ابن هندو، علی بن حسین: تفاوت میان نسخهها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
| شاگردان = | | شاگردان = | ||
| اجازه اجتهاد از = | | اجازه اجتهاد از = | ||
| آثار = {{فهرست جعبه عمودی | [[مفتاح الطب و منهاج الطلاب]] | [[الکلم الروحانیه من الحکم الیونانیه]] | [[مقالة فی وصف المعاد الفلسفی]]}} | | آثار = {{فهرست جعبه عمودی | [[مفتاح الطب و منهاج الطلاب (کلید دانش پزشکی و برنامه دانشجویان آن)]] | [[الکلم الروحانیه من الحکم الیونانیه]] | [[مقالة فی وصف المعاد الفلسفی]]}} | ||
| سبک نوشتاری = | | سبک نوشتاری = | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
==اساتید== | ==اساتید== | ||
وى در نيشابور دانشهاى يونانى و متون فلسفى را نزد ابوالحسن وائلى يا عامرى (د183ق) و سپس دانش پزشكى را نزد ابن خمار فراگرفت. | وى در نيشابور دانشهاى يونانى و متون فلسفى را نزد ابوالحسن وائلى يا عامرى (د183ق) و سپس دانش پزشكى را نزد ابن خمار فراگرفت.<ref> ر.ک: نصیری، محمدرضا، ج1، ص151</ref> | ||
از زندگانى اجتماعى و دربارى او آگاهىهاى پراكنده و ناقصى به ما رسيده است كه پيوند آنها به یکديگر آسان نمىنمايد. از آنجا كه خاندان وى در رى منزلتى داشته و نياكان او همه از كارگزاران سلطان بودهاند، مىتوان حدس زد كه وى دانشهاى مقدماتى لازم برای تصدى مشاغل ديوانى، از جمله علوم ادبى و فن ترسل و نگارش را به خوبى آموخته بود و چنين به نظر مىرسد كه همه عمر خود را در ديوانهاى آل بویه و آل زيار گذرانيده باشد. وى همچنين از كاتبان سيده خاتون (419ق) بيوه فخر الدوله ديلمى بوده كه ابتدا به بهانه خردسالى فرزندش مجد الدوله سررشته امور مملكت را به دست گرفته و بعدها نيز در واقع، او بود كه به جاى مجد الدوله حكومت مىكرد. | از زندگانى اجتماعى و دربارى او آگاهىهاى پراكنده و ناقصى به ما رسيده است كه پيوند آنها به یکديگر آسان نمىنمايد. از آنجا كه خاندان وى در رى منزلتى داشته و نياكان او همه از كارگزاران سلطان بودهاند، مىتوان حدس زد كه وى دانشهاى مقدماتى لازم برای تصدى مشاغل ديوانى، از جمله علوم ادبى و فن ترسل و نگارش را به خوبى آموخته بود و چنين به نظر مىرسد كه همه عمر خود را در ديوانهاى آل بویه و آل زيار گذرانيده باشد. وى همچنين از كاتبان سيده خاتون (419ق) بيوه فخر الدوله ديلمى بوده كه ابتدا به بهانه خردسالى فرزندش مجد الدوله سررشته امور مملكت را به دست گرفته و بعدها نيز در واقع، او بود كه به جاى مجد الدوله حكومت مىكرد. | ||
==مسافرتهای ابن هندو== | ==مسافرتهای ابن هندو== | ||
ابن هندو در روزگار وزارت فخر الملك ابوغالب بن خلف (401-407ق) وزير بهاء الدوله و سلطانالدوله به بغداد سفر كرد و او را ستود. وى گویا پيش از 400ق به دربار فرمانروايان زيارى گرگان، از جمله قابوس بن وشمگیر پيوسته است. وى پس از قدرت يافتن فلك المعالى منوچهر بن قابوس، او را به قصيدهاى شيوا مدح گفت، ولى منوچهر كه از شعر و ادب عرب بهرهاى نداشت، چيزى از آن اشعار در نيافت و شاعر را صلهاى نبخشيد. ابن هندو نيز با قطعه شعر ديگرى او را هجو كرد و سپس از بيم جان، به نيشابور گريخت. | ابن هندو در روزگار وزارت فخر الملك ابوغالب بن خلف (401-407ق) وزير بهاء الدوله و سلطانالدوله به بغداد سفر كرد و او را ستود. وى گویا پيش از 400ق به دربار فرمانروايان زيارى گرگان، از جمله قابوس بن وشمگیر پيوسته است. وى پس از قدرت يافتن فلك المعالى منوچهر بن قابوس، او را به قصيدهاى شيوا مدح گفت،<ref> ر.ک: نصیری، محمدرضا، ج1، ص151</ref> ولى منوچهر كه از شعر و ادب عرب بهرهاى نداشت، چيزى از آن اشعار در نيافت و شاعر را صلهاى نبخشيد. ابن هندو نيز با قطعه شعر ديگرى او را هجو كرد و سپس از بيم جان، به نيشابور گريخت. | ||
به روايت [[ابن اسفندیار، محمد بن حسن|ابن اسفنديار]]، هنگامى كه مردم با سيد ابوطالب يحيى بن حسین، امام زيديه (421ق1030/م) بيعت كردند، ابن هندو اشعارى در این باب سرود و محلى این اشعار را نشانه تحولى در انديشه ابن هندو پنداشته است. روايت ديگرى از [[ابن اسفندیار، محمد بن حسن|ابن اسفنديار]] حاكى از آن است كه ابوالفرج على بن حسین بن هندو در عهد شرف المعالى انوشيروان كه در 423ق1032/م وارث تاج و تخت شد، منشور قضاى آمل را به خط بسيار خوش نوشت. بجز این روايت، اطلاع ديگرى از ابن هندو در نيمه دوم عمر وى در دست نيست و احتمالا همین بىاطلاعى موجب پيدايش اقوال متناقضى درباره محل و تاريخ وفات او شده است چندانكه هيچ تاريخ دقيقى در این باب نمىتوان عرضه كرد. چه بسا كه پس از همان سالهاى 410 و 420ق كه در برخى منابع، سال مرگ وى ذكر شده، وى بار ديگر به طبرستان بازگشته و جاه مقامى يافته و چنانكه در روايت ديگرى از [[ابن اسفندیار، محمد بن حسن|ابن اسفنديار]] آمده، سرانجام در استرآباد وفات يافته و در منزلى كه ملك شخصى او بوده، به خاک سپرده شده باشد و با این ترتيب، حتى صحت تاريخ 455ق نيز كه در نامه دانشوران آمده، هرچند مأخذ آن برای ما شناخته نيست، چندان بعيد نخواهد بود. | به روايت [[ابن اسفندیار، محمد بن حسن|ابن اسفنديار]]، هنگامى كه مردم با سيد ابوطالب يحيى بن حسین، امام زيديه (421ق1030/م) بيعت كردند، ابن هندو اشعارى در این باب سرود و محلى این اشعار را نشانه تحولى در انديشه ابن هندو پنداشته است. روايت ديگرى از [[ابن اسفندیار، محمد بن حسن|ابن اسفنديار]] حاكى از آن است كه ابوالفرج على بن حسین بن هندو در عهد شرف المعالى انوشيروان كه در 423ق1032/م وارث تاج و تخت شد، منشور قضاى آمل را به خط بسيار خوش نوشت. بجز این روايت، اطلاع ديگرى از ابن هندو در نيمه دوم عمر وى در دست نيست و احتمالا همین بىاطلاعى موجب پيدايش اقوال متناقضى درباره محل و تاريخ وفات او شده است چندانكه هيچ تاريخ دقيقى در این باب نمىتوان عرضه كرد. چه بسا كه پس از همان سالهاى 410 و 420ق كه در برخى منابع، سال مرگ وى ذكر شده، وى بار ديگر به طبرستان بازگشته و جاه مقامى يافته و چنانكه در روايت ديگرى از [[ابن اسفندیار، محمد بن حسن|ابن اسفنديار]] آمده، سرانجام در استرآباد وفات يافته و در منزلى كه ملك شخصى او بوده، به خاک سپرده شده باشد و با این ترتيب، حتى صحت تاريخ 455ق نيز كه در نامه دانشوران آمده، هرچند مأخذ آن برای ما شناخته نيست، چندان بعيد نخواهد بود. | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
بخش ادبیات عرب، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378 | #بخش ادبیات عرب، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378 | ||
#نصیری، محمدرضا، اثرآفرینان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، چاپ دوم، 1384ش. | |||
==وابستهها== | ==وابستهها== | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۵:۰۲
| علی بن حسین بن هندو | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | علی بن حسین بن هندو |
| نامهای دیگر | ابوالفرج علی بن الحسین بن هندو، ابنهندو، ابوالفرج علی بن الحسین، بغدادی، علی بن الحسین |
| نام پدر | حسین |
| محل تولد | طبرستان، ایران |
| محل زندگی | طبرستان، ری، نیشابور، بغداد، گرگان |
| رحلت | ۴۲۰ قمری |
| مدفن | استرآباد |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| پیشه | کاتب، شاعر، ادیب، پزشک، فیلسوف |
| منصب | کاتب دیوان آل بویه و آل زیار |
| اطلاعات علمی | |
| علایق پژوهشی | فلسفه، پزشکی، ادبیات |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
علی بن حسین بن هندو (متوفای ۴۲۰ق)، کاتب، شاعر، ادیب، پزشک و فیلسوف ایرانی در دوره آل بویه و آل زیار بود که در علوم مختلفی همچون فلسفه، پزشکی و ادبیات تبحر داشت و آثاری مانند "مفتاح الطب و منهاج الطلاب" و "الکلم الروحانیه من الحکم الیونانیه" از او به جای مانده است. وی از شاگردان ابوالحسن وائلی، عامری و ابن خمار بود و بیشتر عمر خود را در دستگاه دیوانی حکومتهای وقت سپری کرد.
ولادت
ابوالفرج علی بن حسین بن هندو، ادیب، شاعر و کاتب مشهور ایرانی بود. ظاهراً زادگاه و محل رشد و نمو او طبرستان بوده است. خاندان وی به خاندان شیعی مذهب آل هندو منسوب بودند و موطن اصلی نیاکان آنان روستای هندوجان (هندیجان کنونی) از نواحی اطراف قم بوده است. یاقوت حموی دو بیت شعر از سرودههای وی را در شکایت از اهل ری نقل کرده که میتواند بر اقامت او در این شهر در دوران کودکی یا نوجوانی دلالت داشته باشد.
اساتید
وى در نيشابور دانشهاى يونانى و متون فلسفى را نزد ابوالحسن وائلى يا عامرى (د183ق) و سپس دانش پزشكى را نزد ابن خمار فراگرفت.[۱]
از زندگانى اجتماعى و دربارى او آگاهىهاى پراكنده و ناقصى به ما رسيده است كه پيوند آنها به یکديگر آسان نمىنمايد. از آنجا كه خاندان وى در رى منزلتى داشته و نياكان او همه از كارگزاران سلطان بودهاند، مىتوان حدس زد كه وى دانشهاى مقدماتى لازم برای تصدى مشاغل ديوانى، از جمله علوم ادبى و فن ترسل و نگارش را به خوبى آموخته بود و چنين به نظر مىرسد كه همه عمر خود را در ديوانهاى آل بویه و آل زيار گذرانيده باشد. وى همچنين از كاتبان سيده خاتون (419ق) بيوه فخر الدوله ديلمى بوده كه ابتدا به بهانه خردسالى فرزندش مجد الدوله سررشته امور مملكت را به دست گرفته و بعدها نيز در واقع، او بود كه به جاى مجد الدوله حكومت مىكرد.
مسافرتهای ابن هندو
ابن هندو در روزگار وزارت فخر الملك ابوغالب بن خلف (401-407ق) وزير بهاء الدوله و سلطانالدوله به بغداد سفر كرد و او را ستود. وى گویا پيش از 400ق به دربار فرمانروايان زيارى گرگان، از جمله قابوس بن وشمگیر پيوسته است. وى پس از قدرت يافتن فلك المعالى منوچهر بن قابوس، او را به قصيدهاى شيوا مدح گفت،[۲] ولى منوچهر كه از شعر و ادب عرب بهرهاى نداشت، چيزى از آن اشعار در نيافت و شاعر را صلهاى نبخشيد. ابن هندو نيز با قطعه شعر ديگرى او را هجو كرد و سپس از بيم جان، به نيشابور گريخت.
به روايت ابن اسفنديار، هنگامى كه مردم با سيد ابوطالب يحيى بن حسین، امام زيديه (421ق1030/م) بيعت كردند، ابن هندو اشعارى در این باب سرود و محلى این اشعار را نشانه تحولى در انديشه ابن هندو پنداشته است. روايت ديگرى از ابن اسفنديار حاكى از آن است كه ابوالفرج على بن حسین بن هندو در عهد شرف المعالى انوشيروان كه در 423ق1032/م وارث تاج و تخت شد، منشور قضاى آمل را به خط بسيار خوش نوشت. بجز این روايت، اطلاع ديگرى از ابن هندو در نيمه دوم عمر وى در دست نيست و احتمالا همین بىاطلاعى موجب پيدايش اقوال متناقضى درباره محل و تاريخ وفات او شده است چندانكه هيچ تاريخ دقيقى در این باب نمىتوان عرضه كرد. چه بسا كه پس از همان سالهاى 410 و 420ق كه در برخى منابع، سال مرگ وى ذكر شده، وى بار ديگر به طبرستان بازگشته و جاه مقامى يافته و چنانكه در روايت ديگرى از ابن اسفنديار آمده، سرانجام در استرآباد وفات يافته و در منزلى كه ملك شخصى او بوده، به خاک سپرده شده باشد و با این ترتيب، حتى صحت تاريخ 455ق نيز كه در نامه دانشوران آمده، هرچند مأخذ آن برای ما شناخته نيست، چندان بعيد نخواهد بود.
ویژگیهای ابن هندو
ابن هندو در نظم و نثر چيره دست بود و لطافت برخى از اشعارش ثعالبى را به ستايش واداشته و ديوان شعرش، باخرزى را شيفته ساخته است. از بررسى مجموع اشعارى كه از او در دست است، چنين بر مىآيد كه وى به شعر مناسبات و قطعات نكتهآمیز و حتى گاه هرزه تمايل داشته است و شايد همین امر موجب شده كه حاجى خليفه همه ديوان او را هزليات بپندارد، اما شعر او بيشتر استوار و محتشم و به قول كرد على روان، دلپذير، پندآموز و برخوردار از ابداع و ابتكار است.
وفات
ابن هندو سرانجام در استرآباد وفات یافت و در منزلی که ملک شخصی او بود، به خاک سپرده شد. درباره تاریخ دقیق وفات او اقوال مختلفی وجود دارد؛ برخی سال ۴۱۰ق و برخی ۴۲۰ق را ذکر کردهاند و حتی در برخی منابع تاریخ ۴۵۵ق نیز آمده است.
آثار
- الكلم الروحانیة من الحكم اليونانية.
- مفتاح الطب و منهاج الطلاب.
- ملتقطات من الرسالة المشوقة.
- مقالة في وصف المعاد الفلسفى.
- فى حدود الاشياء الطبية.
- الامثال المولدة.
- انموذج الحكمة.
- البلغة من مجمل اللغه.
- ديوان شعر.
- الفرق بين المذكر و المؤنث.
- المساحة.
- المشرقة في المدخل الى علم الفلسفة
- نزهة العقول.
- الوساطة بين الزناة و اللاطة[۳].
پانویس
منابع مقاله
- بخش ادبیات عرب، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378
- نصیری، محمدرضا، اثرآفرینان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، چاپ دوم، 1384ش.