سفرنامه ابن بطوطه/ ترجمه

سفرنامه ابن بطوطه/ ترجمه
پدیدآوران	ابن بطوطه، محمد بن عبدالله (نويسنده) موحد، محمدعلی (مترجم)
عنوان‌های دیگر	رحله ابن بطوطه. کتابنامه تحفه النظار فی غرائب الامصار و عجائب الاسفار. فارسی
ناشر	آگه
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1376 ش
چاپ	6
موضوع	آسیا - سیر و سیاحت - قرن 8ق. ابن بطوطه، محمد بن عبدالله، 703 - 779ق. - سفرها - کشورهای اسلامی ایران - سیر و سیاحت - قرن 8ق. سفر نامه‎ها
زبان	فارسی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏DS‎‏ ‎‏35‎‏/‎‏57‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏ت‎‏304

سفرنامه ابن‌بطوطه كه نام اصلى آن «تحفة النّظار في غرائب الأمصار و عجائب الأسفار» مى‌باشد،و توسط دکتر محمد علی موحد ترجمه شده است. موضوع این کتاب گزارش سفر طولانى ابن‌بطوطه از زادگاه خويش به مكه مكرمه و پس از آن به ساير بلاد است.

ساختار

كتاب؛ شامل دو مجلد مى‌باشد كه جلد اول داراى ديباچه مقدمه و متن‌و ياداشت‌هاى مترجم مى‌باشد. جلد دوم نيز ادامه مباحث و ياداشت‌هاى مترجم در پايان اين جلد قرار گرفته است.

گزارش محتوا

ابن‌بطوطه از موطن و زادگاه خويش طنجه به تلمسان در الجزيره رفته و از آنجا به مليانه، الجزيرة، قسنطينه، تونس، سوسه، صفاقس، طرابلس، اسكندريه، دمياط، قاهره و آسوان رفته، سپس به قاهره بازگشت. پس از آن به فلسطين بيروت، طرابلس، حلب، انطاكيه، لازقيه، بعلبك و دمشق گام نهاد و از آنجا عازم مدينه و مكه شد. و سپس از راه بغداد و بصره با قافله عازم ايران شد و از آبادان و ماهشهر و شوشتر ديدن كرد. او به اصفهان و شيراز نيز سفر كرد و پس از آن به عراق بازگشت.

او مسافرت‌هايى به سواحل شرقى آفريقا و از آنجا به يمن، عدن ولگاديشو داشت و از آنجا راه ظفار، سواحل شرقى عربستان، عمان، خليج فارس را در پيش گرفت تا به جزيره هرمز رسيد. همچنين سفر به لارستان، جزيره كيش، بحرين، غزه، آسياى صغير و قونيه در نسختين مرحله سفر ابن بطوطه جاى دارند.

سفر به سوى شمال را دومين مرحله ابن‌بطوطه نوشته‌اند كه خط سير آن تا اندازه‌اى مبهم و آشفته به نظر مى‌رسد. در اين سفر ابن‌بطوطه از آسياى صغير گذشت و پس از درنورديدن سراسر شبه جزيره كريمه به جنوب روسيه رفت. چنين به نظر مى‌رسد كه وى تا سرزمين بلغارها در كنار رود ولگا نيز سفر كرده باشد. وى از طريق ولگا به خوارزم، بخارا نخشب سمرقند، بلخ، هرات، طوس، مشهد، سرخس، تربت حيدريه، نيشابور، بسطام، غزنه و كابل رفت. با سفر به پنجاب بخش ديگرى از سفرنامۀ وى آغاز مى‌شود. ديدار از دهلى و شاهدات او درباره هند در بخش ديگر از سفرنامه آمده است. او به جزاير مالديو، جزيرة ملوك، سيلدن، بنگاله، شمال هند، چين گلان(كانتون) نيز سفر كرد.

ابن‌بطوطه پس از سفرهاى طولانى و پرشور فراوان در سال 754ق به شهر فاس رفت و از آن پس ديگر به سير و سفر نپرداخت و حدود بيست و اندى از اواخر عمر خود را در آنجا به سر برد و در 779ق درگذشت.

كتاب را ابن‌بطوطه خود ننوشته است. متن كتاب كه زبان او نقل شده بود، توسط محمد بن محمد جزى الكلبى تحرير گرديد و هم اكنون بخش‌هايى از دستخط او در كتابخانۀ ملّى پاريس موجود است.

ويژگى‌ها

اين كتاب از دو جهت بر ساير سفرنامه‌هاى اسلامى برترى دارد:

اول از جهت وسعت دامنۀ سفر و محتوا آن بر داستان مسافرتى كه از طنجۀ مراكش شروع شده و به مصر، شامات، مكه، عراق و قسمت بزرگى از ايران، يمن، عمان، بلاد الروم، قسطنطنيه، دشت قبچاق، ماوراءالنهر، اندلس، نيجريه و غيره رسيده است.

دوم از جهت صداقت او در بيان اوضاع و احوال ممالكى كه ديده است و ثبت و ضبط و تصوير رسوم و آداب و عادات مللى كه در اين خط سير طولانى، زندگى مى‌كرده‌اند، مى‌باشد.

البته، انتقادهايى هم نسبت به اين سفرنامه صورت گرفته است كه علاقه‌مندان مى‌توانند جهت اطلاع از آنها به منابعى كه در ذيل معرفى مى‌شود مراجعه نمايند.

نسخه شناسى

اين كتاب داراى نسخه خطى فراوان است كه به برخى از آنها اشاره مى‌شود:

1. نسخه خطى كتابخانه «جامع القرويين»، فاكس به شماره 561.
2. نسخ خطى كتابخانه «حنيثه» رباط به شماره‌هاى 8488،4355-3631 و...
3. نسخه خطى كتاب‌خانه عمومى رباط به شماره‌هاى 2399 ر ك كه جزء معتبرترين نسخه‌ها و نزدیک ‌ترين آنها به زمان مؤلف است، 2541D، 247ق و...
4. نسخۀ خطى كتاب‌خانۀ ملى پاريس به شماره 2289 910 كه كامل‌ترين و مضبوطترين نسخۀ اين كتاب به شمار مى‌رود. در اين كتابخانه نسخ ديگرى نيز از دين كتاب موجود است.
5. نسخه خطى مادريد.
6. نسخه خطى واتيكان به شماره 1601 و...

   نسخه حاضر در برنامه ترجمۀ فارسى «رحلة ابن بطوطة» است كه در قطع وزيرى با جلد گالينگور در دو جلد با ترجمه آقاى دكتر محمدعلى موحّد براى بار ششم در سال 1376ش از سوى انتشارات «آگهى» منتشر شده است. جلد اول در 639 صفحه و جلد دوم در 516 صفحه.

7. نسخه‌اى با مقدمه و تحقيق عبدالهادى التازى در 5 جلد كه توسط «مطبوعات و أكادبية المبلكة الغريبة در سال 1417 ه‍1997/‌م منتشر شده است.»

منابع مقاله

1. ديگناتى يوليا نوويچ كارچكوفسكى، تاريخ نوشته‌هاى جغرافيايى در جهان اسلام، ص 330 - 342، ترجمه: ابوالقام پاينده.
2. دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، جلد سوم، مدخل: ابن‌بطوطة، بخش جغرافيا.
3. مقدمه مترجم آقاى دكتر محمدعلى موحّد.

وابسته‌ها

رحلة ابن بطوطة، تحفة النظار في غرائب الأمصار و عجائب الأسفار