عقد العلى للموقف الأعلى

عقد العلى للموقف الأعلى‏
پدیدآوران	عامری، علیمحمد ‏ (محقق) افضل‌الدین کرمانی، احمد بن حامد (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	کتاب عقد العلی للموقف الاعلی قدیمیترین تاریخ مربوط به حوادث کرمان در عهد سلاجقه
ناشر	روزبهان
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1356 ش
چاپ	2
موضوع	ایران - تاریخ - سلجوقیان، 429 - 590ق. کرمان - تاریخ
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏2115‎‏ ‎‏/‎‏ر‎‏57‎‏ ‎‏الف‎‏7
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

عقدالعلى للموقف الأعلى اثر افضل‌الدين کرمانى است كه به زبان عربى در سال 485ق درباره تاريخ ملك دينار و سلوك ملوك و حكومت نوشته و مؤلف به وى (ملك دينار) هديه كرده است كتاب حاضر با روشى ادبى و حكمتى نوشته شده است.

ساختار

كتابى است در پنج فصل، قسم اول درباره اواخر دولت سلجوقيان و روزگار فترت کرمان، قسم دوم درباره علبه غزان، تسلط ملك دينار بر کرمان، قسم سوم در مورد عدالت خواهى و شرح اخالق ملوك و ذكر ملوك کرمان وویژگی‌هاى جغرافيايى ووقايع تاريخى آنجا، قسم چهارم در ستايش قوام‌الدين وزير قسم پنجم درشرح حال مؤلف.

گزارش محتوا

قسمت عمده كتاب مربوط و منحصر به دوران حكومت دينار غز به سال 584-591 در کرمان است و به تصريح خود افضل، پس از بازگشت او از سفر يزد در كوهبنان به تحرير آن پرداخته است.

كتاب حاضر را اغلب، تاريخ عهد ملك دينار مى دانند. تألیف اين كتاب در سنين پيرى او صورت گرفته چنان كه گويد: «در حالت اين جمع، ملال خاطر و كلال ضماير و پريشانى دل غالب است و كبوتر حال در مخالب شاهين نوايب، دانه دل در آسيا آس شده است. لاجرم غبار آسيا بر موى نشسته است و كافور تجارب بر مشك ذوايب پاشيده.»

بنابر اين، عقدالعلى يك كتاب ادبى و حكمتى زيباى پر ارزش است كه از نظر سبک انشان و نگارش هم از امهات كتب فارسى به شمار مى رود و از بهترين نمونه‌هاى سبک متين عصر سلجوقى شمرده مى شود، و تركيبات و استعارات خاص و عبارات و كلماتى كه در آن به كار رفته است ازشواهد متقن انشاء صحيح زبان فارسى است. داستانها و اشعار دلنشين و حكمت‌ها و پندهايى كه خصوصا در مورد سلوك ملوك و سياست مدن و دولت دارى و حكومت نگاشته شد و نتيجه سالها تجربت و ممارست مؤلف است از بدايع سبک و او به شمار مى رود.

علاوه بر اطلاعات تاريخى درباره اواخر نبى قارود وايل سلطه غزان در کرمان، داراى نثرى مصنوع وآراسته از نوع نثر قرن ششم است. و پر از ابراز افضل در فنون و صنايع ادبى و اشعار و امثال عربى و مسائل فلسفى می‌باشد. گرچه نثر برخى جايهاى كتاب ساده تر و بى پيرايه تراست.

افضل‌الدين کرمانى در كتاب به هنگام تشريح حوادث کرمان و شهر بم در خصوص اين شهر مى‌نويسد: «...و از بلاد کرمان شهر بم است. ولايتى معمور و بسيار مرتفع و در مثل است كه هيچ چشمى در زمين، بم بى‌ارتفاع نديده است. از آنجا ابريشم توليد مى شود و جامهاى مرتفع (گران قيمت). آنجا شهرى است حصين و سورى متين در ميان شهر كوهى منيع و بر روى قلعه‌اى رفيع.» در بخش ديگرى از همين كتاب مى‌خوانيم: «ولايت بم حكايت از بهشت می‎كرد. خطه‌اى داراى نعمتهاى متعدد و فرمانروايى عادل و راه و روش مردمان آن مشخص و شهرى پاك»

در كتاب بيشترين آگاهيها را دربار بندر تيس داده است؛ بنا به نوشته او، از اين بندر كالاهاى بسيار، از راه بازرگانى و دستمزد كشتيها به خزان پادشاه مى‌رسيده، و تيس بندرگاه مردم هند، سند، حبشه، زنگبار، مصر، ديار عرب، عمان و بحرين بوده است. وى از فراورده‌هاى كمياب و نيز برده‌هاى هندى، حبشى و زنگى سخن گفته است كه هم آنها را از تيس به جاهاى ديگر می‌برده‌اند. در همين زمان است كه اين بندر از ديدگاه بازرگانى بر هرمز -- كه رو ب‍-ه ويران‍-‍ى ب‍-ود -- ب‍-رت‍-رى ي‍-‍افت پس از درگذشت ملك طغرل، و رو به زوال نهادن جيرفت و قمادين، كاروانهاى بازرگانى مسير خود را از بندر تيس برمى‌گزيدند و به همين سبب، مردم آن بسيار ثروتمند شده بودند.

وضعيت كتاب

عقدالعلى در سال 1311 شمسى توسط دانشمند زبان دان، آقاى على محمد عامرى نائينى با حواشى و توضيحات كافى از روى نسخه اى خطى با حروف سربى به چاپ رسيده است.

در پايان كتاب فهرست راهنمايى از مطالب كتاب ذكر شده است.

منابع مقاله

متن مقدمه كتاب