۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
البلاغة القرآنية في تفسير الزمخشري و اثرها في الدراسات البلاغية (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۹ دسامبر ۲۰۱۶، ساعت ۱۹:۱۷
، ۲۹ دسامبر ۲۰۱۶جایگزینی متن - ' .' به '. '
جز (جایگزینی متن - ']] ،' به ']]،') |
جز (جایگزینی متن - ' .' به '. ') |
||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
كتاب شامل دو مقدمه، تمهيد و دو باب مى‌باشد . باب اول مشتمل بر هفت فصل پيرامون بحث بلاغى در كشّاف و باب دوم محتوى سه فصل مشتمل بر مباحث اثر كشاف در مباحث بلاغى مى‌باشد كه عناوين آن به تفصيل در فهرست محتويات ذكر شده‌اند. | كتاب شامل دو مقدمه، تمهيد و دو باب مى‌باشد. باب اول مشتمل بر هفت فصل پيرامون بحث بلاغى در كشّاف و باب دوم محتوى سه فصل مشتمل بر مباحث اثر كشاف در مباحث بلاغى مى‌باشد كه عناوين آن به تفصيل در فهرست محتويات ذكر شده‌اند. | ||
ايشان پس از بررسى مباحث بلاغى قبل كشاف اهتمام در معرفى و جمع‌آورى بحثهاى بلاغى كشاف، اثر آن در سير تكامل و تحوّلى مباحث بلاغتى و تطبيق نظريات و اصول قواعد [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، بر نصوص دارند. گرچه كتاب مشتمل بر فصول و ابوابى است امّا انسجام مطلوبى در سير بازگو كردن مباحث ديده نمى‌شود. | ايشان پس از بررسى مباحث بلاغى قبل كشاف اهتمام در معرفى و جمع‌آورى بحثهاى بلاغى كشاف، اثر آن در سير تكامل و تحوّلى مباحث بلاغتى و تطبيق نظريات و اصول قواعد [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، بر نصوص دارند. گرچه كتاب مشتمل بر فصول و ابوابى است امّا انسجام مطلوبى در سير بازگو كردن مباحث ديده نمى‌شود. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
نگارنده بر اين باور است كه مباحث كشاف متمايز از ساير مباحث بلاغتى و امتداد مباحث عبدالقاهر جرجانى است. البته اصول بلاغتى مهمى از سوى [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] اضافه شده كه جرجانى به آنها اشاره‌اى نداشته است. مباحث كشاف يا مطالبى هستند ابداعى يا توضيح عقايد بلاغتى غير واضح در خلال مباحث علماى پيش از او مى باشند . | نگارنده بر اين باور است كه مباحث كشاف متمايز از ساير مباحث بلاغتى و امتداد مباحث عبدالقاهر جرجانى است. البته اصول بلاغتى مهمى از سوى [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] اضافه شده كه جرجانى به آنها اشاره‌اى نداشته است. مباحث كشاف يا مطالبى هستند ابداعى يا توضيح عقايد بلاغتى غير واضح در خلال مباحث علماى پيش از او مى باشند. | ||
مؤلف پس از بيان مسائلى پيرامون شرح حال [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، عقايد و مذهب او، آثار، اساتيد، شاگردان و... به بيان مباحث بلاغتى قبل از كشّاف اشاره و پس از تبيين مفهوم نظم، نظم در مفردات و مسائلى در نظم - مشتمل بر مباحث تقديم، استفهام، امر، حذف و...- بحث در تشبيه، مجاز، كنايه، انواع بديع در علماى قبل [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، در فصل بعدى مفهوم نظم در كشاف را بررسى مى‌كنند. | مؤلف پس از بيان مسائلى پيرامون شرح حال [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، عقايد و مذهب او، آثار، اساتيد، شاگردان و... به بيان مباحث بلاغتى قبل از كشّاف اشاره و پس از تبيين مفهوم نظم، نظم در مفردات و مسائلى در نظم - مشتمل بر مباحث تقديم، استفهام، امر، حذف و...- بحث در تشبيه، مجاز، كنايه، انواع بديع در علماى قبل [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، در فصل بعدى مفهوم نظم در كشاف را بررسى مى‌كنند. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
مؤلف در ادامه به ديدگاه [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] در علم لغت اشاره مى‌كند. گويا [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] احاطه‌ى علمى پژوهشگر علوم بلاغتى بر علم لغت و اوضاع آن را واجب و ضرورت معرفت اين علم و توجه به آن، قبل از شناخت بلاغت كلام و نظم آن را لازم مى‌دانند. | مؤلف در ادامه به ديدگاه [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] در علم لغت اشاره مى‌كند. گويا [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] احاطه‌ى علمى پژوهشگر علوم بلاغتى بر علم لغت و اوضاع آن را واجب و ضرورت معرفت اين علم و توجه به آن، قبل از شناخت بلاغت كلام و نظم آن را لازم مى‌دانند. | ||
[[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] در بسيارى از موارد هنگام مواجهه با مفردات قرآنى در وقوع كلمات و سازگارى آنها با سياق تامّل كرده و نظر در مفردات قرآنى را از لازم‌ترين مسائل براى مفسّر و كليد فهم معانى آنها داشته و بر اين باور است پژوهشگر هرچقدر در مفردات كنكاش بيشترى داشته باشد، قدرت او در تركيب و فهم معانى افزون خواهد شد. اهتمام مؤلف در اين بخش فقط بيان ديدگاه [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] در كلمات مفرد از جهت ماده، هيأت و انواع آن نمى‌باشد بلكه غرض اصلى به تصوير كشاندن حساسيت دقيق رمخشرى در مواجهه با مفردات نصوص قرآنى و عنايت او در اين بحث كه علماى بلاغت به آن توجهى نداشته اند بوده است . مثلاً وى در بيان وجه استعمال كلمه '''«عوج»''' در آيه 28 سوره زمر '''«قرآناً عربياً غير ذى عوج»''' دلالت نفى عوج را اثبات استقامت قرآن دانسته و از اين تعبير دو فايده اتخاذ مى‌كند: اول اينكه هرگونه عوجى در قرآن منتفى مى باشد، دوم؛ اينكه لفظ عوج مخصوص معانى است نه اشياء. | [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] در بسيارى از موارد هنگام مواجهه با مفردات قرآنى در وقوع كلمات و سازگارى آنها با سياق تامّل كرده و نظر در مفردات قرآنى را از لازم‌ترين مسائل براى مفسّر و كليد فهم معانى آنها داشته و بر اين باور است پژوهشگر هرچقدر در مفردات كنكاش بيشترى داشته باشد، قدرت او در تركيب و فهم معانى افزون خواهد شد. اهتمام مؤلف در اين بخش فقط بيان ديدگاه [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] در كلمات مفرد از جهت ماده، هيأت و انواع آن نمى‌باشد بلكه غرض اصلى به تصوير كشاندن حساسيت دقيق رمخشرى در مواجهه با مفردات نصوص قرآنى و عنايت او در اين بحث كه علماى بلاغت به آن توجهى نداشته اند بوده است. مثلاً وى در بيان وجه استعمال كلمه '''«عوج»''' در آيه 28 سوره زمر '''«قرآناً عربياً غير ذى عوج»''' دلالت نفى عوج را اثبات استقامت قرآن دانسته و از اين تعبير دو فايده اتخاذ مى‌كند: اول اينكه هرگونه عوجى در قرآن منتفى مى باشد، دوم؛ اينكه لفظ عوج مخصوص معانى است نه اشياء. | ||
در بررسى نظريات وى در مفردات، سرّ بلاغتى إفراد، جمع قلّه و كثرت، صيغه‌ى افعال، مشتقات، تنوع ادات و حروف فهميد مى‌شود. مثلاً در آيه 123 سوره آل‌عمران '''«ولقد نصركم الله ببدر و انتم اذلّه»''' مى‌گويد: اذلّه جمع قلّه و اذلاّء جمع كثرت است، با جمع قلّه آمده تا دلالت كند تعداد اينها كم بوده است و ذلّت آنها مربوط به ضعف حال، كمى اسلحه، مال و مركب نمى‌باشد. | در بررسى نظريات وى در مفردات، سرّ بلاغتى إفراد، جمع قلّه و كثرت، صيغه‌ى افعال، مشتقات، تنوع ادات و حروف فهميد مى‌شود. مثلاً در آيه 123 سوره آل‌عمران '''«ولقد نصركم الله ببدر و انتم اذلّه»''' مى‌گويد: اذلّه جمع قلّه و اذلاّء جمع كثرت است، با جمع قلّه آمده تا دلالت كند تعداد اينها كم بوده است و ذلّت آنها مربوط به ضعف حال، كمى اسلحه، مال و مركب نمى‌باشد. | ||
به نظر مؤلف، [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] يك نحوى مى باشد كه توانسته بين تفكر نحوى و روح بلاغتى به خوبى تناسب برقرار كند. بحث تقديم، استفهام و ... از عناوين مورد توجّه او در اين فصل مى‌باشد. به عنوان نمونه در آيه 44 سوره «ق» '''«ذلك حشرٌ علينا يسير»''' تقديم ظرف را دال بر اختصاص مى‌داند يعنى چنين امر با عظمتى بر هيچ كسى بجز خداوند قادر فراهم نمى‌باشد. در بحث فصل و وصل كه از مباحث ترتيب جملات قرآن از منظر تفسير كشاف است، [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] معتقد است، جملاتى كه اسلوب بيانى واحد دارند، احتياج به لفظى جهت ارتباط آنها نمى‌باشد و مادامى كه اينگونه هستند مثل اجزاى يك جمله‌مى باشند. در ادامه نظريات [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] در صور بيانى و تأثير او در آثار علما مثل مفتاح، مثل السّاير، الطّرار را بررسى مى‌كنند. | به نظر مؤلف، [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] يك نحوى مى باشد كه توانسته بين تفكر نحوى و روح بلاغتى به خوبى تناسب برقرار كند. بحث تقديم، استفهام و. .. از عناوين مورد توجّه او در اين فصل مى‌باشد. به عنوان نمونه در آيه 44 سوره «ق» '''«ذلك حشرٌ علينا يسير»''' تقديم ظرف را دال بر اختصاص مى‌داند يعنى چنين امر با عظمتى بر هيچ كسى بجز خداوند قادر فراهم نمى‌باشد. در بحث فصل و وصل كه از مباحث ترتيب جملات قرآن از منظر تفسير كشاف است، [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] معتقد است، جملاتى كه اسلوب بيانى واحد دارند، احتياج به لفظى جهت ارتباط آنها نمى‌باشد و مادامى كه اينگونه هستند مثل اجزاى يك جمله‌مى باشند. در ادامه نظريات [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] در صور بيانى و تأثير او در آثار علما مثل مفتاح، مثل السّاير، الطّرار را بررسى مى‌كنند. | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||