زبدة البيان في أحكام القرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

زبدة البیان في أحکام القرآن
زبدة البیان في أحکام القرآن
پدیدآوران	مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (نویسنده) بهبودی، محمدباقر (محقق)
عنوان‌های دیگر	احکام القرآن
ناشر	مکتبة المرتضوية
مکان نشر	تهران - ایران
چاپ	1
موضوع	تفاسیر فقهی - شیعه - قرن 14 فقه جعفری - قرن 14 قرآن - احکام و قوانین
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏99‎‏/‎‏6‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏ز‎‏2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۲ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۳۳

برای دیگر کاربردها، أحكام القرآن (ابهام‌زدایی) را ببینید.

زبدة البيان في أحكام(براهين) القرآن تألیف احمد بن محمد اردبيلى، مشهور به مقدس اردبيلى (م 993 ق).

اعتبار علمى

از زمان ائمۀ معصومين عليهم‌السلام در كنار كتب فقهى و حديثى متعارف كتاب‌هايى به نام «أحكام القرآن» يا «آيات الأحكام» نوشته شده است كه اولين كتاب در اين زمينه، «أحكام القرآن» ابونصر محمد بن سائب كلبى (م 146 ق) از اصحاب امام صادق عليه‌السلام مى‌باشد.

پس از وى اصحاب اماميه از او پيروى نموده و به تأليف اين گونه كتاب‌ها پرداخته‌اند.

صاحب الذريعة در ج 40/1 مى‌نويسد، ثم إن جمعا من أصحابنا تابعوا الكلبي في افراد آيات الأحكام و تفسيرها بالتصنيف.

از مشهورترين آنان مى‌توان:

- فقه القرآن راوندى (م 573 ق)

- متشابه القرآن ابن شهرآشوب (م 588 ق)

- كنز العرفان فاضل مقداد (م 826 ق)

- تفسير شاهى مير ابوالفتح بن مير محزوم جرجانى (م 976 ق)

- مسالك الأفهام از شيخ جواد كاظمى (م 1044 ق) را نام برد.

در ادامۀ اين روش نگارش فقهى، تفسيرى آيات قرآن كريم، محقق اردبيلى به تأليف كتاب گرانقدر «زبدة البيان» مبادرت نموده است.

وى قبل از شروع كتاب طهارت، سورۀ فاتحه را تيمنا تفسير نموده است و سپس به بيان آيات فقهى ابواب مختلف از كتاب الطهارة تا ديات پرداخته است.

علاوه بر كتب تفسيرى همچون كشاف زمخشرى، تفسير بيضاوى قاضى ابى سعيد، مجمع البيان طبرسى وى به كتب فقهى از شيخ صدوق، شيخ مفيد، سيد مرتضى، شيخ طوسى، ابن ادريس، محقق حلّى، علامۀ حلّى و غير آنان استناد نموده است كه بيش از همه نظريات شيخ صدوق در من‌ لا‌يحضره‌ الفقيه در آن ذكر شده است.

از زمان نگارش، به دليل سبک و روش منحصر به فرد و استفاده از تفاسير و كتب فقهى معتبر به فقهاى بزرگ به اين كتاب توجه خاصى نشان داده‌اند و در موسوعه‌هاى فقهى همچون:

- مفتاح الكرامة سيد محمد جواد عاملى (م 1226 ق)

- مستند الشيعة ملا احمد نراقى (م 1245 ق)

- جواهر الكلام شيخ حسن نجفى (م 1266)

- مستمسك العروة الوثقى آیت‌الله سيد محسن حكيم (م 1390)

و غير آنها به نقد و بررسى و استدلال به مطالب آن پرداخته‌اند.

نام كتاب

در كتاب موجود نامى به عنوان «زبدة البيان» براى نام‌گذارى كتاب ذكر نشده است و تا قبل از صاحب جواهر در كتاب‌هايى نظير مفتاح الكرامة از اين كتاب به «آيات الأحكام الأردبيلي»، «آيات الأحكام الأردبيلية» و يا نظاير آن نام برده شده است امّا پس از صاحب جواهر، از آن با نام «زبدة البيان» ذكر شده است و در كتب فقهى متداول نيز همين نام مرسوم شده است.

تاريخ تأليف

در مجلۀ «تراثنا» ج /16ص 82 تاريخ تأليف آن 989ق ذكر شده است.

نسخه‌ها

در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 205، به چندين نسخۀ خطى منتخب از دانشگاه تهران، آستان قدس و غير آن اشاره شده است.

همين‌طور در ج 82/16 مجلۀ «تراثنا» چاپ مؤسسۀ آل البيت به نسخه‌هايى از كتابخانۀ الهيات دانشگاه فردوسى مشهد مربوط به سال 988ق و نسخۀ ديگرى مربوط به سال 990ق و نسخه‌اى از كتابخانۀ آیت‌الله مرعشى مربوط به 993ق و نسخه‌هاى ديگرى از مسجد اعظم، كتابخانۀ سپهسالار در تهران و مجلس شوراى اسلامى اشاره شده است.

تاريخ انتشار

اين كتاب با تحقيق و تصحيح محمدباقربهبودى در انتشارات المكتبة المرتضوية لاحياء الآثار الجعفريّة در تهران چاپ شده است.

در الذريعة ج 21/12 به چاپ آن در 1305ق و در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 205 به چاپ آن در سال‌هاى 1368 و 1386ق اشاره شده است.

حواشى و شروح

از زمان نگارش، فقها و علماى بزرگى حواشى و شروحى بر اين كتاب نوشته‌اند كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود:

تحصيل الاطمينان، از امير ابراهيم قزوينى (م 1149 ق) (أعيان الشيعة 221/2، الذريعة 396/3، 9/6، 302/13).
مفاتيح الأحكام، از سيد محمد سعيد بن سراج‌الدين قاسم طباطبايى قهپايى (م 1092 ق) (الذريعة 302/13).
تفسير السراب، محمد بن عبدالفتاح تنكابنى (م 1124 ق) (ذ276/4/، 9/6، 103، مستدركات أعيان الشيعة 236/3).
حاشيه بر زبدة البيان، سيد امير فضل‌الله استرآبادى (الذريعة 9/6، 103).
حاشيه بر زبدة البيان، امير محمد بن محمدباقرمختارى (ذ 9/6).
حاشيه بر زبدة البيان، موسى اسماعيل بن محمدحسین خاجوئى (م 1173 ق) (الذريعة 103/6).
حاشيه بر زبدة البيان، محدث فيض كاشانى (م 1091 ق) (الذريعة 21/12).
حاشيه بر زبدة البيان، سيد محدث نعمة الله جزائرى (م 1112 ق).
المتعة في شرح الزبدة، از سيد ميرزا خالد (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 205).
حاشيه بر زبدة البيان، از محمد رفيع گيلانى (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 205).

ترجمۀ فارسى اين كتاب در الذريعة ج 73/4 ذكر شده است كه مؤلف آن مشخص نيست.

وابسته‌ها

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+{{جعبه اطلاعات کتاب
-[[پرونده:NUR01965J1.jpg|بندانگشتی|زبدة البیان في أحکام القرآن]]
+| تصویر =NUR01965J1.jpg
-{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
+| عنوان =زبدة البیان في أحکام القرآن
-|+ |
+| عنوان‌های دیگر =احکام القرآن
-|-
+| پدیدآوران =
-! نام کتاب!! data-type='bookName'|زبدة البیان في أحکام القرآن
+[[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد]] (نویسنده)
-|-
-|نام های دیگر کتاب
-|data-type='otherBookNames'|احکام القرآن
-|-
-|پدیدآورندگان
-|data-type='authors'|[[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد]] (نويسنده)
 [[بهبودی، محمدباقر]] (محقق)
-|-
+| زبان =عربی
-|زبان
+| کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏99‎‏/‎‏6‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏ز‎‏2
-|data-type='language'|عربی
+| موضوع =
-|-
+تفاسیر فقهی - شیعه - قرن 14
-|کد کنگره
-|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏99‎‏/‎‏6‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏ز‎‏2
-|-
-|موضوع
-|data-type='subject'|تفاسیر فقهی - شیعه - قرن 14
 فقه جعفری - قرن 14
 قرآن - احکام و قوانین
-|-
+| ناشر =
-|ناشر
+مکتبة المرتضوية
-|data-type='publisher'|مکتبة المرتضوية
+| مکان نشر =تهران - ایران
-|-
+| سال نشر =
-|مکان نشر
-|data-type='publishPlace'|تهران - ایران
-|-
-|سال نشر
-|data-type='publishYear'|
-|-class='articleCode'
-|کد اتوماسیون
-|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE1965AUTOMATIONCODE
-|}
-</div>
+| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01965AUTOMATIONCODE
+| چاپ =1
+| تعداد جلد =1
+| کتابخانۀ دیجیتال نور =01965
+| کتابخوان همراه نور =01965
+| کد پدیدآور =00114
+| پس از =
+| پیش از =
+}}
+{{کاربردهای دیگر|أحكام القرآن (ابهام‌زدایی)}}
-نام ديگر كتاب: زبدة البيان في أحكام (براهين) القرآن
+'''زبدة البيان في أحكام(براهين) القرآن''' تألیف [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|احمد بن محمد اردبيلى]]، مشهور به [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|مقدس اردبيلى]] (م 993 ق).
-==مؤلف==
-احمد بن محمد اردبيلى، مشهور به مقدس اردبيلى (م 993 ق).
 ==اعتبار علمى==
-از زمان ائمۀ معصومين عليهم السلام در كنار كتب فقهى و حديثى متعارف كتاب‌هايى به نام «أحكام القرآن» يا «آيات الأحكام» نوشته شده است كه اولين كتاب در اين زمينه، «أحكام القرآن» ابو نصر محمد بن سائب كلبى (م 146 ق) از اصحاب [[امام صادق]] عليه السلام مى‌باشد.
+از زمان ائمۀ معصومين عليهم‌السلام در كنار كتب فقهى و حديثى متعارف كتاب‌هايى به نام «أحكام القرآن» يا «آيات الأحكام» نوشته شده است كه اولين كتاب در اين زمينه، «أحكام القرآن» ابونصر محمد بن سائب كلبى (م 146 ق) از اصحاب [[امام صادق]] عليه‌السلام مى‌باشد.
 پس از وى اصحاب اماميه از او پيروى نموده و به تأليف اين گونه كتاب‌ها پرداخته‌اند.
-صاحب الذريعة در ج 40/1 مى‌نويسد، ثم إن جمعا من أصحابنا تابعوا الكلبي في افراد آيات الأحكام و تفسيرها بالتصنيف.
+[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|صاحب الذريعة]] در ج 40/1 مى‌نويسد، ثم إن جمعا من أصحابنا تابعوا الكلبي في افراد آيات الأحكام و تفسيرها بالتصنيف.
 از مشهورترين آنان مى‌توان:
@@ خط ۶۲: / خط ۴۷: @@
 - فقه القرآن راوندى (م 573 ق)
-- متشابه القرآن ابن شهرآشوب (م 588 ق)
+- متشابه القرآن [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]] (م 588 ق)
 - كنز العرفان [[فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله|فاضل مقداد]] (م 826 ق)
-- تفسير شاهى مير ابو الفتح بن مير محزوم جرجانى (م 976 ق)
+- تفسير شاهى مير ابوالفتح بن مير محزوم جرجانى (م 976 ق)
 - مسالك الأفهام از شيخ جواد كاظمى (م 1044 ق) را نام برد.
@@ خط ۷۴: / خط ۵۹: @@
 وى قبل از شروع كتاب طهارت، سورۀ فاتحه را تيمنا تفسير نموده است و سپس به بيان آيات فقهى ابواب مختلف از كتاب الطهارة تا ديات پرداخته است.
-علاوه بر كتب تفسيرى همچون كشاف [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، تفسير بيضاوى قاضى ابى سعيد، [[مجمع البيان في تفسير القرآن|مجمع البيان طبرسى]] وى به كتب فقهى از [[شيخ صدوق]]، [[شيخ مفيد]]، [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]]، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]، ابن ادريس، محقق حلّى، علامۀ حلّى و غير آنان استناد نموده است كه بيش از همه نظريات [[شيخ صدوق]] در [[من‌ لا‌يحضره‌ الفقيه]] در آن ذكر شده است.
+علاوه بر كتب تفسيرى همچون كشاف [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، تفسير بيضاوى قاضى ابى سعيد، [[مجمع البيان في تفسير القرآن|مجمع البيان طبرسى]] وى به كتب فقهى از [[شيخ صدوق]]، [[شيخ مفيد]]، [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]]، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]، [[ابن ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]]، [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلّى]]، [[حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلّى]] و غير آنان استناد نموده است كه بيش از همه نظريات [[شيخ صدوق]] در [[من‌ لا‌يحضره‌ الفقيه]] در آن ذكر شده است.
-از زمان نگارش، به دليل سبك و روش منحصر به فرد و استفاده از تفاسير و كتب فقهى معتبر به فقهاى بزرگ به اين كتاب توجه خاصى نشان داده‌اند و در موسوعه‌هاى فقهى همچون:
+از زمان نگارش، به دليل سبک و روش منحصر به فرد و استفاده از تفاسير و كتب فقهى معتبر به فقهاى بزرگ به اين كتاب توجه خاصى نشان داده‌اند و در موسوعه‌هاى فقهى همچون:
-- [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] سيد محمد جواد عاملى (م 1226 ق)
+- [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] [[حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد|سيد محمد جواد عاملى]] (م 1226 ق)
-- مستند الشيعة ملا احمد نراقى (م 1245 ق)
+- [[مستند الشيعة في أحكام الشريعة|مستند الشيعة]] [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|ملا احمد نراقى]] (م 1245 ق)
-- جواهر الكلام شيخ حسن نجفى (م 1266)
+- جواهر الكلام [[صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر|شيخ حسن نجفى]] (م 1266)
-- مستمسك العروة الوثقى آیت‌الله [[حکیم، محسن|سيد محسن حكيم]] (م 1390)
+- مستمسك العروة الوثقى آیت‌الله [[حکیم، سید محسن|سيد محسن حكيم]] (م 1390)
 و غير آنها به نقد و بررسى و استدلال به مطالب آن پرداخته‌اند.
@@ خط ۹۱: / خط ۷۶: @@
-در كتاب موجود نامى به عنوان «زبدة البيان» براى نام‌گذارى كتاب ذكر نشده است و تا قبل از صاحب جواهر در كتاب‌هايى نظير [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] از اين كتاب به «آيات الأحكام الأردبيلي»، «آيات الأحكام الأردبيلية» و يا نظاير آن نام برده شده است امّا پس از صاحب جواهر، از آن با نام «زبدة البيان» ذكر شده است و در كتب فقهى متداول نيز همين نام مرسوم شده است.
+در كتاب موجود نامى به عنوان «زبدة البيان» براى نام‌گذارى كتاب ذكر نشده است و تا قبل از [[صاحب جواهر، محمدحسن|صاحب جواهر]] در كتاب‌هايى نظير [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] از اين كتاب به «آيات الأحكام الأردبيلي»، «آيات الأحكام الأردبيلية» و يا نظاير آن نام برده شده است امّا پس از [[صاحب جواهر، محمدحسن|صاحب جواهر]]، از آن با نام «زبدة البيان» ذكر شده است و در كتب فقهى متداول نيز همين نام مرسوم شده است.
 ==تاريخ تأليف==
-در مجلۀ «تراثنا» ج /16ص 82 تاريخ تأليف آن 989 ق ذكر شده است.
+در مجلۀ «تراثنا» ج /16ص 82 تاريخ تأليف آن 989ق ذكر شده است.
 ==نسخه‌ها==
@@ خط ۱۰۳: / خط ۸۸: @@
 در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 205، به چندين نسخۀ خطى منتخب از دانشگاه تهران، آستان قدس و غير آن اشاره شده است.
-همين‌طور در ج 82/16 مجلۀ «تراثنا» چاپ مؤسسۀ آل البيت به نسخه‌هايى از كتابخانۀ الهيات دانشگاه فردوسى مشهد مربوط به سال 988 ق و نسخۀ ديگرى مربوط به سال 990 ق و نسخه‌اى از كتابخانۀ آیت‌الله مرعشى مربوط به 993 ق و نسخه‌هاى ديگرى از مسجد اعظم، كتابخانۀ سپهسالار در تهران و مجلس شوراى اسلامى اشاره شده است.
+همين‌طور در ج 82/16 مجلۀ «تراثنا» چاپ مؤسسۀ آل البيت به نسخه‌هايى از كتابخانۀ الهيات دانشگاه فردوسى مشهد مربوط به سال 988ق و نسخۀ ديگرى مربوط به سال 990ق و نسخه‌اى از كتابخانۀ آیت‌الله مرعشى مربوط به 993ق و نسخه‌هاى ديگرى از مسجد اعظم، كتابخانۀ سپهسالار در تهران و مجلس شوراى اسلامى اشاره شده است.
 ==تاريخ انتشار==
-اين كتاب با تحقيق و تصحيح محمد باقر بهبودى در انتشارات المكتبة المرتضوية لاحياء الآثار الجعفريّة در تهران چاپ شده است.
+اين كتاب با تحقيق و تصحيح [[بهبودی، محمدباقر|محمدباقربهبودى]] در انتشارات المكتبة المرتضوية لاحياء الآثار الجعفريّة در تهران چاپ شده است.
-در الذريعة ج 21/12 به چاپ آن در 1305 ق و در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 205 به چاپ آن در سال‌هاى 1368 و 1386 ق اشاره شده است.
+در الذريعة ج 21/12 به چاپ آن در 1305ق و در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 205 به چاپ آن در سال‌هاى 1368 و 1386ق اشاره شده است.
 ==حواشى و شروح==
@@ خط ۱۱۷: / خط ۱۰۲: @@
 از زمان نگارش، فقها و علماى بزرگى حواشى و شروحى بر اين كتاب نوشته‌اند كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود:
-- تحصيل الاطمينان، از امير ابراهيم قزوينى (م 1149 ق) (أعيان الشيعة 221/2، الذريعة 396/3، 9/6، 302/13).
+# تحصيل الاطمينان، از امير ابراهيم قزوينى (م 1149 ق) ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] 221/2، الذريعة 396/3، 9/6، 302/13).
+# مفاتيح الأحكام، از سيد محمد سعيد بن سراج‌الدين قاسم طباطبايى قهپايى (م 1092 ق) (الذريعة 302/13).
-- مفاتيح الأحكام، از سيد محمد سعيد بن سراج الدين قاسم طباطبايى قهپايى (م 1092 ق) (الذريعة 302/13).
+# تفسير السراب، محمد بن عبدالفتاح تنكابنى (م 1124 ق) (ذ276/4/، 9/6، 103، مستدركات [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] 236/3).
+# حاشيه بر زبدة البيان، سيد امير فضل‌الله استرآبادى (الذريعة 9/6، 103).
-- تفسير السراب، محمد بن عبد الفتاح تنكابنى (م 1124 ق) (ذ276/4/، 9/6، 103، مستدركات أعيان الشيعة 236/3).
+# حاشيه بر زبدة البيان، امير محمد بن محمدباقرمختارى (ذ 9/6).
+# حاشيه بر زبدة البيان، موسى اسماعيل بن محمدحسین خاجوئى (م 1173 ق) (الذريعة 103/6).
-- حاشيه بر زبدة البيان، سيد امير فضل الله استرآبادى (الذريعة 9/6، 103).
+# حاشيه بر زبدة البيان، محدث [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|فيض كاشانى]] (م 1091 ق) (الذريعة 21/12).
+# حاشيه بر زبدة البيان، سيد محدث نعمة الله جزائرى (م 1112 ق).
-- حاشيه بر زبدة البيان، امير محمد بن محمد باقر مختارى (ذ 9/6).
+# المتعة في شرح الزبدة، از سيد ميرزا خالد (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 205).
+# حاشيه بر زبدة البيان، از محمد رفيع گيلانى (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 205).
-- حاشيه بر زبدة البيان، موسى اسماعيل بن محمد حسين خاجوئى (م 1173 ق) (الذريعة 103/6).
-- حاشيه بر زبدة البيان، محدث فيض كاشانى (م 1091 ق) (الذريعة 21/12).
-- حاشيه بر زبدة البيان، سيد محدث نعمة الله جزائرى (م 1112 ق).
-- المتعة في شرح الزبدة، از سيد ميرزا خالد (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 205).
-- حاشيه بر زبدة البيان، از محمد رفيع گيلانى (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 205).
 ترجمۀ فارسى اين كتاب در الذريعة ج 73/4 ذكر شده است كه مؤلف آن مشخص نيست.
 {{تفاسیر}}
 ==وابسته‌ها==
+{{وابسته‌ها}}
-== پیوندها ==
 [[رده:کتاب‌شناسی]]
 [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
-[[رده:تفسیر]]
+[[رده: تفسیر]]
-[[رده:تفاسیر فقهی (آیات الاحکام)]]
+[[رده: تفاسیر فقهی (آیات الاحکام)]]