید و اقوال کژراهان و بدعت‎گذاران (بنا بر تعبیر او) می‌پردازد که خود صریحاً به‌عنوان معتزلیان، قدریان، جَمهیان، حَروریان، رافضیان و مُرجئیان از آن‌ها یاد می‌کند و سپس به بیان نظرات «اهل حق و سنت» می‌پردازد<ref>ر.ک: بخش فلسفه و کلام، ج2، ص351</ref>.


    این اثر همانند کتاب [[الأربعين في دلائل التوحيد]] توسط علی بن محمد بن ناصر فقیهی مورد تحقیق و تصحیح قرار گرفته و منتشر شده است.
    این اثر همانند کتاب [[الأربعين في دلائل التوحيد]] توسط علی بن محمد بن ناصر فقیهی مورد تحقیق و تصحیح قرار گرفته و منتشر شده است.
    خط ۴۶: خط ۴۶:


    == گزارش محتوا ==
    == گزارش محتوا ==
    محقق در مقدمه این رساله به معتزله تاخته و می‌گوید: آن‎ها کسانی هستند که نصوص قرآنی و روایی را مورد تحریف قرار داده‌اند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص97</ref>.
    محقق در مقدمه این رساله به معتزله تاخته و می‌گوید: آن‌ها کسانی هستند که نصوص قرآنی و روایی را مورد تحریف قرار داده‌اند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص97</ref>.


    وی می‌نویسد: هرچند [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] در ابتدا شاگرد ابوعلی جبائی معتزلی و معتقد به مسلک اعتزال بود، لکن بعد از مدتی با تمسک به قرآن و حدیث از اعتزال دست کشید و تفکر آن‎ها را مورد نقد قرار داد و تفکر صحیح خود را در کتاب «[[الإبانه عن أصول الديانة]]» به معرض نمایش گذاشت<ref>ر.ک: همان، ص98</ref>. برخی، درباره او گفته‌اند: اعتقاد [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] با آنچه در این کتابش آورده، منافات دارد؛ زیرا او در این اثرش راه تقیه را پیش گرفته است. برخی دیگر در دفاع از وی گفته‌اند: اینکه گفته شود او در این اثر تقیه نموده است، افترائی بیش نیست؛ زیرا او از عالمانی است که به علم و تقوا معروف بوده و از چنین کسی بعید است که در وادی نفاق و تقیه بیفتد<ref>ر.ک: همان، ص99</ref>.
    وی می‌نویسد: هرچند [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] در ابتدا شاگرد ابوعلی جبائی معتزلی و معتقد به مسلک اعتزال بود، لکن بعد از مدتی با تمسک به قرآن و حدیث از اعتزال دست کشید و تفکر آن‌ها را مورد نقد قرار داد و تفکر صحیح خود را در کتاب «[[الإبانه عن أصول الديانة]]» به معرض نمایش گذاشت<ref>ر.ک: همان، ص98</ref>. برخی، درباره او گفته‌اند: اعتقاد [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] با آنچه در این کتابش آورده، منافات دارد؛ زیرا او در این اثرش راه تقیه را پیش گرفته است. برخی دیگر در دفاع از وی گفته‌اند: اینکه گفته شود او در این اثر تقیه نموده است، افترائی بیش نیست؛ زیرا او از عالمانی است که به علم و تقوا معروف بوده و از چنین کسی بعید است که در وادی نفاق و تقیه بیفتد<ref>ر.ک: همان، ص99</ref>.


    نویسنده در این رساله، نظریات برخی از علماء را آورده که در تعریف و تمجید از کتاب «الإبانة» [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]]، مطالبی را بیان نموده‌اند و گفته‌اند که این اثر او به‌دور از تقیه نوشته شده است.<ref>ر.ک: همان</ref>.
    نویسنده در این رساله، نظریات برخی از علماء را آورده که در تعریف و تمجید از کتاب «الإبانة» [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]]، مطالبی را بیان نموده‌اند و گفته‌اند که این اثر او به‌دور از تقیه نوشته شده است.<ref>ر.ک: همان</ref>.


    این اثر، رد بر کلام کوثری نیز هست. او در حاشیه خویش نوشته است: اشعری، کتاب ابانه را بر روش مفوضه نوشته است و مقصود او بیرون کشیدن کسانی است که در ورطه تشبیه افتاده‌اند. او سعی نموده قدم‎به‎قدم آن‎ها را به سمت اعتقاد صحیح هدایت کند... [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] به بغداد رفت و با تمام حکمتش سعی نمود به‌وسیله کتاب ابانه، به‌تدریج تفکر معتقدان و زاهدان حشویه (حشویه قائل به تجسیم بودند) را به اعتقاد مطابق با سنت تبدیل نماید؛ لذا به‎محض وارد شدن به آنجا این اثر را نوشت<ref>ر.ک: همان، ص99-100</ref>.  
    این اثر، رد بر کلام کوثری نیز هست. او در حاشیه خویش نوشته است: اشعری، کتاب ابانه را بر روش مفوضه نوشته است و مقصود او بیرون کشیدن کسانی است که در ورطه تشبیه افتاده‌اند. او سعی نموده قدم‎به‎قدم آن‌ها را به سمت اعتقاد صحیح هدایت کند... [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] به بغداد رفت و با تمام حکمتش سعی نمود به‌وسیله کتاب ابانه، به‌تدریج تفکر معتقدان و زاهدان حشویه (حشویه قائل به تجسیم بودند) را به اعتقاد مطابق با سنت تبدیل نماید؛ لذا به‎محض وارد شدن به آنجا این اثر را نوشت<ref>ر.ک: همان، ص99-100</ref>.  


    نویسنده در این رساله، نظرات برخی از علما درباره کتاب و نویسنده «الإبانة» را ذکر کرده است؛ از جمله نظر احمد بن ثابت طرقی در بیان مسئله «استقرار (استواء) خداوند» است که می‌گوید: جهمیه را دیدم که مسئله عرش را منکر می‌شدند و استوا را طبق نظر [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] تأویل می‎بردند و من دیدم که این نوع تأویل و انتساب آن به ابوالحسن اشعری باطل است؛ زیرا در کتاب الإبانة عن أصول الديانة، ادله‌ای را دیده‌ام که استقرار و استوا را اثبات نموده است و در آن تأویل نیست<ref>ر.ک: همان، ص111-112</ref>.
    نویسنده در این رساله، نظرات برخی از علما درباره کتاب و نویسنده «الإبانة» را ذکر کرده است؛ از جمله نظر احمد بن ثابت طرقی در بیان مسئله «استقرار (استواء) خداوند» است که می‌گوید: جهمیه را دیدم که مسئله عرش را منکر می‌شدند و استوا را طبق نظر [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] تأویل می‎بردند و من دیدم که این نوع تأویل و انتساب آن به ابوالحسن اشعری باطل است؛ زیرا در کتاب الإبانة عن أصول الديانة، ادله‌ای را دیده‌ام که استقرار و استوا را اثبات نموده است و در آن تأویل نیست<ref>ر.ک: همان، ص111-112</ref>.

    نسخهٔ ‏۶ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۸:۴۵

    كتاب الأربعين في دلائل التوحيد
    رسالة في الذب عن أبي‌الحسن الأشعري
    پدیدآورانانصاری، عبدالله بن محمد (نویسنده)

    فقيهي، علي بن محمد (مصحح)

    ابن درباس، عبدالملک بن عيسي (نویسنده)
    عنوان‌های دیگرکتاب الاربعين في دلائل التوحيد رسالة في الذب عن أبي‌الحسن الأشعري
    ناشرمؤسسه تبوک للنشر و التوزيع
    مکان نشرمصر - قاهره
    چاپ2
    موضوعاشعريان - دفاعيه‌‏ها و رديه‏‌ها توحيد
    زبانعربي
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏217‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏ه‎‏4‎‏الف‎‏4
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    رسالة في الذب عن أبي‎الحسن الأشعري اثر عبدالملک بن عیسی بن درباس، در دفاع از کتاب «الإبانة» ابوالحسن اشعری نوشته است. برخی می‌گویند این اثر توسط ابواسحاق ابراهیم بن عثمان بن عیسی، فرزند برادر عبدالملک بن عیسی نوشته شده است، نه خود او[۱].

    این کتاب به دنبال کتاب الأربعين في دلائل التوحيد اثر ابواسماعیل عبدالله بن محمد هروی (396-481ق) به چاپ رسیده است.

    کتاب «الإبانة»، مشتمل بر همه عقاید اشعری است و گفتگوی مفصل از آن، به‌ویژه ازآن‌جهت که حتی امروز نیز اکثریت مسلمانان جهان دارای این مذهب فکری‌اند، ضروری می‌نماید. اشعری ابتدا در دو باب از این کتاب به نقل و شرح عقاید و اقوال کژراهان و بدعت‎گذاران (بنا بر تعبیر او) می‌پردازد که خود صریحاً به‌عنوان معتزلیان، قدریان، جَمهیان، حَروریان، رافضیان و مُرجئیان از آن‌ها یاد می‌کند و سپس به بیان نظرات «اهل حق و سنت» می‌پردازد[۲].

    این اثر همانند کتاب الأربعين في دلائل التوحيد توسط علی بن محمد بن ناصر فقیهی مورد تحقیق و تصحیح قرار گرفته و منتشر شده است.

    ساختار

    کتاب از دو بخش مجزا تشکیل شده، در بخش اول بعد از مقدمه محقق و زندگی‌نامه ابواسماعیل هروی، متن رساله الأربعين في دلائل التوحيد در چهل حدیث آمده که هرکدام از این احادیث در یک باب جای گرفته‌اند.

    در بخش دوم، متن کتاب رسالة في الذب عن أبي‎الحسن الأشعري بعد از مقدمه محقق آمده است.

    گزارش محتوا

    محقق در مقدمه این رساله به معتزله تاخته و می‌گوید: آن‌ها کسانی هستند که نصوص قرآنی و روایی را مورد تحریف قرار داده‌اند[۳].

    وی می‌نویسد: هرچند ابوالحسن اشعری در ابتدا شاگرد ابوعلی جبائی معتزلی و معتقد به مسلک اعتزال بود، لکن بعد از مدتی با تمسک به قرآن و حدیث از اعتزال دست کشید و تفکر آن‌ها را مورد نقد قرار داد و تفکر صحیح خود را در کتاب «الإبانه عن أصول الديانة» به معرض نمایش گذاشت[۴]. برخی، درباره او گفته‌اند: اعتقاد ابوالحسن اشعری با آنچه در این کتابش آورده، منافات دارد؛ زیرا او در این اثرش راه تقیه را پیش گرفته است. برخی دیگر در دفاع از وی گفته‌اند: اینکه گفته شود او در این اثر تقیه نموده است، افترائی بیش نیست؛ زیرا او از عالمانی است که به علم و تقوا معروف بوده و از چنین کسی بعید است که در وادی نفاق و تقیه بیفتد[۵].

    نویسنده در این رساله، نظریات برخی از علماء را آورده که در تعریف و تمجید از کتاب «الإبانة» ابوالحسن اشعری، مطالبی را بیان نموده‌اند و گفته‌اند که این اثر او به‌دور از تقیه نوشته شده است.[۶].

    این اثر، رد بر کلام کوثری نیز هست. او در حاشیه خویش نوشته است: اشعری، کتاب ابانه را بر روش مفوضه نوشته است و مقصود او بیرون کشیدن کسانی است که در ورطه تشبیه افتاده‌اند. او سعی نموده قدم‎به‎قدم آن‌ها را به سمت اعتقاد صحیح هدایت کند... ابوالحسن اشعری به بغداد رفت و با تمام حکمتش سعی نمود به‌وسیله کتاب ابانه، به‌تدریج تفکر معتقدان و زاهدان حشویه (حشویه قائل به تجسیم بودند) را به اعتقاد مطابق با سنت تبدیل نماید؛ لذا به‎محض وارد شدن به آنجا این اثر را نوشت[۷].

    نویسنده در این رساله، نظرات برخی از علما درباره کتاب و نویسنده «الإبانة» را ذکر کرده است؛ از جمله نظر احمد بن ثابت طرقی در بیان مسئله «استقرار (استواء) خداوند» است که می‌گوید: جهمیه را دیدم که مسئله عرش را منکر می‌شدند و استوا را طبق نظر ابوالحسن اشعری تأویل می‎بردند و من دیدم که این نوع تأویل و انتساب آن به ابوالحسن اشعری باطل است؛ زیرا در کتاب الإبانة عن أصول الديانة، ادله‌ای را دیده‌ام که استقرار و استوا را اثبات نموده است و در آن تأویل نیست[۸].

    یکی دیگر از عالمانی که به این اثر اهتمام ورزیده، اسماعیل بن عبدالرحمن بن احمد صابونی نیشابوری (متوفی 449ق) است. او همواره درحالی‎که کتاب «ابانه» اشعری را در دست داشت، به مجلس درسش می‌رفت...[۹].

    وضعیت کتاب

    فهرست محتویات و فهارس فنی در انتهای کتاب آمده است.

    محقق در ابتدای هر رساله مقدمه‌ای نقل نموده و مهم‎ترین کارهایی را که بر روی آن انجام داده ذکر نموده است.[۱۰].

    وی در ابتدای هر رساله چند تصویر از نسخ خطی را به معرض نمایش گذاشته است.

    پاورقی‎های کتاب به ذکر مستندات مطالب و ترجمه اعلام متن اختصاص یافته است.

    پانویس

    1. ر.ک: سلفی، حمدی عبدالمجید، ص151
    2. ر.ک: بخش فلسفه و کلام، ج2، ص351
    3. ر.ک: متن کتاب، ص97
    4. ر.ک: همان، ص98
    5. ر.ک: همان، ص99
    6. ر.ک: همان
    7. ر.ک: همان، ص99-100
    8. ر.ک: همان، ص111-112
    9. ر.ک: همان، ص113
    10. ر.ک: همان، ص33-34؛ 103

    منابع مقاله

    1. مقدمات و متن کتاب.
    2. بخش فلسفه و کلام، دایرة‎المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، مرکز دائرة‎المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، تهران، 1374ش.
    3. سلفی، حمدی عبدالمجید، رسالة في الذب عن أبي‎الحسن الأشعري و كتابه الإبانة عن أصول الديانة، مجله الحكمة، رجب 1422، شماره 23، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور، به آدرس:

    http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/362854

    وابسته‌ها

    الأربعين في دلائل التوحيد