میراث حوزه اصفهان: تفاوت میان نسخه‌ها

}}  

==ساختار==

==گزارش محتوا==

#'''إجالة الفكر في فضاء مسألة القضاء و القدر'''، اثر شیخ بهاء‎الدین فاضل اصفهانى (متوفی ۱۱۳۷ق)؛ در این رساله عربی به بحث از مسئله جبر و اختیار پرداخته شده و به‎تفصیل، دلایل عقیده شیعه و اشاعره مورد بررسی قرار گرفته است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص24</ref>.

#'''رسائل '''تجسّم الأعمال'''، '''وحدت وجود'''، '''أجل محتوم''' و '''سهو النّبى''' از آثار محمد بن حسین مازندرانی معروف به ملا اسماعیل خواجویى (متوفى ۱۱۷۳ق)، چهار رساله در موضوعات کلامی - فلسفی است. از میان این چهار رساله تنها اولی به عربی نگارش شده است. محقق رساله اول محمدحسین بن محمدعلی و محقق سه رساله دیگر سید مهدی رجایی است<ref>ر.ک: همان، ص81</ref>.

#'''دو رساله فقهى''' اثر علامه سید محمدباقر موسوى شفتى (متوفی ۱۲۶۰ق)؛ مشتمل بر طرح چند سؤال و جواب فقهی است که به‎تفصیل به شیوه مستدل و مستند مورد بررسی قرار گرفته است. رساله به زبان فارسی- عربی نگارش و توسط سید مهدی شفتی تحقیق شده است. در رساله اول به این سؤال پاسخ داده شده است: شخصی زوجه خود را مطلقه نموده به طلاق رجعی، بعدازآن حق الرجوع خود را صلح نموده به او به نفقه ایام عده، بعدازآن در اثنای عده رجوع نموده، بعد از انقضای عده، آن زن به دیگری شوهر نموده؛ حال، این زن زوجه ثانی است یا اول؟ و در رساله دوم به این سؤال پاسخ داده شده: هرگاه زید زوجه خود را طلاق خلعی گفت آیا می‌تواند در اثنای عده، خواهر مطلقه مزبوره را عقد کند برای خود یا نه؟ درصورتی‎که تواند، آیا عکس می‌تواند بکند یعنی زوجه جدید را طلاق باین گوید و در عده او اخت او را که مطلقه اولی باشد عقد نماید یا نه؟ آیا در این باب، فرقی میان عقد دائمی و انقطاعی هست یا نه؟<ref>ر.ک: همان، ص281 و 297</ref>.

#'''نجعة المرتاد''' یا '''كبوات الجياد في حواشي ميدان نجاة العباد'''، اثر ابوالمجد شیخ محمدرضا نجفى (متوفی ‎۱۳۶۲ق)؛ شرح و به عبارت بهتر جرحی عالمانه بر رساله فقهی شیخ محمدحسن اصفهانی نجفی (متوفی 1266ق) صاحب «جواهر الکلام» است که در آن آراء برخی از اعاظم فقهای شیعه که بر نجاة العباد حاشیه‌ای نگاشته‎‎اند نیز مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. این اثر به زبان عربی نگارش و با تحقیق رحیم قاسمی منتشر شده است<ref>ر.ک: همان، ص324-323</ref>.

===جلد سوم===

#'''سؤال و جواب فقهی''' نوشته آیت‌الله سید محمدباقر شفتی (متوفی 1260ق) مشتمل بر دو مسئله فقهی در رابطه با آیة‎الکرسی و ولایت حاکم شرع است. این رساله با تحقیق سید مهدی شفتی منتشر شده است<ref>ر.ک: همان، ج3، ص91</ref>.

#'''اسئلة و اجوبة فقهیة''' به قلم آیت‌الله منیرالدین بروجردی اصفهانی (متوفی 1342ش)، رساله‌ای فارسی شامل یازده پرسش و پاسخ است. این رساله تنها یک رساله فقهی صرف نیست بلکه در آن با توجه به حجم کم آن می‌توان از مباحث رجالی چون بحثی پیرامون کتاب مسائل علی بن جعفر، قول به موثق بودن ابی الجارود و مباحث دقیق تاریخ چون تقسیمات سه‌گانه برای راویانی که به آن‎ها «واقفه» گفته می‌شود نشان گرفت. تحقیق رساله به قلم مهدی باقری سیانی است<ref>ر.ک: همان، ص173 و 178</ref>.

#'''دیوان قدریه: غزل‎های عارفانه‌ای پیرامون شب‌های نورانی قدر''' مشتمل بر غزلیات شورانگیز و فرح‌بخش حکیم عارف‎مسلک و شاعر فقیه آیت‌الله ناصرالدین حجت نجف‌آبادی (متوفی 1360ق) است. شاعر وارسته آن، این اشعار را پیرامون شب‌های نورانی قدر و همه را نیز در شب‌های قدر سروده است. تحقیق و تصحیح اثر به قلم محمدجواد نورمحمدی است<ref>ر.ک: همان، ص135</ref>.

#'''حجية الأخبار و الإجماع''' به قلم محمد بن عبدالفتاح تنکابنی (متوفی 1124ق)، رساله‌ای است به زبان عربی که ابتدا به اثبات حجیت خبر واحد و سپس به تحقیق در مسئله حجیت اجماع می‌پردازد. تصحیح و تحقیق اثر به قلم مهدی رضوی است<ref>ر.ک: همان، ص197 و 203</ref>.

#'''اجازات خاندان روضاتیان(2)''' بخش دیگری از اجازات آیت‌الله میرزا محمدهاشم چهارسوقی (متوفی 1318ق) است که به همان ترتیب گذشته بر طبق سال‎های تاریخ صدور اجازات تنظیم شده است. سید جعفر حسینی اشکوری این اثر را تصحیح و تحقیق کرده است<ref>ر.ک: همان، ص489</ref>.

===جلد پنجم===

#'''دابة الأرض''' نوشته میر سید احمد علوی عاملی (متوفی 1057ق)؛ بررسی آموزه‌ای قرآنی با عنوان مذکور است که نویسنده در این مقاله در دو بخش به نقل روایات مفسران اهل سنت و شیعه پرداخته است. تصحیح و تحقیق اثر به قلم حامد ناجی اصفهانی است<ref>ر.ک: همان، ج5، ص35-33</ref>.

#'''تقدم نماز زیارت در زیارت از بعید''' نوشته میر سید احمد علوی عاملی (متوفی 1057ق)؛ پیرامون حکم نماز زیارت در مواقعی است که زائر از راه دور معصومین(ع) را زیارت می‌کند. مؤلف اثر بر این عقیده است که در مواردی که زیارت معصوم(ع) از راه دور خوانده می‌شود باید نماز زیارت بر زیارت مقدم شود. تحقیق و تصحیح رساله به قلم محمدجواد نورمحمدی است<ref>ر.ک: همان، ص331</ref>.

#'''هفت استفتای فقهی''' بهاء‎الدین محمد بن حسین عاملی (متوفی 1031ق)؛ در این نوشتار ابتدا عنوان آثار فقهی شیخ بهایی ذکر و پس‌ازآن هفت استفتای فقهی از وی برای اولین بار تقدیم ارباب نظر شده است. محقق اثر علی صدرایی خویی است<ref>ر.ک: همان، ص347</ref>.

#'''الرقيمة النورية''' تألیف حکیم ملاعلی نوری (متوفی 1246ق)؛ رساله‌ای در تحلیل قاعده «بسيط الحقيقة كل الأشیاء و لیس بشیء منها» است و درواقع پاسخی است بر درخواست فقیه اصولی میرزای قمی(ره) صاحب قوانین الأصول که درباره این قاعده در کلام صدرالمتألهین سؤال نموده است. تصحیح و تحقیق رساله به قلم حامد ناجی اصفهانی انجام شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج6، ص22</ref>.

#'''شصت استفتاء فقهی از شیخ بهایی: اجوبة مسائل شیخ صالح جزایری''' رساله‌ای است که از زمان شیخ موردتوجه فقه‎پژوهان شیعی بوده و در ذکر آثار شیخ هم از آن همواره یاد شده است. از سؤال و جواب‌هایی که شیخ صالح جزایری از شیخ بهایی پرسیده، تاکنون سه رساله مختلف شناسایی شده که عبارت است از: رساله‌ای حاوی 22 پرسش درباره مسائل فقهی و اعتقادی که مشهور است. رساله حاضر و رساله سومی درباره زنا. تحقیق و تصحیح رساله به قلم علی صدرایی خویی است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج6، ص179-177</ref>.

#'''اجازات علامه ملا محمدتقی مجلسی'''؛ دربردارنده 52 اجازه است که آخوند مولی محمدتقی مجلسی برای شاگردان و شخصیت‎های معاصر خویش نگاشته است. مقدمه، تحقیق و تصحیح اثر به قلم سید جعفر حسینی اشکوری است<ref>ر.ک: همان، ص23</ref>.

#'''نخبة التبيان في علم البيان''' تألیف آیت‌الله ملا حبیب‎الله شریف کاشانی (متوفی 1340ق)؛ رساله کوتاه بلاغی در علم بیان است که در فصول کوتاهی در چهار مطلب تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه نگارش شده است. تصحیح و تحقیق اثر به قلم عماد جبار کاظم انجام شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج6، ص357 و 365</ref>.

#'''اقل و اکثر ارتباطی از منظر صاحب محصول، كشف الغطاء و هدایة المسترشدين''' اثر علامه سید محمدجواد عاملی (متوفی 1228ق)؛ تدوینی ارزنده و ابتکاری شایسته به قلم صاحب مفتاح الكرامة است. وی در این رساله نظرات سه تن از فقها و اصولیین بزرگ در این موضوع را جمع‎آوری و تدوین نموده است. این رساله توسط مهدی باقری تصحیح و تحقیق شده است.<ref>ر.ک: مقدمه، ج6، ص24</ref>.

===جلد هفتم===

#'''رساله اربعین حدیث''' نوشته محمد نصیر اصفهانی؛ یکی از متون ارزنده حدیثی شیعه در قرن یازدهم است. این اثر هم‎زمان با بحارالانوار مجلسی نوشته شده است و جزء آثار بدیع حدیثی به شمار می‌رود. از مؤلف اطلاعات فراوانی نداریم. تصحیح و تحقیق اثر را گروه پژوهشی حضرت آمنه(س) به انجام رسانده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج7، ص21</ref>.

#'''رساله بیست فصل در تقویم''' نوشته محمد نصیر بن عبدالله اصفهانی؛ نویسنده این اثر را به زبان فارسی در تاریخ 1182ق نگاشته و در آن به چگونگی و توضیح مطالب و اصطلاحات تقویم‎های آن عصر پرداخته است. تحقیق این اثر به قلم محمد همایونی است<ref>ر.ک: همان، ص22-21</ref>.

#'''رساله یک ماه در اصفهان: گزارش سفر تاریخی علامه امینی'''؛ این اثر به فراخور این مجموعه با گزینش و تلخیص فراوان آمده و فقط به ذکر سفر علامه امینی و قسمتی از معرفی کتاب الغدیر و اشعار مربوط بسنده شده است. گزینش و تحقیق کتاب به قلم محمد بیدقی انجام گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص399</ref>.

===جلد هشتم===

#'''رساله طاهریه''' عبدالرحیم بن کرمعلی پاچناری اصفهانی (عالم سده سیزدهم هجری)؛ در طهارت خون معصومین(ع) نوشته شده است. آنچه بیش از مقصود رساله اهمیت دارد، یکی، چرایی پرداختن به موضوع مورد بحث و دیگر چگونگی پرداختن به آن است. محقق اثر جویا جهانبخش در مقدمه‌ای محققانه سابقه و ثمرات موضوع را کاویده و موافقان و مخالفان این نظر را به اجمال مطرح کرده است<ref>ر.ک: همان؛ متن کتاب، ج8، ص368</ref>.

#'''الأنوار اللامعة لزوار الجامعة''' تألیف بهاء‎الدین محمد حسینی معروف به مختاری نائینی(متوفی بعد از 1131ق)؛ شرحی است گران‎بها بر زیارت جامعه کبیره که باکمال تأسف تا فراز «المکرمون» رسیده و مؤلف از ادامه آن بازمانده است. تحقیق و تصحیح رساله به قلم محمدجواد نور محمدی است<ref>ر.ک: همان، ص467؛ مقدمه، ج1، ص21-20</ref>.

#'''رسالة أحکام ذی الید''' اثر بهاء‎الدین محمد حسینی نائینی معروف به مختاری نائینی (متوفی بعد از 1131ق)؛ که با عنوان‎های دیگری از جمله: «باسط الأیدی بالبینات في تساقط الأیدي و البینات»، «حجية اليد»، «رسالة في قاعدة اليد و كشفها عن الملك» نیز آمده، رساله‌ای مختصر پیرامون قاعده ید و احکام و فروعات مختلف آن است که مؤلف برخی ادله مسئله را بررسی و ابعاد مختلف آن را کاویده است. تحقیق و تصحیح رساله بر عهده سید محمود نریمانی بوده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

#'''رساله شرح مناجات خمسة عشر''' تألیف آیت‌الله ملا حبیب‎الله کاشانی(متوفی 1340ق)؛ شرح شش مناجات از مناجات‎های پانزده‌گانه عارفانه و دل‌انگیز خمس‎عشر است که به امام زین‎العابدین(ع) منسوب است. مؤلف این اثر ظاهراً بنا داشته همه این مناجات‎ها را شرح کند، اما موفق به انجام آن نشده است. تحقیق و تصحیح اثر به قلم قاسم ترکی هرچگانی انجام شده است<ref>ر.ک: همان، ص23</ref>.

===جلد دهم===

#'''رسالة في الحبوة''' اثر علامه سید اسدالله شفتی (متوفی 1290ق) مشهور به حجت‎الاسلام ثانی؛ در شرح کلام محقق حلی در شرایع الاسلام پیرامون حبوة است. حبوة همان لوازم شخصی پدر است که به پسر بزرگ می‌رسد که در شمارش تعداد آن اختلاف است و قدر متیقن آنکه سید مرتضی و شیخ طوسی بر آن ادعای اجماع کرده‌اند: لباس، انگشتر، شمشیر و مصحف است. نویسنده در این اثر به مواردی از ترکه پدر که به پسر بزرگ می‌رسد اشاره کرده و پیرامون آن به‎تفصیل سخن رانده است. تحقیق و تصحیح رساله به قلم سید مهدی شفتی است<ref>ر.ک: مقدمه، جلد 10، ص20</ref>.

#'''منبع الخیرات''' اثر ملا محمدعلی آرانی کاشانی (متوفی 1244ق)؛ پیرامون اسرار نماز است و مؤلف با قلمی روان و تأثیرگذار به بررسی اجزاء، ارکان و افعال نماز پرداخته و به بیان اسرار معرفتی آن مبادرت ورزیده است. البته این رساله بی‌پایان مانده و مؤلف بزرگوار آن موفق به اتمام آن نگشته است. محمدجواد نور محمدی تحقیق و تصحیح رساله را انجام داده است<ref>ر.ک: همان، ص21-20؛ متن کتاب، ج10، ص69</ref>.

#'''حلو التناول و سهل التداول في مسئلة التداخل''' نوشته میرزا زین‎العابدین موسوی خوانساری (متوفی 1275ق)؛ نگاهی گذرا به موضوع «تداخل اسباب»، از موضوعات موردتوجه در علم اصول است. مهدی باقری سیانی تحقیق و تصحیح آن را انجام داده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج10، ص251</ref>. شیخ آقابزرگ در الذریعة در دو جا از این رساله نام برده است<ref>ر.ک: همان، ص256</ref>.

#'''حقیقت منی، مذی، وذی و ودی''' محمدجعفر کلباسی (متوفی 1175ق)؛ رساله‌ای کوتاه شامل مباحثی از مباحث کتاب طهارت است که در آن به تعریف هر یک از میاه چهارگانه پرداخته و احکام آن را به اجمال بیان کرده است. تحقیق و تصحیح اثر توسط مجتبی مطهری‌پور به انجام رسیده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج10، ص22</ref>.

#'''فهرست نسخ خطی حوزه علمیه نجف‌آباد (بخش اول) '''؛ مشتمل بر فهرست یک‎صد نسخه خطی حوزه علمیه نجف‌آباد است که به‎صورت مفصل به نگارش درآمده است. محمدجواد نورمحمدی، محمد داوری و سید محمود نریمانی تحقیق و تصحیح را بر عهده داشته‌اند<ref>ر.ک: مقدمه، ج10، ص24؛ متن کتاب، ص443</ref>.

===جلد یازدهم===

#'''رد المظالم''' تألیف محمدحسن موسوی اصفهانی؛ در بحث رد مظالم از مباحث فقهی کمتر رساله مستقلی به نگارش درآمده و این موضوع مهم و مورد ابتلای اجتماعی، هرچند دانشمندان اسلامی به آن در خلال جوامع و آثار فقهی خود پرداخته‌اند، اما به‎صورت مستقل و مستوفی با تأسف به آن پرداخته نشده است. محقق می‌گوید: ما جز این رساله، رساله مستقلی در این باب نیافتیم. این رساله به همت سید محمود نریمانی تحقیق گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص19</ref>.

#'''حرمة محارم الموطوء علی الواطی''' نوشته سید محمدباقر موسوی مشهور به حجت‎الاسلام؛ این اثر که عهده‌دار بیان حرمت مادر، خواهر و دختر موطوء در ازدواج برای واطی است، از مباحث و مسائل باب نکاح فقه شیعه و از موضوعات اجتماعی فقه شیعه است و بیانگر حکم دیدگاه فقه و دینی شیعه درباره این معضل اخلاقی و اجتماعی است. سید مهدی شفتی این رساله را تصحیح و تحقیق کرده است<ref>ر.ک: همان، ص20-19</ref>.

#'''آب نیسان و قمر در عقرب''' نوشته ملا محمدباقر خاتون‎آبادی (متوفی 1127ق)؛ تحقیقی روایی در استحباب خوردن آب نیسان و فوائد آن و همچنین موضوع داخل شدن قمر در برج عقرب است که در روایات آثار وضعی نامطلوب آن از جمله در ازدواج بیان گردیده است. محقق و مصحح اثر محمدجواد نور محمدی است<ref>ر.ک: همان؛ متن کتاب، ج11، ص333</ref>.

#'''شرح ابیات دهدار''' نوشته ملا محمدجعفر لاهیجی (متوفی 1260ق)؛ منظومه‌ای در شناخت بعضی از اسرار حروف و اعداد از مرحوم «محمود دهدار عیانی شیرازی» و شرح آن از حکیم و عارف الهی «ملا محمدجعفر لاهیجی» است. علم اعداد علمی مستقل می‌باشد و فهم آن به تأمل و تفکر بسیار نیاز دارد. اکثر کتاب‌هایی که در این زمینه نوشته شده، دارای رمز و معما است، زیرا معتقد بودند این علم نباید به دست نااهل برسد و تنها از طریق استاد و ریاضت فهمیده می‌شود. رونق این علم موجب پیدایش برخی از مکاتب عرفانی شد، از آن جمله می‌توان از فرقه حروفیه که معتقد به بنای عالم بر اساس حروف می‌باشند نام برد. این رساله نمونه بارزی از یگانگی عرفان، حکمت و اعتقاد راسخ مذهبی می‌باشد. مسعود خداوردی تحقیق و تصحیح اثر را به سرانجام رسانده است<ref>ر.ک: همان، ص360-359</ref>.

===جلد دوازدهم===

#'''خلاصة النحو''' نوشته بهاء‎الدین محمد بن حسن اصفهانی هندی مشهور به فاضل هندی(متوفی 1137ق)؛ همان‎طور که از نام آن پیداست، بیان‌کننده علوم و ادبیات نحوی مربوط به زبان عرب به‌طور مجمل می‌باشد که مرحوم فاضل هندی از کتاب شرح کافیه مرحوم رضی (متوفی 686ق) آن را با عنوان خلاصة النحو تألیف و ترجمه کرده است. تصحیح و تحقیق کتاب به قلم سید مصطفی موسوی‌بخش است<ref>ر.ک: همان، ص363</ref>.

#'''کتاب‎شناسی آثار ملا اسماعیل خاتون‎آبادی'''؛ رساله‌ای است فارسی که به معرفی آثار عالم بزرگ ملا محمد اسماعیل خاتون‎آبادی ثانی از بزرگان عصر صفوی پرداخته است و در آن 36 اثر از آثار این وی معرفی گردیده است. تصحیح و تحقیق رساله به قلم علی کرباسی‎زاده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج12، ص28</ref>.

==وضعیت کتاب==