خودآموز نصاب الصّبيان: تفاوت میان نسخه‌ها

كتاب«خودآموز نصاب يا كليات نصاب الصبيان»، همان كتاب«نصاب الصبيان» ابو نصر فراهى سجستانى است كه استاد حسن‌زاده، آن را تصحيح نموده و همراه با چندين بيت اشعار ملحقه و اعراب كلمات مشكله و پانوشت‌هاى ارزنده، به امر علامه شعرانى، با نام ياد شده، به چاپ رسانده است.

از آن‌جا كه كتاب ارزنده نصاب الصبيان، بسيارى از لغات عربى و موضوعاتى از قبيل سوره‌هاى مكى و مدنى، اسامى زنان پيامبر، اسامى اولاد پيامبر، اسامى ماه‌هاى رومى، اسامى ماه‌هاى فارسى و بسيارى از مطالب متنوع ديگر را به نظم فارسى درآورده تا تعليم و تعلم و حفظ آن آسان گردد، ولى با اين همه، از تصرف ناسخان و زياده و نقصان ديگران و تحريف ناآشنايان، مصون نمانده، لذا استاد حسن‌زاده، به ترغيب مرحوم علامه شعرانى، بر آن شد تا در نسخ آن، تجديد نظر كند. جناب ايشان با فراهم كردن نسخ خطى موجود در كتاب‌خانه مرحوم ملك و كتاب‌خانه ملى، بر تصحيح كتاب ياد شده همت گماشت و در ضبط كلمات و لغات كوششى بليغ، مبذول داشت.

مرحوم علامه شعرانى، قدس سره، در تقريظى كه بر نصاب مصحح استاد نگاشته است، چنين مى‌گويد: «كتاب نصاب الصبيان كه از زمان تأليف آن تا كنون بيش از هفت صد سال گذشته و هنوز رونق اوليه را از دست نداده است، پيوسته در مكاتب و مدارس از كتب درسى و تعليمى بوده است و به سبب كثرت تداول، تصرف ناسخان بسيار در آن راه يافته و زياده و نقصان در آن بسيار كرده اند، چنان‌كه هيچ يك از نسخ مطبوعه از تحريفات خالى نيست، لذا جناب اديب فاضل آقاى حسن‌زاده آملى كه در بسيارى از علوم زحمت كشيده و مدت‌ها نزد اين بنده ناچيز، به تحصيل پرداخته، به اصرار و ترغيب حقير در نسخ آن، تجديد نظر كامل نمود و همه لغات فارسى و عربى آن را از مدارك معتبره آن، مانند قاموس و منتهى الارب و كنز اللغة و سامى و صحاح و برهان قاطع و جامع و غير آنها تصحيح و معرب ساخت و چنان‌كه هيچ كلمه بدون اطمينان به صحت آن ضبط نگرديد و نيز آنچه از اشعار مرتبط با علم نجوم و قرائت و سيره نبويه بود، از كتب معتبره فن، مانند زيج بهادر خانى، اتقان و مجمع البيان و غير آن تصحيح كرده و هر يك را كه احتياج به توضيح داشت، در ذيل صفحات توضيح داد و چون ملاحظه شد كه در نسخ مطبوعه، بسيارى از اشعار اصلى كتاب را عمدا يا سهوا حذف كرده‌اند، سعى شد تا همه اشعار اصلى ثبت افتد و از اشعار الحاقى كه متعلمان را مفيد بود نيز با علامت مشخصه(م) نوشته گرديد تا از همه جهت، اين نسخه، سودمند باشد».