۸۵٬۵۳۲
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی' به 'دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
}} | }} | ||
''' ابوالقاسم مغربی، حسین بن علی بن حسین، معروف به ابن المغربی و وزیر مغربی ''' (13 ذیحجه 370-13 رمضان 418ق/19ژوئن 981-17 اکتبر 1027م)، مورخ ادیب، لغت‌شناس و سیاستمدار شیعی. | ''' ابوالقاسم مغربی، حسین بن علی بن حسین، معروف به ابن المغربی و وزیر مغربی ''' (13 ذیحجه 370-13 رمضان 418ق/19ژوئن 981-17 اکتبر 1027م)، مورخ ادیب، لغت‌شناس و سیاستمدار شیعی. | ||
==والدین== | ==والدین== | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۱: | ||
==تقرب به الحاکم و گریز از او== | ==تقرب به الحاکم و گریز از او== | ||
ابن مغربی نیز چون پدر از مقربان الحاکم فاطمی شد. | ابن مغربی نیز چون پدر از مقربان الحاکم فاطمی شد. | ||
| خط ۷۱: | خط ۶۸: | ||
ابن مغربی از مصر به شام گریخت و به حسان بن مفرج بن جراح از سران قبایل بدوی پناهنده شد و او را به حمله به یکی از سرداران الحاکم که به شام می‌آمد، برانگیخت. | ابن مغربی از مصر به شام گریخت و به حسان بن مفرج بن جراح از سران قبایل بدوی پناهنده شد و او را به حمله به یکی از سرداران الحاکم که به شام می‌آمد، برانگیخت. | ||
در جنگ میان اعراب و سردار فاطمی، حسان پیروز شد و بر رمله دست یافت و چون خصومت آنان با خلیفه اینگونه فاش شد، ابن مغربی ایشان را به گرایش و بیعت با امیر مکه ابوالفتوح حسن بن جعفر علوی و انتخاب او به امامت توصیه کرد و برای این منظور خود به مکه رفت و با بنی حسن همداستان شد. | در جنگ میان اعراب و سردار فاطمی، حسان پیروز شد و بر رمله دست یافت و چون خصومت آنان با خلیفه اینگونه فاش شد، ابن مغربی ایشان را به گرایش و بیعت با امیر مکه ابوالفتوح حسن بن جعفر علوی و انتخاب او به امامت توصیه کرد و برای این منظور خود به مکه رفت و با بنی حسن همداستان شد. | ||
ابوالفتوح لقب الراشد بالله گرفت و به نام خود خطبه خواند و به تشویق ابن مغربی‌ها از زر و سیم کعبه برای خود سکه زدند و نام آن را «الکعبیه» یا «الفتحیه» گذاشت. ابن مغربی ابن امام علوی حسنی را به رمله برد و آل جراح، قبیله حسان، با او بیعت کردند، اما سیاست الحاکم مبنی بر صرف پول و میل برای جلب آل جراح به طرف خود مؤثر افتاد و ابوالفتوح ناگریز راه مکه و ابن مغربی راه عراق در پیش گرفت. | ابوالفتوح لقب الراشد بالله گرفت و به نام خود خطبه خواند و به تشویق ابن مغربی‌ها از زر و سیم کعبه برای خود سکه زدند و نام آن را «الکعبیه» یا «الفتحیه» گذاشت. ابن مغربی ابن امام علوی حسنی را به رمله برد و آل جراح، قبیله حسان، با او بیعت کردند، اما سیاست الحاکم مبنی بر صرف پول و میل برای جلب آل جراح به طرف خود مؤثر افتاد و ابوالفتوح ناگریز راه مکه و ابن مغربی راه عراق در پیش گرفت. | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۱: | ||
ابن مغربی که به گفته ابن خلکان از اوایل ورود به موصل درصدد اشغال منصب وزارت آل بویه بود، در 414 ق پس از گرفتاری مؤیدالملک رخجی وزیر به دعوت مشرف‌الدوله بویه‌ای به بغداد رفت و بدون خلعت و لقب منصب وزارت یافت. | ابن مغربی که به گفته ابن خلکان از اوایل ورود به موصل درصدد اشغال منصب وزارت آل بویه بود، در 414 ق پس از گرفتاری مؤیدالملک رخجی وزیر به دعوت مشرف‌الدوله بویه‌ای به بغداد رفت و بدون خلعت و لقب منصب وزارت یافت. | ||
اما به علت اختلافی که میان او و ترکان پدپد آمد، ناگزیر پس از 10 ماه و 5 روز وزارت بار دیگر به نزد قرواش در موصل رفت. طولی نکشید که در کوفه میان علویان و عباسیان نزاعی برخاست که با مداخله خلیفه عباسی و با عزل نقیب آن شهر که داماد ابن مغربی بود، پایان گرفت. | اما به علت اختلافی که میان او و ترکان پدپد آمد، ناگزیر پس از 10 ماه و 5 روز وزارت بار دیگر به نزد قرواش در موصل رفت. طولی نکشید که در کوفه میان علویان و عباسیان نزاعی برخاست که با مداخله خلیفه عباسی و با عزل نقیب آن شهر که داماد ابن مغربی بود، پایان گرفت. | ||
خلیفه از قرواش خواست که ابن مغربی را دور کند. ابن مغربی به دیار بکر نزد ابونصراحمدبن مروان امیر کرد آن دیار رفت و وزارت او را عهده‌دار شد و تا هنگام مرگ در خدمت او ماند. | خلیفه از قرواش خواست که ابن مغربی را دور کند. ابن مغربی به دیار بکر نزد ابونصراحمدبن مروان امیر کرد آن دیار رفت و وزارت او را عهده‌دار شد و تا هنگام مرگ در خدمت او ماند. | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
==مشایخ، راویان== | ==مشایخ، راویان== | ||
از استادان ابن مغربی تنها نام چند تن یاد شده که از آنان روایت کرده است: جعفر بن حٍنزابه وزیر ، حافظ ابوذر، محمد بن حسین | از استادان ابن مغربی تنها نام چند تن یاد شده که از آنان روایت کرده است: جعفر بن حٍنزابه وزیر ، حافظ ابوذر، [[محمد بن حسین تنوخی]]، [[احمد بن ابراهیم بن فراس]]. | ||
افزون بر پسرش عبدالحمید، ابوالحسن بن طیب فارقی را نیز ازجمله روایت‌کنندگان از او دانسته‌اند. | افزون بر پسرش عبدالحمید، ابوالحسن بن طیب فارقی را نیز ازجمله روایت‌کنندگان از او دانسته‌اند. | ||
==شخصیت سیاسی، ادبی== | ==شخصیت سیاسی، ادبی== | ||
| خط ۱۲۰: | خط ۱۲۰: | ||
تاریخ مرگ او را بعضی به اشتباه 428ق نوشته و علت آن را مسموم کردن وی ذکر کرده‌اند. | تاریخ مرگ او را بعضی به اشتباه 428ق نوشته و علت آن را مسموم کردن وی ذکر کرده‌اند. | ||
گفته‌اند چون او مرگ خود را نزدیک دید، سفارش کرد جنازه‌اش را در آستانه | |||
گفته‌اند چون او مرگ خود را نزدیک دید، سفارش کرد جنازه‌اش را در آستانه [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] دفن کنند. تدبیر او برای حمل بی‌مانع و محترمانه تابوتش در این راه طولانی حاکی از تبحر او در تمهیدات وزیرانه است. | |||
| خط ۱۲۹: | خط ۱۳۱: | ||
الف ـ چاپی: | الف ـ چاپی: | ||
1. ادب الخواص فی المختار من بلاغات قبلئل العرب واخبارها و انسابها و ایامها، | 1.ادب الخواص فی المختار من بلاغات قبلئل العرب واخبارها و انسابها و ایامها، | ||
که ابن حجرآن‌را با الایناس در یک‌جا ضبط کرده است توهم یکی بودن آن دو اثر برای بعضی متأخران نیز حاصل شده است. این اثر ادبی ـ تاریخی به کوشش حمدالجاسر در 1400ق/1980م در ریاض برای بار دوم چاپ شده است؛ | که ابن حجرآن‌را با الایناس در یک‌جا ضبط کرده است توهم یکی بودن آن دو اثر برای بعضی متأخران نیز حاصل شده است. این اثر ادبی ـ تاریخی به کوشش حمدالجاسر در 1400ق/1980م در ریاض برای بار دوم چاپ شده است؛ | ||
2. الایناس، | 2.الایناس، | ||
که با وجود کمی حجم گواه دانش فراوان مولف است؛ | که با وجود کمی حجم گواه دانش فراوان مولف است؛ | ||
این اثر باعنوان الایناس فی علم الانساب به کوشش حمدالجاسر در ریاض (1400ق) به چاپ رسیده است؛ | این اثر باعنوان الایناس فی علم الانساب به کوشش حمدالجاسر در ریاض (1400ق) به چاپ رسیده است؛ | ||
3. رساله، | 3.رساله، | ||
که درواقع پاسخ به سؤالاتی است در زمینه ادب و لغت و به گفته ابن حجر دلیلی است بر تبحر او در علوم؛ | که درواقع پاسخ به سؤالاتی است در زمینه ادب و لغت و به گفته ابن حجر دلیلی است بر تبحر او در علوم؛ | ||
قسمتی از این رساله و نمونه‌هایی از دیگر نامه‌های ابن مغربی را ابن بسام آورده است؛ | قسمتی از این رساله و نمونه‌هایی از دیگر نامه‌های ابن مغربی را ابن بسام آورده است؛ | ||
ب ـ خطی: | ب ـ خطی: | ||
| خط ۱۵۹: | خط ۱۶۰: | ||
که نسخه‌هایی از آن کتابخانه ملی پاریس وجود دارد؛ | که نسخه‌هایی از آن کتابخانه ملی پاریس وجود دارد؛ | ||
5. سیره النبی، | 5.سیره النبی، | ||
که گزیده‌ای از اثر ابن هشام و نسخه‌ای از آن در بریل هست؛ | که گزیده‌ای از اثر ابن هشام و نسخه‌ای از آن در بریل هست؛ | ||
6. السیاسه، | 6.السیاسه، | ||
نوشته‌ای کوتاه درحدود 6 برگ و نسخه آٍن در مصر است ؛ ابن اثر احمالاً این اثر احتمالاً همان است که پیش از این با عنوان رساله فی السیاسه از آن یاد شد؛ | نوشته‌ای کوتاه درحدود 6 برگ و نسخه آٍن در مصر است ؛ ابن اثر احمالاً این اثر احتمالاً همان است که پیش از این با عنوان رساله فی السیاسه از آن یاد شد؛ | ||
| خط ۱۸۰: | خط ۱۸۱: | ||
5. اختبارشعر المتنبی و الطعن علیه، | 5. اختبارشعر المتنبی و الطعن علیه، | ||
6. الالحاق بالاشتقاق، | 6.الالحاق بالاشتقاق، | ||
7. املاءات، | 7.املاءات، | ||
که شماری از آنها در تفسیر و تأویل قرآن بوده است؛ | که شماری از آنها در تفسیر و تأویل قرآن بوده است؛ | ||
| خط ۱۸۸: | خط ۱۸۹: | ||
8. خصائص علم‌القرآن، | 8. خصائص علم‌القرآن، | ||
8. دیوان شعر، | 8.دیوان شعر، | ||
حاجی خلیفه این دیوان را مشتمل بر15000 بیت گفته است، که درآنجا مغربی به معزی تصحیف شده است؛ | [[حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله|حاجی خلیفه]] این دیوان را مشتمل بر15000 بیت گفته است، که درآنجا مغربی به معزی تصحیف شده است؛ | ||
10. رساله فی القاضی والحاکم، | 10. رساله فی القاضی والحاکم، | ||
| خط ۱۹۸: | خط ۱۹۹: | ||
اثری اصیل در فرهنگ تاریخی زبان عربی، با توضیح در مورد ریشه و صورت‌های متداول قدیم و جدید آن؛ | اثری اصیل در فرهنگ تاریخی زبان عربی، با توضیح در مورد ریشه و صورت‌های متداول قدیم و جدید آن؛ | ||
10. العماد، | 10.العماد، | ||
در نجوم؛ | در نجوم؛ | ||
| خط ۲۰۷: | خط ۲۰۸: | ||
ابن مغربی ظاهراً رساله‌ای داشته که در آن مشایخ و آثار خود را شناسانده بوده است. | ابن مغربی ظاهراً رساله‌ای داشته که در آن مشایخ و آثار خود را شناسانده بوده است. | ||
نمونه‌هایی از اشعار او در بعضی از مآخذ یاد شده است. | نمونه‌هایی از اشعار او در بعضی از مآخذ یاد شده است. | ||
<ref>رحیم‌لو ،یوسف، ج6، ص179-177</ref>. | <ref>رحیم‌لو ،یوسف، ج6، ص179-177</ref>. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||