هویت دینی جوانان: تفاوت میان نسخهها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '« ' به '«') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۶ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''هویت دینی جوانان'''، از آثار جمعی از اندیشوران و نویسندگان معاصر ایرانی است که مسأله آسیبشناسی | '''هویت دینی جوانان'''، از آثار جمعی از اندیشوران و نویسندگان معاصر ایرانی است که مسأله آسیبشناسی دینداری نسل جوان را از منظر روانشناسی، جامعهشناسی و اسلامی تحلیل و بررسی میکنند و با توجه به مبانی بومی و اسلامی و یا غربی، پیشنهادهایی برای تقویت دینداری ارائه میدهند. | ||
==هدف و روش== | ==هدف و روش== | ||
* | * پژوهشکده علمی کاربردی باقرالعلوم(ع) جوانی جمعیت ایران را یکی از مسائل مهم اجتماعی در جوامع در حال توسعه شمرده و افزوده است: مسائل نوین جوانان در ایران از سال ۱۳۴۰ شمسی آغاز شد و انقلاب اسلامی، تحول فرهنگی بزرگی پدید آورد. با این حال یکی از مسائل مورد بحث درباره جوانان و نوجوانان کشور، تحول ارزشهای مذهبی در دهههای اخیر است. با توجه به این واقعیت، سلسله نشستهایی برای شناخت میزان تمایلات دینی جوانان و نوجوانان و مسأله دینگریزی تشکیل شد. اهداف این سلسله نشستها، شناخت دقیقتر واقعیت و ارائه پیشنهادهای نظری و راهکار عملی بود. اثر حاضر، حاصل نشستهای مذکور است. <ref> ر.ک: مقدمه ناشر، ص15- 16. </ref> | ||
==ساختار و محتوا== | ==ساختار و محتوا== | ||
*این اثر از مقدمه و 9 مقاله به ترتیب ذیل تشکیل شده است: | *این اثر از مقدمه و 9 مقاله به ترتیب ذیل تشکیل شده است: | ||
* مقدمه ناشر (معرفی اجمالی اهداف کتاب حاضر) | * مقدمه ناشر (معرفی اجمالی اهداف کتاب حاضر) | ||
# مقاله اول «ضرورت | # مقاله اول «ضرورت شناخت ریشههای نابسامانی فرهنگی»: نوشته [[دكتر نوروز هاشم زهی]] (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق و رئیس مؤسسه تحقیقات اجتماعی كندوكاو) در این مقاله با اشاره به اهداف و فلسفه انقلاب اسلامی مردم ایران، نابسامانیهای نظام اجتماعی در سه حوزه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با استفاده از تحلیل ثانویه تحقیقات موجود در جامعه نشان داده شده است و فاصله وضع موجود با اهداف مطلوب با تأكید بر اهداف فرهنگی، مورد تحلیل قرار گرفته است. همچنین با بیان كاركردهای مثبت دین برخی ریشهها و موانع بیرونی دینداری در بین جوانان بررسی شده است. در پایان و در متن گزارش شیوههایی برای تقویت دینداری مطرح شده است. <ref> متن کتاب، ص17. </ref> | ||
# مقاله دوم «دینگرائی و یا دینگریزی جوانان»: دكتر سید سعید زاهد زاهدانی (استادیار دانشگاه شیراز) در دوره معاصر فرهنگ و تمدن غرب به عنوان فرهنگ مسلط و پیشرفته جهان امروز در برخورد فرهنگ ایرانی قرار گرفته است. از سویی مردم نیازمند به رشد و پیشرفت | # مقاله دوم «دینگرائی و یا دینگریزی جوانان»: دكتر سید سعید زاهد زاهدانی (استادیار دانشگاه شیراز) در دوره معاصر فرهنگ و تمدن غرب به عنوان فرهنگ مسلط و پیشرفته جهان امروز در برخورد فرهنگ ایرانی قرار گرفته است. از سویی مردم نیازمند به رشد و پیشرفت نمیتوانند عقب افتادگی خویش را مشاهده كرده بی تفاوت بنشینند و از سوی دیگر تفاوتهای ماهوی تمدن امروزی با زمینههای فرهنگی و اعتقادی آنان ایشان را از تبعیت كوركورانه از فرهنگ و تمدن غرب باز میدارد. این دوگانگی منشأ عمدهای برای بروز چالش و التهاب به خصوص فرهنگی و بالاخص در بین جوانان در سالهای اخیر جامعه ما گردیده است. این مقاله ضمن ارائه تعریفی از فرهنگ ابعاد و لایههای آن را توضیح میدهد و معتقد است در تبادلات فرهنگی لایه اول فرهنگ یعنی مهارتها و فناوری در عرض اولین برخورد قرار میگیرد و ارزشها و اخلاق آخرین لایه تحت تأثیر میباشد. این برخورد در كشور ما با ورود فناوری و تأسیس دارالفنون بصورت رسمی آغاز گشت و به كپیبرداریهای آخر دوره پهلوی رسید. در دهه 40هجری شمسی تهاجم فرهنگی غرب به سطح لایه زیرین یعنی ارزشها و اخلاق وارد شد. در این زمان بود كه به خاطر ریشههای عمیق فرهنگی مجموعه ملت ایران به خود آمد و در مقابل این تهاجم ایستاد و انقلاب شكوهمند اسلامی را پایهگذاری كرد. دو حركت تهاجم فرهنگی و فرهنگ انقلاب دو نیروی فرهنگی فعال و در مقابل هم در سطح كشور میباشند. در این زمینه جوانان در معرض یك دوگانگی فرهنگی قرار گرفتهاند. با ارائه آماری از دینداری دانشجویان گفته خواهد شد كه تهاجم فرهنگی از طریق آموزشهای سكولار در حال تشدید است. <ref> همان، ص35. </ref> | ||
# مقاله سوم «تبیین | # مقاله سوم «تبیین نظری تمایلات دینی جوانان و نوجوانان»: دكتر [[حسین ابوالحسن تنهایی]] (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مركزی) موضوع دینداری در دنیای امروز از منظرهای گوناگون قابل بررسی و توجه میباشد. این موضوع بویژه برای نوجوانان و جوانان جای تأمل بیشتری دارد. برای ورود به چنین مبحثی ابتدا لازم است قلمرو معناشناختی برخی مفاهیم نظیر دین، دینداری، گرایشات عمده به دین، اشكال گوناگون دینداری در دنیای امروز و نیز تحـولات فرهنگی و اجتماعی صورت گرفته در دهههای اخیر مورد بررسی دقیقتری قرار گیرد. در واقع بدون توجه به چنین مواردی، رسیدن به نتایج قابل اتکاء دور از دسترس خواهد بود. بر این اساس در مقاله حاضر سعی خواهد شد تا ضمن بیان مسألهای كه با آن روبرو هستیم ابعاد نظری موضوع را با استفاده از نظریات مطرح در حوزههای جامعهشناسی، روانشناسی و اسلامی مورد واكاوی علمی قرار دهیم و در پایان در حد امکان نسبت به ارائه راهكارهای لازم اقدام نماییم. <ref> همان، ص62. </ref> | ||
# مقاله چهارم «سنخشناسی انواع دینداری مقدمهای بر تحلیل جامعهشناختی انواع دینداری»: | # مقاله چهارم «سنخشناسی انواع دینداری مقدمهای بر تحلیل جامعهشناختی انواع دینداری»: [[سید محمد میرسندسی]] (استادیار دانشگاه امام حسین(ع)) این مقاله نسبتاً طولانی، در اصلیترین هدف خویش میكوشد تا سنخشناسی جامعی از انواع دینداری متناسب با وضعیت جامعه ایران معرفی نماید. برای این منظور، در گام اول به اهمیت معرفتی موضوع «انواع دینداری» به جای»دینداری«پرداخته شده است. سپس نسبت دینداری با دین توضیح داده شده است. در گام سوم مهمترین انواع تقسیمبندیهایی كه برای دینداری، در مطالعات دین شناسی، بصورت عام در مباحث كلامی و علمی، ارائه شده است، بصورت انتقادی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. حاصل این بخش را در یازده گونه تقسیم بندی راجع به انواع دینداری میتوان ملاحظه كرد. در بخش پایانی، ضمن جمع بندی تقسیم بندیهای پیشین، سنخ شناسی جدیدی از انواع دینداری ارائه شده است. <ref> همان، ص87. </ref> | ||
# مقاله پنجم «جامعه قدسی واكنشی و تخریب قلمروی دینی آسیبشناسی امر به معروف و نهی از منكر | # مقاله پنجم «جامعه قدسی واكنشی و تخریب قلمروی دینی آسیبشناسی امر به معروف و نهی از منكر در ایران پس از انقلاب اسلامی»: [[حسن محدثی]] (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مركزی) دین در ایران معاصر نقش مهمی در فرآیند شكل گیری جامعه داشته و بخش مهمی از تحولات اجتماعی با عملكرد نیروهای دینی گره خورده است. نویسنده برای توضیح این تحولات از نظریه چارلز دیویس درباره سه طرح بدیل نظم اجتماعی بهره گرفته است: جامعه قدسی، جامعه سكولار، جامعه كثرتگرا مطابق نظر دیویس، در ایران كه تاخت و تاز مدرنیته را تجربه كرده است، نوعی جامعه قدسی واكنشی پدید آمده است؛ امّا نویسنده به منظور احتراز از تقلیلگرایی سیاسی، جامعه ناقدسی ناسكولار را مناسبتر میداند. از نظر وی، وقوع روند یكپارچگی زدایی سبب شده است كه نیروهای خواهان بازآوری نظم اجتماعی پیشین(طرح جامعه قدسی)، نه تنها در كار خود ناكام بمانند، بلكه پیامد ناخواسته عملشان (و پیامد ناخواسته دولت دینی)، تخریب قلمرو دینی باشد. وی گرایشهای دینی را به سه دسته تقسیم میكند: محافظهگرایی دینی، ترمیمگرایی دینی و بازسازیگرایی دینی. محافظهگرایان دینی، محافظان، حاملان و بازتولیدكنندهگان اصلی طرح قدسی جامعهاند. آنان دولتی دینی را كه محصول اجتنابناپذیرش دین دولتی است، در اختیار دارند. از نظر وی، آموزه امر به معروف و نهی از منکر، معطوف به چگونگی ساماندهی نظم اجتماعی است و بررسی عملكرد نظام سیاسی در عملیسازی این آموزه، نیات و مقاصد، روشها و دستاوردهای دولت دینی را برملا میسازد. نویسنده میكوشد با ارجاع مکرر به سخنان مقامات صاحب قدرت سیاسی بعنوان دستاندركار، و مراجع واجد اقتدار دینی بمنزله حامل و تولیدكننده ایدئولوژی جامعه قدسی، مدعیات و ارزیابی خود را مستند و از نظر تحلیلی قانعكننده سازد. <ref> همان، ص161- 162. </ref> نقد: این مقاله با نگرش جامعهشناسی غربی به تحلیل مسائل ایران میپردازد و ورود دین به عرصه حکومت را باعث تخریب دین میشمارد. نویسنده، بین مسیحیت تحریفشده و اسلام، خلط کرده و با پذیرش سکولاریسم، ابعاد اجتماعی و سیاسی اسلام را نادیده گرفته است. <ref> ناشر نیز نقدی بر این مقاله نوشته است. ر.ک: همان، ص161. پاورقی 1. </ref> | ||
در ایران پس از انقلاب اسلامی»: حسن محدثی (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مركزی) دین در ایران معاصر نقش مهمی در فرآیند شكل گیری | |||
# مقاله ششم «مبانی نظری و مفهومی آسیبشناسی تبلیغ دینی در میان نوجوانان و جوانان»: (محمد انصاریراد و دکتر محبوبه بابایی) این تحقیق، دین و اخلاق اجتماعی را از عناصر مهم فرهنگ و هویتبخش جوامع میداند و تأکید میکند که کیفیت پذیرش آموزشهای دینی به نحوه انتقال آنها وابسته است. اهداف این مقاله شامل شناسایی عوامل ایجادکننده آسیبهای تبلیغ دینی و تحلیل نقش اختلال در فرآیند ارتباط تبلیغی است. نویسندگان با طراحی یک مدل مفهومی، آسیبها و نابهنجاریهای نسبت به دین را در سه سطح تحلیل میکنند: واکنشهای رفتاری (مانند مقاومت و انفعال)، واکنشهای نگرشی (مانند سطحینگری و ابزاریگرایی) و واکنشهای شناختی (مانند از دست دادن معنا و بیهویتی). <ref> همان، ص239- 240. </ref> | # مقاله ششم «مبانی نظری و مفهومی آسیبشناسی تبلیغ دینی در میان نوجوانان و جوانان»: (محمد انصاریراد و دکتر محبوبه بابایی) این تحقیق، دین و اخلاق اجتماعی را از عناصر مهم فرهنگ و هویتبخش جوامع میداند و تأکید میکند که کیفیت پذیرش آموزشهای دینی به نحوه انتقال آنها وابسته است. اهداف این مقاله شامل شناسایی عوامل ایجادکننده آسیبهای تبلیغ دینی و تحلیل نقش اختلال در فرآیند ارتباط تبلیغی است. نویسندگان با طراحی یک مدل مفهومی، آسیبها و نابهنجاریهای نسبت به دین را در سه سطح تحلیل میکنند: واکنشهای رفتاری (مانند مقاومت و انفعال)، واکنشهای نگرشی (مانند سطحینگری و ابزاریگرایی) و واکنشهای شناختی (مانند از دست دادن معنا و بیهویتی). <ref> همان، ص239- 240. </ref> | ||
# مقاله هفتم «گریز از کدام دین؟!»: (دکتر علیرضا علمزاده) این مقاله به پدیده دینگریزی در جوانان به عنوان یکی از مهمترین چالشهای فرهنگی پس از انقلاب اسلامی میپردازد. نویسنده بر فرایند فزاینده توقعات از طبقه حاکمه جدید تأکید میکند که همراه با مشکلات ناشی از فقدان یک الگوی اجرایی مناسب و سنگاندازی دشمنان داخلی و خارجی، موجب اعتراض و واکنش منفی در میان جوانان شده است. این مقاله ناکارآمدی بسیاری از تعاریف سنتی و رایج از مفاهیم دینی را نیز یکی از عوامل کندی و رکود حرکت انقلاب اسلامی میداند. راه حل پیشنهادی، بازتعریف مجدد دین بر اساس تعالیم قرآن و روایات و متناسب با مقتضیات زمان است. <ref> ر.ک: همان، ص285. </ref> | # مقاله هفتم «گریز از کدام دین؟!»: (دکتر علیرضا علمزاده) این مقاله به پدیده دینگریزی در جوانان به عنوان یکی از مهمترین چالشهای فرهنگی پس از انقلاب اسلامی میپردازد. نویسنده بر فرایند فزاینده توقعات از طبقه حاکمه جدید تأکید میکند که همراه با مشکلات ناشی از فقدان یک الگوی اجرایی مناسب و سنگاندازی دشمنان داخلی و خارجی، موجب اعتراض و واکنش منفی در میان جوانان شده است. این مقاله ناکارآمدی بسیاری از تعاریف سنتی و رایج از مفاهیم دینی را نیز یکی از عوامل کندی و رکود حرکت انقلاب اسلامی میداند. راه حل پیشنهادی، بازتعریف مجدد دین بر اساس تعالیم قرآن و روایات و متناسب با مقتضیات زمان است. <ref> ر.ک: همان، ص285. </ref> | ||
# مقاله هشتم «آسیبشناسی تاریخی دینداری»: (دکتر حجتاله ایزدی) این مقاله جامعه دینی را به عنوان یک ارگانیسم زنده معرفی میکند که برای پیشگیری از انحرافات، نیازمند آسیبشناسی است. نویسنده اشاره میکند که آسیبها دارای ریشههای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی هستند و ناشی از فاصله گرفتن از اصول است؛ به نحوی که شریعت اسلام وارد ایران شده، اما نظامی تمامعیار اسلامی هنوز به سطح جامعه نرسیده است. زدودن بار معنایی تعهّدآور از مفاهیم (مانند عدالت، ولایت، غیبت، انتظار و شفاعت) و تسامح و جهل و غفلت از امر به معروف در جامعه، آسیبزا هستند. این مقاله بر لزوم مقابله با تحریف تاریخی مفاهیم بنیادین اسلامی مانند جهاد و امر به معروف و نهی از منکر توسط دشمنان تأکید میکند. <ref> ر.ک: همان، ص307. </ref> | # مقاله هشتم «آسیبشناسی تاریخی دینداری»: (دکتر [[حجتاله ایزدی]]) این مقاله جامعه دینی را به عنوان یک ارگانیسم زنده معرفی میکند که برای پیشگیری از انحرافات، نیازمند آسیبشناسی است. نویسنده اشاره میکند که آسیبها دارای ریشههای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی هستند و ناشی از فاصله گرفتن از اصول است؛ به نحوی که شریعت اسلام وارد ایران شده، اما نظامی تمامعیار اسلامی هنوز به سطح جامعه نرسیده است. زدودن بار معنایی تعهّدآور از مفاهیم (مانند عدالت، ولایت، غیبت، انتظار و شفاعت) و تسامح و جهل و غفلت از امر به معروف در جامعه، آسیبزا هستند. این مقاله بر لزوم مقابله با تحریف تاریخی مفاهیم بنیادین اسلامی مانند جهاد و امر به معروف و نهی از منکر توسط دشمنان تأکید میکند. <ref> ر.ک: همان، ص307. </ref> | ||
# مقاله نهم «تمایلات دینی و ارتباطات جنسی در جامعه کنونی»: (دکتر ابراهیم فیاض) این مقاله نگاه انتقادی به غرب دارد و فروپاشی خانواده و مرگ عشق و ایمان در جوامع غربی را نقادی میکند و تأکید دارد که نگاه کلان و فلسفی و عرفانی به مسأله جنسی بسیار مهمّ است و باید چارچوبهای کلان جنسی را بشناسیم تا به چارچوبهای سیاستگذاری جنسی در کشور نایل شویم.... <ref> ر.ک: همان، ص325- 328. </ref> | # مقاله نهم «تمایلات دینی و ارتباطات جنسی در جامعه کنونی»: (دکتر [[ابراهیم فیاض]]) این مقاله نگاه انتقادی به غرب دارد و فروپاشی خانواده و مرگ عشق و ایمان در جوامع غربی را نقادی میکند و تأکید دارد که نگاه کلان و فلسفی و عرفانی به مسأله جنسی بسیار مهمّ است و باید چارچوبهای کلان جنسی را بشناسیم تا به چارچوبهای سیاستگذاری جنسی در کشور نایل شویم.... <ref> ر.ک: همان، ص325- 328. </ref> | ||
==نمونه مباحث== | ==نمونه مباحث== | ||
* پدیده مشهور به گریز از دین، از عوامل متعدد داخلی و خارجی در عرصههای مختلفی برخوردار است.... پدیدههای اجتماعی، اغلب تک عاملی و بسیط نیستند؛ بلکه مجموعهای درهمتنیده و توبرتو هستند که نقش هیچیک از آنها را نباید و نمیتوان نادیده گرفت. به فرمایش [[امام خمینی| امام راحل(رض)]] هر کس هر جا که هست، همانجا را اصلاح کند.... <ref> ر.ک: همان، ص305. </ref> | * پدیده مشهور به گریز از دین، از عوامل متعدد داخلی و خارجی در عرصههای مختلفی برخوردار است.... پدیدههای اجتماعی، اغلب تک عاملی و بسیط نیستند؛ بلکه مجموعهای درهمتنیده و توبرتو هستند که نقش هیچیک از آنها را نباید و نمیتوان نادیده گرفت. به فرمایش [[امام خمینی| امام راحل(رض)]] هر کس هر جا که هست، همانجا را اصلاح کند.... <ref> ر.ک: همان، ص305. </ref> | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:کلام و عقاید]] | ||
[[رده:اسلام و علوم و عقاید جدید، تجدید حیات فکری، جنبشهای اصلاحطلبانه]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی شده2 آذر 1404]] | |||
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ آذر 1404 توسط محمد خردمند]] | [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ آذر 1404 توسط محمد خردمند]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۲۳:۵۱
هویت دینی جوانان، از آثار جمعی از اندیشوران و نویسندگان معاصر ایرانی است که مسأله آسیبشناسی دینداری نسل جوان را از منظر روانشناسی، جامعهشناسی و اسلامی تحلیل و بررسی میکنند و با توجه به مبانی بومی و اسلامی و یا غربی، پیشنهادهایی برای تقویت دینداری ارائه میدهند.
| هویت دینی جوانان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | پژوهشکده باقر العلوم (نويسنده) مؤسسه تحقیقات اجتماعی کند و کاو (سایر) |
| ناشر | الجمعیة التعاونیة للطباعة ** سازمان تبليغات اسلامی. پژوهشکده باقر العلوم علیهالسلام |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1389ش |
| چاپ | 1 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ه98 230/165 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- پژوهشکده علمی کاربردی باقرالعلوم(ع) جوانی جمعیت ایران را یکی از مسائل مهم اجتماعی در جوامع در حال توسعه شمرده و افزوده است: مسائل نوین جوانان در ایران از سال ۱۳۴۰ شمسی آغاز شد و انقلاب اسلامی، تحول فرهنگی بزرگی پدید آورد. با این حال یکی از مسائل مورد بحث درباره جوانان و نوجوانان کشور، تحول ارزشهای مذهبی در دهههای اخیر است. با توجه به این واقعیت، سلسله نشستهایی برای شناخت میزان تمایلات دینی جوانان و نوجوانان و مسأله دینگریزی تشکیل شد. اهداف این سلسله نشستها، شناخت دقیقتر واقعیت و ارائه پیشنهادهای نظری و راهکار عملی بود. اثر حاضر، حاصل نشستهای مذکور است. [۱]
ساختار و محتوا
- این اثر از مقدمه و 9 مقاله به ترتیب ذیل تشکیل شده است:
- مقدمه ناشر (معرفی اجمالی اهداف کتاب حاضر)
- مقاله اول «ضرورت شناخت ریشههای نابسامانی فرهنگی»: نوشته دكتر نوروز هاشم زهی (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق و رئیس مؤسسه تحقیقات اجتماعی كندوكاو) در این مقاله با اشاره به اهداف و فلسفه انقلاب اسلامی مردم ایران، نابسامانیهای نظام اجتماعی در سه حوزه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با استفاده از تحلیل ثانویه تحقیقات موجود در جامعه نشان داده شده است و فاصله وضع موجود با اهداف مطلوب با تأكید بر اهداف فرهنگی، مورد تحلیل قرار گرفته است. همچنین با بیان كاركردهای مثبت دین برخی ریشهها و موانع بیرونی دینداری در بین جوانان بررسی شده است. در پایان و در متن گزارش شیوههایی برای تقویت دینداری مطرح شده است. [۲]
- مقاله دوم «دینگرائی و یا دینگریزی جوانان»: دكتر سید سعید زاهد زاهدانی (استادیار دانشگاه شیراز) در دوره معاصر فرهنگ و تمدن غرب به عنوان فرهنگ مسلط و پیشرفته جهان امروز در برخورد فرهنگ ایرانی قرار گرفته است. از سویی مردم نیازمند به رشد و پیشرفت نمیتوانند عقب افتادگی خویش را مشاهده كرده بی تفاوت بنشینند و از سوی دیگر تفاوتهای ماهوی تمدن امروزی با زمینههای فرهنگی و اعتقادی آنان ایشان را از تبعیت كوركورانه از فرهنگ و تمدن غرب باز میدارد. این دوگانگی منشأ عمدهای برای بروز چالش و التهاب به خصوص فرهنگی و بالاخص در بین جوانان در سالهای اخیر جامعه ما گردیده است. این مقاله ضمن ارائه تعریفی از فرهنگ ابعاد و لایههای آن را توضیح میدهد و معتقد است در تبادلات فرهنگی لایه اول فرهنگ یعنی مهارتها و فناوری در عرض اولین برخورد قرار میگیرد و ارزشها و اخلاق آخرین لایه تحت تأثیر میباشد. این برخورد در كشور ما با ورود فناوری و تأسیس دارالفنون بصورت رسمی آغاز گشت و به كپیبرداریهای آخر دوره پهلوی رسید. در دهه 40هجری شمسی تهاجم فرهنگی غرب به سطح لایه زیرین یعنی ارزشها و اخلاق وارد شد. در این زمان بود كه به خاطر ریشههای عمیق فرهنگی مجموعه ملت ایران به خود آمد و در مقابل این تهاجم ایستاد و انقلاب شكوهمند اسلامی را پایهگذاری كرد. دو حركت تهاجم فرهنگی و فرهنگ انقلاب دو نیروی فرهنگی فعال و در مقابل هم در سطح كشور میباشند. در این زمینه جوانان در معرض یك دوگانگی فرهنگی قرار گرفتهاند. با ارائه آماری از دینداری دانشجویان گفته خواهد شد كه تهاجم فرهنگی از طریق آموزشهای سكولار در حال تشدید است. [۳]
- مقاله سوم «تبیین نظری تمایلات دینی جوانان و نوجوانان»: دكتر حسین ابوالحسن تنهایی (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مركزی) موضوع دینداری در دنیای امروز از منظرهای گوناگون قابل بررسی و توجه میباشد. این موضوع بویژه برای نوجوانان و جوانان جای تأمل بیشتری دارد. برای ورود به چنین مبحثی ابتدا لازم است قلمرو معناشناختی برخی مفاهیم نظیر دین، دینداری، گرایشات عمده به دین، اشكال گوناگون دینداری در دنیای امروز و نیز تحـولات فرهنگی و اجتماعی صورت گرفته در دهههای اخیر مورد بررسی دقیقتری قرار گیرد. در واقع بدون توجه به چنین مواردی، رسیدن به نتایج قابل اتکاء دور از دسترس خواهد بود. بر این اساس در مقاله حاضر سعی خواهد شد تا ضمن بیان مسألهای كه با آن روبرو هستیم ابعاد نظری موضوع را با استفاده از نظریات مطرح در حوزههای جامعهشناسی، روانشناسی و اسلامی مورد واكاوی علمی قرار دهیم و در پایان در حد امکان نسبت به ارائه راهكارهای لازم اقدام نماییم. [۴]
- مقاله چهارم «سنخشناسی انواع دینداری مقدمهای بر تحلیل جامعهشناختی انواع دینداری»: سید محمد میرسندسی (استادیار دانشگاه امام حسین(ع)) این مقاله نسبتاً طولانی، در اصلیترین هدف خویش میكوشد تا سنخشناسی جامعی از انواع دینداری متناسب با وضعیت جامعه ایران معرفی نماید. برای این منظور، در گام اول به اهمیت معرفتی موضوع «انواع دینداری» به جای»دینداری«پرداخته شده است. سپس نسبت دینداری با دین توضیح داده شده است. در گام سوم مهمترین انواع تقسیمبندیهایی كه برای دینداری، در مطالعات دین شناسی، بصورت عام در مباحث كلامی و علمی، ارائه شده است، بصورت انتقادی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. حاصل این بخش را در یازده گونه تقسیم بندی راجع به انواع دینداری میتوان ملاحظه كرد. در بخش پایانی، ضمن جمع بندی تقسیم بندیهای پیشین، سنخ شناسی جدیدی از انواع دینداری ارائه شده است. [۵]
- مقاله پنجم «جامعه قدسی واكنشی و تخریب قلمروی دینی آسیبشناسی امر به معروف و نهی از منكر در ایران پس از انقلاب اسلامی»: حسن محدثی (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مركزی) دین در ایران معاصر نقش مهمی در فرآیند شكل گیری جامعه داشته و بخش مهمی از تحولات اجتماعی با عملكرد نیروهای دینی گره خورده است. نویسنده برای توضیح این تحولات از نظریه چارلز دیویس درباره سه طرح بدیل نظم اجتماعی بهره گرفته است: جامعه قدسی، جامعه سكولار، جامعه كثرتگرا مطابق نظر دیویس، در ایران كه تاخت و تاز مدرنیته را تجربه كرده است، نوعی جامعه قدسی واكنشی پدید آمده است؛ امّا نویسنده به منظور احتراز از تقلیلگرایی سیاسی، جامعه ناقدسی ناسكولار را مناسبتر میداند. از نظر وی، وقوع روند یكپارچگی زدایی سبب شده است كه نیروهای خواهان بازآوری نظم اجتماعی پیشین(طرح جامعه قدسی)، نه تنها در كار خود ناكام بمانند، بلكه پیامد ناخواسته عملشان (و پیامد ناخواسته دولت دینی)، تخریب قلمرو دینی باشد. وی گرایشهای دینی را به سه دسته تقسیم میكند: محافظهگرایی دینی، ترمیمگرایی دینی و بازسازیگرایی دینی. محافظهگرایان دینی، محافظان، حاملان و بازتولیدكنندهگان اصلی طرح قدسی جامعهاند. آنان دولتی دینی را كه محصول اجتنابناپذیرش دین دولتی است، در اختیار دارند. از نظر وی، آموزه امر به معروف و نهی از منکر، معطوف به چگونگی ساماندهی نظم اجتماعی است و بررسی عملكرد نظام سیاسی در عملیسازی این آموزه، نیات و مقاصد، روشها و دستاوردهای دولت دینی را برملا میسازد. نویسنده میكوشد با ارجاع مکرر به سخنان مقامات صاحب قدرت سیاسی بعنوان دستاندركار، و مراجع واجد اقتدار دینی بمنزله حامل و تولیدكننده ایدئولوژی جامعه قدسی، مدعیات و ارزیابی خود را مستند و از نظر تحلیلی قانعكننده سازد. [۶] نقد: این مقاله با نگرش جامعهشناسی غربی به تحلیل مسائل ایران میپردازد و ورود دین به عرصه حکومت را باعث تخریب دین میشمارد. نویسنده، بین مسیحیت تحریفشده و اسلام، خلط کرده و با پذیرش سکولاریسم، ابعاد اجتماعی و سیاسی اسلام را نادیده گرفته است. [۷]
- مقاله ششم «مبانی نظری و مفهومی آسیبشناسی تبلیغ دینی در میان نوجوانان و جوانان»: (محمد انصاریراد و دکتر محبوبه بابایی) این تحقیق، دین و اخلاق اجتماعی را از عناصر مهم فرهنگ و هویتبخش جوامع میداند و تأکید میکند که کیفیت پذیرش آموزشهای دینی به نحوه انتقال آنها وابسته است. اهداف این مقاله شامل شناسایی عوامل ایجادکننده آسیبهای تبلیغ دینی و تحلیل نقش اختلال در فرآیند ارتباط تبلیغی است. نویسندگان با طراحی یک مدل مفهومی، آسیبها و نابهنجاریهای نسبت به دین را در سه سطح تحلیل میکنند: واکنشهای رفتاری (مانند مقاومت و انفعال)، واکنشهای نگرشی (مانند سطحینگری و ابزاریگرایی) و واکنشهای شناختی (مانند از دست دادن معنا و بیهویتی). [۸]
- مقاله هفتم «گریز از کدام دین؟!»: (دکتر علیرضا علمزاده) این مقاله به پدیده دینگریزی در جوانان به عنوان یکی از مهمترین چالشهای فرهنگی پس از انقلاب اسلامی میپردازد. نویسنده بر فرایند فزاینده توقعات از طبقه حاکمه جدید تأکید میکند که همراه با مشکلات ناشی از فقدان یک الگوی اجرایی مناسب و سنگاندازی دشمنان داخلی و خارجی، موجب اعتراض و واکنش منفی در میان جوانان شده است. این مقاله ناکارآمدی بسیاری از تعاریف سنتی و رایج از مفاهیم دینی را نیز یکی از عوامل کندی و رکود حرکت انقلاب اسلامی میداند. راه حل پیشنهادی، بازتعریف مجدد دین بر اساس تعالیم قرآن و روایات و متناسب با مقتضیات زمان است. [۹]
- مقاله هشتم «آسیبشناسی تاریخی دینداری»: (دکتر حجتاله ایزدی) این مقاله جامعه دینی را به عنوان یک ارگانیسم زنده معرفی میکند که برای پیشگیری از انحرافات، نیازمند آسیبشناسی است. نویسنده اشاره میکند که آسیبها دارای ریشههای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی هستند و ناشی از فاصله گرفتن از اصول است؛ به نحوی که شریعت اسلام وارد ایران شده، اما نظامی تمامعیار اسلامی هنوز به سطح جامعه نرسیده است. زدودن بار معنایی تعهّدآور از مفاهیم (مانند عدالت، ولایت، غیبت، انتظار و شفاعت) و تسامح و جهل و غفلت از امر به معروف در جامعه، آسیبزا هستند. این مقاله بر لزوم مقابله با تحریف تاریخی مفاهیم بنیادین اسلامی مانند جهاد و امر به معروف و نهی از منکر توسط دشمنان تأکید میکند. [۱۰]
- مقاله نهم «تمایلات دینی و ارتباطات جنسی در جامعه کنونی»: (دکتر ابراهیم فیاض) این مقاله نگاه انتقادی به غرب دارد و فروپاشی خانواده و مرگ عشق و ایمان در جوامع غربی را نقادی میکند و تأکید دارد که نگاه کلان و فلسفی و عرفانی به مسأله جنسی بسیار مهمّ است و باید چارچوبهای کلان جنسی را بشناسیم تا به چارچوبهای سیاستگذاری جنسی در کشور نایل شویم.... [۱۱]
نمونه مباحث
- پدیده مشهور به گریز از دین، از عوامل متعدد داخلی و خارجی در عرصههای مختلفی برخوردار است.... پدیدههای اجتماعی، اغلب تک عاملی و بسیط نیستند؛ بلکه مجموعهای درهمتنیده و توبرتو هستند که نقش هیچیک از آنها را نباید و نمیتوان نادیده گرفت. به فرمایش امام راحل(رض) هر کس هر جا که هست، همانجا را اصلاح کند.... [۱۲]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.