ویکی‌نور

تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱۰: خط ۱۰:
| زبان = فارسی
| زبان = فارسی
| کد کنگره = /ت22 41/4 BP  
| کد کنگره = /ت22 41/4 BP  
| موضوع =حسین بن علی (ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - واقعه کربلا، 61ق.
| موضوع =حسین بن علی(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - واقعه کربلا، 61ق.
|ناشر  
|ناشر  
| ناشر = مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). انتشارات
| ناشر = مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). انتشارات
| مکان نشر = ایران - قم
| مکان نشر = ایران - قم
| سال نشر = 1395ش
| سال نشر = 1395ش
خط ۳۱: خط ۳۱:


==ویژگی‌های کتاب==
==ویژگی‌های کتاب==
# جامعیت، کمال و مستند بودن گزارش‌ها: این جامعیت شامل تبیین فلسفه، ریشه‌های تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام امام حسین(ع) است و از مقدمات تا پیامدهای آن را پوشش می‌دهد. در تدوین آن، همه مقاتل کهن و متأخر و مهم‌ترین مقاتل جدید، اعم از عربی و فارسی، از نظر گذشته است<ref>ر.ک: پیشگفتار، همان، ص30-31</ref>.
# جامعیت، کمال و مستند بودن گزارش‌ها: این جامعیت شامل تبیین فلسفه، ریشه‌های تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] است و از مقدمات تا پیامدهای آن را پوشش می‌دهد. در تدوین آن، همه مقاتل کهن و متأخر و مهم‌ترین مقاتل جدید، اعم از عربی و فارسی، از نظر گذشته است<ref>ر.ک: پیشگفتار، همان، ص30-31</ref>.
# توجه به نیازها و پرسش‌ها: این کتاب، به‌گونه‌ای طراحی شده که برای عموم قشرها و گروه‌های اهل مطالعه، قابل فهم و استفاده باشد، ولی مخاطبان اصلی آن مبلغان و سخنوران جوان حوزوی هستند و هدف، ارتقای میزان آگاهی تاریخی آنان، به‌طور دقیق و انتقال اطلاعات مرتبط با تاریخ عاشورا به آنان به‌طور مطمئن و با رعایت امانت است<ref>ر.ک: همان، ص31-32</ref>.
# توجه به نیازها و پرسش‌ها: این کتاب، به‌گونه‌ای طراحی شده که برای عموم قشرها و گروه‌های اهل مطالعه، قابل فهم و استفاده باشد، ولی مخاطبان اصلی آن مبلغان و سخنوران جوان حوزوی هستند و هدف، ارتقای میزان آگاهی تاریخی آنان، به‌طور دقیق و انتقال اطلاعات مرتبط با تاریخ عاشورا به آنان به‌طور مطمئن و با رعایت امانت است<ref>ر.ک: همان، ص31-32</ref>.
# رعایت معیارهای تاریخ‌نگاری علمی: در سراسر کتاب، ملاک‌ها و معیارهای شناخته‌شده و معمول در تاریخ‌نگاری علمی، در نظر بوده است<ref> ر.ک: همان، ص32-33</ref>.
# رعایت معیارهای تاریخ‌نگاری علمی: در سراسر کتاب، ملاک‌ها و معیارهای شناخته‌شده و معمول در تاریخ‌نگاری علمی، در نظر بوده است<ref> ر.ک: همان، ص32-33</ref>.
خط ۳۷: خط ۳۷:


==ساختار و محتوا ==
==ساختار و محتوا ==
کتاب، به چندین بخش اصلی و فصول متعدد در ذیل هر بخش تقسیم شده است که هرکدام به جنبه‌ای خاص از واقعه عاشورا و شخصیت امام حسین(ع) می‌پردازند، به شرح زیر:
کتاب، به چندین بخش اصلی و فصول متعدد در ذیل هر بخش تقسیم شده است که هرکدام به جنبه‌ای خاص از واقعه عاشورا و شخصیت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] می‌پردازند، به شرح زیر:
* بخش اول (فصول مقدماتی):  
* بخش اول (فصول مقدماتی):  
فصل اول، سیری در مقتل‌نویسی و تاریخ‌نگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر<ref>ر.ک: متن کتاب، همان، ص41</ref>:  
فصل اول، سیری در مقتل‌نویسی و تاریخ‌نگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر<ref>ر.ک: متن کتاب، همان، ص41</ref>:
 
این فصل، به بررسی تاریخچه نگارش مقتل و کتاب‌های مربوط به عاشورا از قرن دوم تا قرن چهاردهم<ref>ر.ک: همان، ص44-105</ref> و نیز به بررسی و نقد مهم‌ترین مقتل‌های قرن چهاردهم و مقتل‌نگاری در قرن حاضر (پانزدهم) و مقایسه و نقد مهم‌ترین مقتل‌ها و نگاشته‌های تاریخ عاشورا (در دو مقطع قرن دوم تا هفتم و قرن هشتم تا چهاردهم، با یکدیگر، پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص138-150</ref>.  
این فصل، به بررسی تاریخچه نگارش مقتل و کتاب‌های مربوط به عاشورا از قرن دوم تا قرن چهاردهم<ref>ر.ک: همان، ص44-105</ref> و نیز به بررسی و نقد مهم‌ترین مقتل‌های قرن چهاردهم و مقتل‌نگاری در قرن حاضر (پانزدهم) و مقایسه و نقد مهم‌ترین مقتل‌ها و نگاشته‌های تاریخ عاشورا (در دو مقطع قرن دوم تا هفتم و قرن هشتم تا چهاردهم، با یکدیگر، پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص138-150</ref>.  


فصل دوم، سیری در ادوار زندگی و شخصیت امام حسین(ع)<ref>ر.ک: همان، ص153</ref>:  
فصل دوم، سیری در ادوار زندگی و شخصیت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]<ref>ر.ک: همان، ص153</ref>:  
این فصل، به زندگی‌نامه و جایگاه امام حسین(ع) در دوران مختلف، از زمان پیامبر اکرم، تا عصر پیشوایی امام حسن(ع) پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص155-162</ref>.
 
این فصل، به زندگی‌نامه و جایگاه [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] در دوران مختلف، از زمان پیامبر اکرم، تا عصر پیشوایی [[امام حسن علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص155-162</ref>.
 
همچنین به جایگاه و منزلت ایشان نزد پیامبر(ص) و معاصران خویش، توجه نموده است<ref>ر.ک: همان، ص163-170</ref>.
همچنین به جایگاه و منزلت ایشان نزد پیامبر(ص) و معاصران خویش، توجه نموده است<ref>ر.ک: همان، ص163-170</ref>.


فصل سوم، شهادت امام حسین در گفتار پیامبران و امامان<ref>ر.ک: همان، ص173</ref>:  
فصل سوم، شهادت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین]] در گفتار پیامبران و امامان<ref>ر.ک: همان، ص173</ref>:  
این فصل، به پیشگویی‌ها و اخبار غیبی، درباره شهادت امام حسین(ع) از زبان پیامبران پیشین، جبرئیل، پیامبر اکرم، امیرالمؤمنین، امام حسن و خود سیدالشهدا(ع)  می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص176-185</ref>.


فصل چهارم، فضیلت گریستن و عزاداری برای امام حسین و تحلیلی درباره آن<ref>ر.ک: همان، ص193</ref>:
این فصل، به پیشگویی‌ها و اخبار غیبی، درباره شهادت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] از زبان پیامبران پیشین، جبرئیل، پیامبر اکرم، [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمؤمنین]]، [[امام حسن علیه‌السلام|امام حسن]] و خود [[امام حسین علیه‌السلام|سیدالشهدا(ع)]]  می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص176-185</ref>.
این فصل، بر اهمیت و فضیلت گریه و عزاداری برای امام حسین(ع) تأکید دارد و به تحلیل پاداش آن می‌پردازد. همچنین فضیلت سرودن شعر در رثای امام را مورد بحث قرار می‌دهد<ref>ر.ک: همان، ص198</ref>.  


فصل پنجم، ریشه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام امام حسین(ع)<ref>ر.ک: همان، ص209</ref>: این فصل، به بررسی ریشه‌های عمیق و چندجانبه قیام عاشورا، از جمله ریشه‌های سیاسی (مانند سقیفه، خلافت عمر و عثمان و حکومت بنی‌امیه)، ریشه‌های اجتماعی (لغزش خواص) و ریشه‌های فرهنگی (مانند اجتهاد در برابر نص و منع کتابت حدیث) می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص210-242</ref>.  
فصل چهارم، فضیلت گریستن و عزاداری برای امام حسین و تحلیلی درباره آن<ref>ر.ک: همان، ص193</ref>: 
 
این فصل، بر اهمیت و فضیلت گریه و عزاداری برای [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] تأکید دارد و به تحلیل پاداش آن می‌پردازد. همچنین فضیلت سرودن شعر در رثای امام را مورد بحث قرار می‌دهد<ref>ر.ک: همان،  ص198</ref>.
 
فصل پنجم، ریشه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]<ref>ر.ک: همان، ص209</ref>: این فصل، به بررسی ریشه‌های عمیق و چندجانبه قیام عاشورا، از جمله ریشه‌های سیاسی (مانند سقیفه، خلافت عمر و عثمان و حکومت بنی‌امیه)، ریشه‌های اجتماعی (لغزش خواص) و ریشه‌های فرهنگی (مانند اجتهاد در برابر نص و منع کتابت حدیث) می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص210-242</ref>.  


فصل ششم، فلسفه قیام امام حسین(ع)<ref>ر.ک: همان، ص247</ref>: این فصل، به مهم‌ترین دیدگاه‌ها و برداشت‌ها  درباره فلسفه قیام کربلا، از جمله دیدگاه دین‌گرایانه، عارفانه و صوفیانه، مسیحانه، قیام برای شهادت و نظریه تشکیل حکومت<ref>ر.ک: همان، ص249-275</ref> پرداخته و آن‌ها را بررسی و نقد می‌کند. همچنین به نقش دعوت کوفیان و مسئله علم امام به شهادت<ref>ر.ک: همان، ص303 و 309</ref> نیز پرداخته است.
فصل ششم، فلسفه قیام امام حسین(ع)<ref>ر.ک: همان، ص247</ref>: این فصل، به مهم‌ترین دیدگاه‌ها و برداشت‌ها  درباره فلسفه قیام کربلا، از جمله دیدگاه دین‌گرایانه، عارفانه و صوفیانه، مسیحانه، قیام برای شهادت و نظریه تشکیل حکومت<ref>ر.ک: همان، ص249-275</ref> پرداخته و آن‌ها را بررسی و نقد می‌کند. همچنین به نقش دعوت کوفیان و مسئله علم امام به شهادت<ref>ر.ک: همان، ص303 و 309</ref> نیز پرداخته است.


فصل هفتم، پیشگویی‌ها و هشدارهای معصومان درباره تسلط بنی‌امیه: این فصل، به پیشگویی‌های پیامبر اکرم (ص)، امیرالمؤمنین(ع) و امام حسن(ع) درباره تسلط بنی‌امیه و حوادث آینده می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص325-333</ref>.  
فصل هفتم، پیشگویی‌ها و هشدارهای معصومان درباره تسلط بنی‌امیه: این فصل، به پیشگویی‌های پیامبر اکرم(ص)، امیرالمؤمنین(ع) و امام حسن(ع) درباره تسلط بنی‌امیه و حوادث آینده می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص325-333</ref>.  


* بخش دوم (امام حسین و معاویه)<ref>ر.ک: همان، ص337</ref>:
* بخش دوم (امام حسین و معاویه)<ref>ر.ک: همان، ص337</ref>:
فصل اول، موانع قیام امام حسین(ع) برضد معاویه: این فصل، به بررسی شخصیت و شیوه حکومت‌داری معاویه و اقدامات او برای مخدوش کردن چهره اهل‌بیت، ترویج تفکر انحرافی، فشار اقتصادی و تحمیل صلح بر امام حسن(ع) می‌پردازد<ref>ر.ک: همان،  ص342-373</ref>، می‌پردازد.
فصل اول، موانع قیام [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] برضد معاویه: این فصل، به بررسی شخصیت و شیوه حکومت‌داری معاویه و اقدامات او برای مخدوش کردن چهره اهل‌بیت، ترویج تفکر انحرافی، فشار اقتصادی و تحمیل صلح بر امام حسن(ع) می‌پردازد<ref>ر.ک: همان،  ص342-373</ref>، می‌پردازد.


فصل دوم، مواضع امام حسین در برابر حکومت معاویه و مبارزات سیاسی آن حضرت: این فصل، به مخالفت امام حسین با ولایتعهدی یزید، نامه‌نگاری‌ها، تبیین جایگاه اهل‌بیت و سخنرانی تاریخی ایشان در اجتماع حج و... می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص380-401</ref>.
فصل دوم، مواضع امام حسین در برابر حکومت معاویه و مبارزات سیاسی آن حضرت: این فصل، به مخالفت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین]] با ولایتعهدی یزید، نامه‌نگاری‌ها، تبیین جایگاه اهل‌بیت و سخنرانی تاریخی ایشان در اجتماع حج و... می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص380-401</ref>.


فصل سوم، قضیه ولیعهدی یزید:  این فصل، به آغاز ماجرا و رایزنی‌های معاویه برای ولیعهدی یزید، سفرهای معاویه به مدینه و اقدامات او برای حمایت نمایشی از ولیعهدی یزید و سرکوب مخالفان و... اشاره دارد<ref> ر.ک: همان، ص409-441</ref>.
فصل سوم، قضیه ولیعهدی یزید:  این فصل، به آغاز ماجرا و رایزنی‌های معاویه برای ولیعهدی یزید، سفرهای معاویه به مدینه و اقدامات او برای حمایت نمایشی از ولیعهدی یزید و سرکوب مخالفان و... اشاره دارد<ref> ر.ک: همان، ص409-441</ref>.


* بخش سوم (نهضت عاشورا، از آغاز تا ورود امام حسین به کربلا):
* بخش سوم (نهضت عاشورا، از آغاز تا ورود [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین]] به کربلا):
فصل اول (امام حسین در مدینه): این فصل، به وضعیت امام حسین در مدینه پس از مرگ معاویه و نامه یزید به حاکم مدینه، ملاقات‌های امام با شخصیت‌های مختلف (مانند عمر بن ‌علی بن ابی‌‌طالب، محمد بن ‌حنفیه و ام‌سلمه)، حرکت کاروان امام به سمت مکه و... می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص451-474</ref>، می‌پردازد.
فصل اول (امام حسین در مدینه): این فصل، به وضعیت امام حسین در مدینه پس از مرگ معاویه و نامه یزید به حاکم مدینه، ملاقات‌های امام با شخصیت‌های مختلف (مانند عمر بن ‌علی بن ابی‌‌طالب، محمد بن ‌حنفیه و ام‌سلمه)، حرکت کاروان امام به سمت مکه و... می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص451-474</ref>، می‌پردازد.


فصل دوم، امام حسین در مکه: این فصل، به فعالیت‌های امام حسین در ایام اقامت در مکه، نامه‌نگاری‌ها ، دیدارهای ایشان با شخصیت‌های مختلف (مانند عبدالله ‌بن ‌زبیر و عبدالله ‌بن ‌عباس) و... می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص479-498</ref>.
فصل دوم، امام حسین در مکه: این فصل، به فعالیت‌های [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین]] در ایام اقامت در مکه، نامه‌نگاری‌ها ، دیدارهای ایشان با شخصیت‌های مختلف (مانند عبدالله ‌بن ‌زبیر و عبدالله ‌بن ‌عباس) و... می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص479-498</ref>.
 
همچنین از انتخاب مسلم برای اعزام به کوفه، ماجرای مسلم  در کوفه، موضع‌گیری نعمان بن بشیر، ورود عبیدالله بن زیاد به کوفه و سخت‌گیری‌های او، قیام مسلم، شهادت او و سایر حوادث مربوط به کوفه سخن می‌گوید<ref>ر.ک: همان، ص502-568</ref>  
همچنین از انتخاب مسلم برای اعزام به کوفه، ماجرای مسلم  در کوفه، موضع‌گیری نعمان بن بشیر، ورود عبیدالله بن زیاد به کوفه و سخت‌گیری‌های او، قیام مسلم، شهادت او و سایر حوادث مربوط به کوفه سخن می‌گوید<ref>ر.ک: همان، ص502-568</ref>  


خط ۷۵: خط ۸۱:
فصل چهارم، امام حسین(ع) در راه کوفه: این فصل، به خروج امام حسین از مکه، ماجرای حج ناتمام، خطبه امام، تلاش‌های عبدالله بن جعفر، منازل میان راه مکه تا کربلا (از جمله ذات عرق، حاجر، زرود، ثعلبیه، زباله و...) می‌پردازد. همچنین از خبر شهادت مسلم و هانی و رویدادهای مربوطه در طول مسیر، گفتگو می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص617-678</ref>.
فصل چهارم، امام حسین(ع) در راه کوفه: این فصل، به خروج امام حسین از مکه، ماجرای حج ناتمام، خطبه امام، تلاش‌های عبدالله بن جعفر، منازل میان راه مکه تا کربلا (از جمله ذات عرق، حاجر، زرود، ثعلبیه، زباله و...) می‌پردازد. همچنین از خبر شهادت مسلم و هانی و رویدادهای مربوطه در طول مسیر، گفتگو می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص617-678</ref>.


* بخش چهارم (امام حسین(ع) در کربلا):  
* بخش چهارم ([[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] در کربلا):  
فصل اول، از ورود امام به کربلا تا روز عاشورا: این فصل، به ورود امام به نینوا و کربلا، نامه ابن‌ زیاد به امام و پاسخ آن، ورود عمر بن ‌سعد به کربلا، گسیل کردن کوفیان برای جنگ با حسین(ع)،  جلوگیری از رسیدن آب به اردوی حسینی، دیدار عمر سعد با امام حسین، رویدادهای شب عاشورا (شامل سخنان امام با یاران، بی‌تابی زینب و عبادت‌هاو...)، می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص683-733</ref>.
فصل اول، از ورود امام به کربلا تا روز عاشورا: این فصل، به ورود امام به نینوا و کربلا، نامه ابن‌ زیاد به امام و پاسخ آن، ورود عمر بن ‌سعد به کربلا، گسیل کردن کوفیان برای جنگ با حسین(ع)،  جلوگیری از رسیدن آب به اردوی حسینی، دیدار عمر سعد با امام حسین، رویدادهای شب عاشورا (شامل سخنان امام با یاران، بی‌تابی زینب و عبادت‌هاو...)، می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص683-733</ref>.


خط ۸۲: خط ۸۸:
فصل سوم، مبارزه و شهادت بنی‌هاشم: این فصل، به مبارزات و شهادت افراد خاندان بنی‌هاشم می‌پردازد؛ از جمله حضرت علی‌ اکبر، عبدالله بن مسلم بن عقیل، پسران ام‌البنین و حضرت عباس. جزئیات مربوط به هریک از این شهادت‌ها و نقش آن‌ها در نبرد عاشورا ارائه می‌گردد<ref>ر.ک: همان، ص817-844</ref>.
فصل سوم، مبارزه و شهادت بنی‌هاشم: این فصل، به مبارزات و شهادت افراد خاندان بنی‌هاشم می‌پردازد؛ از جمله حضرت علی‌ اکبر، عبدالله بن مسلم بن عقیل، پسران ام‌البنین و حضرت عباس. جزئیات مربوط به هریک از این شهادت‌ها و نقش آن‌ها در نبرد عاشورا ارائه می‌گردد<ref>ر.ک: همان، ص817-844</ref>.


فصل چهارم، کیفیت نبرد و شهادت امام حسین(ع): این فصل، به وداع امام با اهل حرم، حضور امام در میدان نبرد، شهادت طفل شیرخوار امام، شجاعت و حماسه حسینی، واکنش دشمن، کوشش امام برای دستیابی به آب و لحظات پایانی شهادت امام حسین(ع)، روایات ائمه درباره شهادت ایشان و مناجات امام در واپسین لحظات زندگی می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص849-878</ref>.
فصل چهارم، کیفیت نبرد و شهادت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]: این فصل، به وداع امام با اهل حرم، حضور امام در میدان نبرد، شهادت طفل شیرخوار امام، شجاعت و حماسه حسینی، واکنش دشمن، کوشش امام برای دستیابی به آب و لحظات پایانی شهادت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]، روایات ائمه درباره شهادت ایشان و مناجات امام در واپسین لحظات زندگی می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص849-878</ref>.
فصل پنجم، حوادث پس از شهادت امام(ع): در این فصل، موضوعاتی همچون: غارت لباس و سلاح امام، حمله به خیمه‌ها و آتش زدن آن‌ها، وضعیت اهل‌بیت در شب یازدهم، فرستادن سرهای شهدا به کوفه و... مطرح شده است<ref>ر.ک: همان، ص883-900</ref>.
فصل پنجم، حوادث پس از شهادت امام(ع): در این فصل، موضوعاتی همچون: غارت لباس و سلاح امام، حمله به خیمه‌ها و آتش زدن آن‌ها، وضعیت اهل‌بیت در شب یازدهم، فرستادن سرهای شهدا به کوفه و... مطرح شده است<ref>ر.ک: همان، ص883-900</ref>.


خط ۸۸: خط ۹۴:


جلد دوم نیز شامل بخش‌ها و فصول متعددی است، به شرح زیر:
جلد دوم نیز شامل بخش‌ها و فصول متعددی است، به شرح زیر:
* در بخش اول که شامل حوادث بعد از عاشورا می‌شود، در ضمن پنج فصل، حالات اهل‌بیت در کوفه و شام و مسیر بین آن دو و همچنین در مدینه بررسی شده است. همچنین سیره امام سجاد(ع) در تداوم نهضت عاشورا مورد ارزیابی قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان،ج2، ص‌33-178</ref>.
* در بخش اول که شامل حوادث بعد از عاشورا می‌شود، در ضمن پنج فصل، حالات اهل‌بیت در کوفه و شام و مسیر بین آن دو و همچنین در مدینه بررسی شده است. همچنین سیره [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] در تداوم نهضت عاشورا مورد ارزیابی قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان،ج2، ص‌33-178</ref>.


* در بخش دوم (پیامدهای قیام عاشورا)، در ضمن دو فصل، به پیامدهای تکوینی و سیاسی و اجتماعی قیام عاشورا، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص188-272</ref>.
* در بخش دوم (پیامدهای قیام عاشورا)، در ضمن دو فصل، به پیامدهای تکوینی و سیاسی و اجتماعی قیام عاشورا، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص188-272</ref>.


* در بخش سوم (مباحث پیرامونی نهضت عاشورا)، در ضمن پنج فصل، مباحثی مانند اربعین، فلسفه عزاداری برای امام حسین(ع)، سیر تاریخی عزاداری برای امام حسین(ع)، برخی آمار و ارقام مربوط به قیام عاشورا و پرسش‌ها و پاسخ‌های عاشورایی مطرح شده است<ref>ر.ک: همان، ص‌279-601</ref>.
* در بخش سوم (مباحث پیرامونی نهضت عاشورا)، در ضمن پنج فصل، مباحثی مانند اربعین، فلسفه عزاداری برای [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]، سیر تاریخی عزاداری برای امام حسین(ع)، برخی آمار و ارقام مربوط به قیام عاشورا و پرسش‌ها و پاسخ‌های عاشورایی مطرح شده است<ref>ر.ک: همان، ص‌279-601</ref>.


* در بخش چهارم (شرح حال و زندگی‌نامه اصحاب امام حسین(ع))، در ضمن دو فصل، شرح حال اصحاب امام حسین(ع) از بنی‌هاشم و غیر بنی‌هاشم، آورده شده است<ref>ر.ک: همان، ص‌609-719</ref>.
* در بخش چهارم (شرح حال و زندگی‌نامه اصحاب [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]])، در ضمن دو فصل، شرح حال اصحاب [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] از بنی‌هاشم و غیر بنی‌هاشم، آورده شده است<ref>ر.ک: همان، ص‌609-719</ref>.


==پانویس ==
==پانویس ==
خط ۱۰۲: خط ۱۰۸:
مقدمه، پیشگفتار و متن کتاب.
مقدمه، پیشگفتار و متن کتاب.


{{سرور شهیدان}}
==وابسته‌ها==
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}
{{وابسته‌ها}}
خط ۱۱۱: خط ۱۱۸:
[[رده:سرگذشت‌‌نامه‌های فردی]]
[[رده:سرگذشت‌‌نامه‌های فردی]]
[[رده:امام حسین(ع)]]
[[رده:امام حسین(ع)]]
 
[[رده:مقالات بازبینی شده2 آذر 1404]]
[[رده:مقالات بازبینی نشده2]]
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ آبان 1404 توسط غلامرضا بدرخانی]]
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ آبان 1404 توسط غلامرضا بدرخانی]]
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ آبان 1404 توسط محسن عزیزی]]
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ آبان 1404 توسط محسن عزیزی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۲۰:۲۲

تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا(ع)، پژوهشی است در قلمرو تاریخ قیام عاشورا که با تلاش گروهی از تاریخ‌پژوهان زیر نظر مهدی پیشوایی، در دو جلد، تألیف و تدوین شده است.

تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهداء علیه السلام
تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء علیه‌السلام
پدیدآورانگروهی از تاریخ پژوهان (نویسنده) پیشوایی، مهدی (نویسنده)
ناشرمؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). انتشارات
مکان نشرایران - قم
سال نشر1395ش
چاپ15
شابک‎-
موضوعحسین بن علی(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - واقعه کربلا، 61ق.
زبانفارسی
تعداد جلد2
کد کنگره
/ت22 41/4 BP
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

انگیزه نگارش

این اثر با هدف ارائه گزارش جامع و مستند از تاریخ قیام عاشورا برای جامععه علمی کشور، به‌ویژه خطبا و طلاب جوان است[۱].

ویژگی‌های کتاب

  1. جامعیت، کمال و مستند بودن گزارش‌ها: این جامعیت شامل تبیین فلسفه، ریشه‌های تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام امام حسین(ع) است و از مقدمات تا پیامدهای آن را پوشش می‌دهد. در تدوین آن، همه مقاتل کهن و متأخر و مهم‌ترین مقاتل جدید، اعم از عربی و فارسی، از نظر گذشته است[۲].
  2. توجه به نیازها و پرسش‌ها: این کتاب، به‌گونه‌ای طراحی شده که برای عموم قشرها و گروه‌های اهل مطالعه، قابل فهم و استفاده باشد، ولی مخاطبان اصلی آن مبلغان و سخنوران جوان حوزوی هستند و هدف، ارتقای میزان آگاهی تاریخی آنان، به‌طور دقیق و انتقال اطلاعات مرتبط با تاریخ عاشورا به آنان به‌طور مطمئن و با رعایت امانت است[۳].
  3. رعایت معیارهای تاریخ‌نگاری علمی: در سراسر کتاب، ملاک‌ها و معیارهای شناخته‌شده و معمول در تاریخ‌نگاری علمی، در نظر بوده است[۴].
  4. گردش علمی مباحث و کار گروهی: تدوین کتاب، شامل یک طرح رسمی بوده که در آن اهداف، دامنه، روش تحقیق، منابع و حجم تقریبی مشخص شده است؛ هر فصل توسط پژوهشگری متخصص و صاحب‌نظر نگاشته شده و سپس نسخه‌های اولیه فصول در مراحل مختلف تحت بررسی و پالایش توسط سایر پژوهشگران و شورای علمی گروه تاریخ قرار گرفته ‌است و نسخه نهایی هر فصل پس از تأیید شورای علمی به چاپ رسیده است[۵].

ساختار و محتوا

کتاب، به چندین بخش اصلی و فصول متعدد در ذیل هر بخش تقسیم شده است که هرکدام به جنبه‌ای خاص از واقعه عاشورا و شخصیت امام حسین(ع) می‌پردازند، به شرح زیر:

  • بخش اول (فصول مقدماتی):

فصل اول، سیری در مقتل‌نویسی و تاریخ‌نگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر[۶]:

این فصل، به بررسی تاریخچه نگارش مقتل و کتاب‌های مربوط به عاشورا از قرن دوم تا قرن چهاردهم[۷] و نیز به بررسی و نقد مهم‌ترین مقتل‌های قرن چهاردهم و مقتل‌نگاری در قرن حاضر (پانزدهم) و مقایسه و نقد مهم‌ترین مقتل‌ها و نگاشته‌های تاریخ عاشورا (در دو مقطع قرن دوم تا هفتم و قرن هشتم تا چهاردهم، با یکدیگر، پرداخته است[۸].

فصل دوم، سیری در ادوار زندگی و شخصیت امام حسین(ع)[۹]:

این فصل، به زندگی‌نامه و جایگاه امام حسین(ع) در دوران مختلف، از زمان پیامبر اکرم، تا عصر پیشوایی امام حسن(ع) پرداخته است[۱۰].

همچنین به جایگاه و منزلت ایشان نزد پیامبر(ص) و معاصران خویش، توجه نموده است[۱۱].

فصل سوم، شهادت امام حسین در گفتار پیامبران و امامان[۱۲]:

این فصل، به پیشگویی‌ها و اخبار غیبی، درباره شهادت امام حسین(ع) از زبان پیامبران پیشین، جبرئیل، پیامبر اکرم، امیرالمؤمنین، امام حسن و خود سیدالشهدا(ع) می‌پردازد[۱۳].

فصل چهارم، فضیلت گریستن و عزاداری برای امام حسین و تحلیلی درباره آن[۱۴]:

این فصل، بر اهمیت و فضیلت گریه و عزاداری برای امام حسین(ع) تأکید دارد و به تحلیل پاداش آن می‌پردازد. همچنین فضیلت سرودن شعر در رثای امام را مورد بحث قرار می‌دهد[۱۵].

فصل پنجم، ریشه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام امام حسین(ع)[۱۶]: این فصل، به بررسی ریشه‌های عمیق و چندجانبه قیام عاشورا، از جمله ریشه‌های سیاسی (مانند سقیفه، خلافت عمر و عثمان و حکومت بنی‌امیه)، ریشه‌های اجتماعی (لغزش خواص) و ریشه‌های فرهنگی (مانند اجتهاد در برابر نص و منع کتابت حدیث) می‌پردازد[۱۷].

فصل ششم، فلسفه قیام امام حسین(ع)[۱۸]: این فصل، به مهم‌ترین دیدگاه‌ها و برداشت‌ها درباره فلسفه قیام کربلا، از جمله دیدگاه دین‌گرایانه، عارفانه و صوفیانه، مسیحانه، قیام برای شهادت و نظریه تشکیل حکومت[۱۹] پرداخته و آن‌ها را بررسی و نقد می‌کند. همچنین به نقش دعوت کوفیان و مسئله علم امام به شهادت[۲۰] نیز پرداخته است.

فصل هفتم، پیشگویی‌ها و هشدارهای معصومان درباره تسلط بنی‌امیه: این فصل، به پیشگویی‌های پیامبر اکرم(ص)، امیرالمؤمنین(ع) و امام حسن(ع) درباره تسلط بنی‌امیه و حوادث آینده می‌پردازد[۲۱].

  • بخش دوم (امام حسین و معاویه)[۲۲]:

فصل اول، موانع قیام امام حسین(ع) برضد معاویه: این فصل، به بررسی شخصیت و شیوه حکومت‌داری معاویه و اقدامات او برای مخدوش کردن چهره اهل‌بیت، ترویج تفکر انحرافی، فشار اقتصادی و تحمیل صلح بر امام حسن(ع) می‌پردازد[۲۳]، می‌پردازد.

فصل دوم، مواضع امام حسین در برابر حکومت معاویه و مبارزات سیاسی آن حضرت: این فصل، به مخالفت امام حسین با ولایتعهدی یزید، نامه‌نگاری‌ها، تبیین جایگاه اهل‌بیت و سخنرانی تاریخی ایشان در اجتماع حج و... می‌پردازد[۲۴].

فصل سوم، قضیه ولیعهدی یزید: این فصل، به آغاز ماجرا و رایزنی‌های معاویه برای ولیعهدی یزید، سفرهای معاویه به مدینه و اقدامات او برای حمایت نمایشی از ولیعهدی یزید و سرکوب مخالفان و... اشاره دارد[۲۵].

  • بخش سوم (نهضت عاشورا، از آغاز تا ورود امام حسین به کربلا):

فصل اول (امام حسین در مدینه): این فصل، به وضعیت امام حسین در مدینه پس از مرگ معاویه و نامه یزید به حاکم مدینه، ملاقات‌های امام با شخصیت‌های مختلف (مانند عمر بن ‌علی بن ابی‌‌طالب، محمد بن ‌حنفیه و ام‌سلمه)، حرکت کاروان امام به سمت مکه و... می‌پردازد[۲۶]، می‌پردازد.

فصل دوم، امام حسین در مکه: این فصل، به فعالیت‌های امام حسین در ایام اقامت در مکه، نامه‌نگاری‌ها ، دیدارهای ایشان با شخصیت‌های مختلف (مانند عبدالله ‌بن ‌زبیر و عبدالله ‌بن ‌عباس) و... می‌پردازد[۲۷].

همچنین از انتخاب مسلم برای اعزام به کوفه، ماجرای مسلم در کوفه، موضع‌گیری نعمان بن بشیر، ورود عبیدالله بن زیاد به کوفه و سخت‌گیری‌های او، قیام مسلم، شهادت او و سایر حوادث مربوط به کوفه سخن می‌گوید[۲۸]

فصل سوم، ساختار سیاسی - مذهبی کوفه (پس از شهادت امیرالمؤمنین تا خلافت یزید): این فصل، به تحلیل ساختار جامعه کوفه، علل نامه‌نگاری کوفیان، دلایل کوتاهی آن‌ها در دفاع از نهضت (شامل ویژگی‌های روحی و روانی، دنیاطلبی و نظام‌نا‌پذیری) و تحلیل شکست حضرت مسلم از منظر جامعه‌شناسی تاریخی می‌پردازد[۲۹]،

فصل چهارم، امام حسین(ع) در راه کوفه: این فصل، به خروج امام حسین از مکه، ماجرای حج ناتمام، خطبه امام، تلاش‌های عبدالله بن جعفر، منازل میان راه مکه تا کربلا (از جمله ذات عرق، حاجر، زرود، ثعلبیه، زباله و...) می‌پردازد. همچنین از خبر شهادت مسلم و هانی و رویدادهای مربوطه در طول مسیر، گفتگو می‌کند[۳۰].

فصل اول، از ورود امام به کربلا تا روز عاشورا: این فصل، به ورود امام به نینوا و کربلا، نامه ابن‌ زیاد به امام و پاسخ آن، ورود عمر بن ‌سعد به کربلا، گسیل کردن کوفیان برای جنگ با حسین(ع)، جلوگیری از رسیدن آب به اردوی حسینی، دیدار عمر سعد با امام حسین، رویدادهای شب عاشورا (شامل سخنان امام با یاران، بی‌تابی زینب و عبادت‌هاو...)، می‌پردازد[۳۱].

فصل دوم، رویدادهای روز عاشورا تا شهادت بنی‌هاشم: این فصل، از آرایش دو لشکر، آغاز نبرد، مبارزات یاران امام حسین، نماز ظهر عاشورا، شهادت یاران امام (از جمله حبیب بن مظاهر، حر بن یزید ریاحی، زهیر بن قین)، حمله نافرجام به خیمه‌گاه و سایر ماجراهای مربوطه بحث می‌کند[۳۲].

فصل سوم، مبارزه و شهادت بنی‌هاشم: این فصل، به مبارزات و شهادت افراد خاندان بنی‌هاشم می‌پردازد؛ از جمله حضرت علی‌ اکبر، عبدالله بن مسلم بن عقیل، پسران ام‌البنین و حضرت عباس. جزئیات مربوط به هریک از این شهادت‌ها و نقش آن‌ها در نبرد عاشورا ارائه می‌گردد[۳۳].

فصل چهارم، کیفیت نبرد و شهادت امام حسین(ع): این فصل، به وداع امام با اهل حرم، حضور امام در میدان نبرد، شهادت طفل شیرخوار امام، شجاعت و حماسه حسینی، واکنش دشمن، کوشش امام برای دستیابی به آب و لحظات پایانی شهادت امام حسین(ع)، روایات ائمه درباره شهادت ایشان و مناجات امام در واپسین لحظات زندگی می‌پردازد[۳۴]. فصل پنجم، حوادث پس از شهادت امام(ع): در این فصل، موضوعاتی همچون: غارت لباس و سلاح امام، حمله به خیمه‌ها و آتش زدن آن‌ها، وضعیت اهل‌بیت در شب یازدهم، فرستادن سرهای شهدا به کوفه و... مطرح شده است[۳۵].

در پایان جلد اول، جدول تطبیقی ترتیب شهادت شهدای بنی‌هاشم بر اساس ترتیب تاریخی منابع، ذکر شده است[۳۶].

جلد دوم نیز شامل بخش‌ها و فصول متعددی است، به شرح زیر:

  • در بخش اول که شامل حوادث بعد از عاشورا می‌شود، در ضمن پنج فصل، حالات اهل‌بیت در کوفه و شام و مسیر بین آن دو و همچنین در مدینه بررسی شده است. همچنین سیره امام سجاد(ع) در تداوم نهضت عاشورا مورد ارزیابی قرار گرفته است[۳۷].
  • در بخش دوم (پیامدهای قیام عاشورا)، در ضمن دو فصل، به پیامدهای تکوینی و سیاسی و اجتماعی قیام عاشورا، اشاره شده است[۳۸].
  • در بخش سوم (مباحث پیرامونی نهضت عاشورا)، در ضمن پنج فصل، مباحثی مانند اربعین، فلسفه عزاداری برای امام حسین(ع)، سیر تاریخی عزاداری برای امام حسین(ع)، برخی آمار و ارقام مربوط به قیام عاشورا و پرسش‌ها و پاسخ‌های عاشورایی مطرح شده است[۳۹].
  • در بخش چهارم (شرح حال و زندگی‌نامه اصحاب امام حسین(ع))، در ضمن دو فصل، شرح حال اصحاب امام حسین(ع) از بنی‌هاشم و غیر بنی‌هاشم، آورده شده است[۴۰].

پانویس

  1. ↑ ر.ک: مقدمه معاونت پژوهش، ج1، ص27
  2. ↑ ر.ک: پیشگفتار، همان، ص30-31
  3. ↑ ر.ک: همان، ص31-32
  4. ↑ ر.ک: همان، ص32-33
  5. ↑ ر.ک: همان، ص33-34
  6. ↑ ر.ک: متن کتاب، همان، ص41
  7. ↑ ر.ک: همان، ص44-105
  8. ↑ ر.ک: همان، ص138-150
  9. ↑ ر.ک: همان، ص153
  10. ↑ ر.ک: همان، ص155-162
  11. ↑ ر.ک: همان، ص163-170
  12. ↑ ر.ک: همان، ص173
  13. ↑ ر.ک: همان، ص176-185
  14. ↑ ر.ک: همان، ص193
  15. ↑ ر.ک: همان، ص198
  16. ↑ ر.ک: همان، ص209
  17. ↑ ر.ک: همان، ص210-242
  18. ↑ ر.ک: همان، ص247
  19. ↑ ر.ک: همان، ص249-275
  20. ↑ ر.ک: همان، ص303 و 309
  21. ↑ ر.ک: همان، ص325-333
  22. ↑ ر.ک: همان، ص337
  23. ↑ ر.ک: همان، ص342-373
  24. ↑ ر.ک: همان، ص380-401
  25. ↑ ر.ک: همان، ص409-441
  26. ↑ ر.ک: همان، ص451-474
  27. ↑ ر.ک: همان، ص479-498
  28. ↑ ر.ک: همان، ص502-568
  29. ↑ ر.ک: همان، ص574-613
  30. ↑ ر.ک: همان، ص617-678
  31. ↑ ر.ک: همان، ص683-733
  32. ↑ ر.ک: همان، ص739-813
  33. ↑ ر.ک: همان، ص817-844
  34. ↑ ر.ک: همان، ص849-878
  35. ↑ ر.ک: همان، ص883-900
  36. ↑ ر.ک: همان، ص904
  37. ↑ ر.ک: همان،ج2، ص‌33-178
  38. ↑ ر.ک: همان، ص188-272
  39. ↑ ر.ک: همان، ص‌279-601
  40. ↑ ر.ک: همان، ص‌609-719

منابع مقاله

مقدمه، پیشگفتار و متن کتاب.

وابسته‌ها

برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=تاریخ_قیام_و_مقتل_جامع_سیدالشهداء_علیه‌السلام&oldid=807726»