ديوان بديعالزمان الهمذاني: تفاوت میان نسخهها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (Hbaghizadeh صفحهٔ ديوان بديع الزمان الهمذاني را بدون برجایگذاشتن تغییرمسیر به ديوان بديعالزمان الهمذاني منتقل کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' ،' به '،') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر =NUR80471J1.jpg | | تصویر =NUR80471J1.jpg | ||
| عنوان = ديوان | | عنوان = ديوان بديعالزمان الهمذاني | ||
| عنوانهای دیگر = | | عنوانهای دیگر = | ||
| پدیدآورندگان | | پدیدآورندگان | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[ | [[بدیعالزمان همدانی، احمد بن حسین]] (نويسنده) | ||
[[عبدالله، یسری عبدالغنی]] (سایر) | [[عبدالله، یسری عبدالغنی]] (سایر) | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان = عربی | | زبان = عربی | ||
| کد کنگره = /د9 3902 PJA | | کد کنگره = /د9 3902 PJA | ||
| موضوع = | | موضوع =بدیعالزمان همدانی. احمدبن حسین. 358 - 398 ق شعر عربی - قرن 4 | ||
|ناشر | |ناشر | ||
| ناشر = دار الکتب العلمية | | ناشر = دار الکتب العلمية | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''ديوان بديعالزمان الهمذاني'''، اثر [[بدیعالزمان همدانی، احمد بن حسین|ابوالفضل احمد بن حسین بن یحیی بن سعید]]، معروف به [[بدیعالزمان الهمدانی]] (358-398ق)، مجموعهای از اشعار (دیوان) اوست که دربردارنده مدح، هجو، اخلاق و حکمت و... است. | '''ديوان بديعالزمان الهمذاني'''، اثر [[بدیعالزمان همدانی، احمد بن حسین|ابوالفضل احمد بن حسین بن یحیی بن سعید]]، معروف به [[بدیعالزمان همدانی، احمد بن حسین|بدیعالزمان الهمدانی]] (358-398ق)، مجموعهای از اشعار (دیوان) اوست که دربردارنده مدح، هجو، اخلاق و حکمت و... است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
این اثر از جهات مختلفی دارای اهمیت است: | این اثر از جهات مختلفی دارای اهمیت است: | ||
# دیوان با تکیه بر نسخ متعدد چاپی و خطی و با روش تحقیق و مقابله صورت گرفته است؛ تا نسخهای تصحیحشده و تا حد امکان عاری از خطا از اشعار ارائه شود. این امر دسترسی پژوهشگران را به متن قابل اعتماد اشعار فراهم میکند. | # دیوان با تکیه بر نسخ متعدد چاپی و خطی و با روش تحقیق و مقابله صورت گرفته است؛ تا نسخهای تصحیحشده و تا حد امکان عاری از خطا از اشعار ارائه شود. این امر دسترسی پژوهشگران را به متن قابل اعتماد اشعار فراهم میکند. | ||
# علاوه بر این، در این کتاب برای اولین بار اشعار پراکنده بدیعالزمان همدانی، که پیشتر در منابع گوناگون بهصورت پراکنده ذکر شده بود، نیز گردآوری شده است. | # علاوه بر این، در این کتاب برای اولین بار اشعار پراکنده [[بدیعالزمان همدانی، احمد بن حسین|بدیعالزمان همدانی]]، که پیشتر در منابع گوناگون بهصورت پراکنده ذکر شده بود، نیز گردآوری شده است. | ||
# این مجموعه، فرصت مطالعه اشعار بدیعالزمان را که شهرت اصلی او مدیون نثر و سبک خاص وی در مقامات است، فراهم میآورد و جنبه کمترشناختهشده هنری او، یعنی شاعری را آشکار میسازد<ref>ر.ک: همان، ص4-6</ref>. | # این مجموعه، فرصت مطالعه اشعار [[بدیعالزمان همدانی، احمد بن حسین|بدیعالزمان]] را که شهرت اصلی او مدیون نثر و سبک خاص وی در مقامات است، فراهم میآورد و جنبه کمترشناختهشده هنری او، یعنی شاعری را آشکار میسازد<ref>ر.ک: همان، ص4-6</ref>. | ||
==سبک اشعار== | ==سبک اشعار== | ||
دیوان، شامل اشعاری در بحور عروضی مختلف، مانند: کامل، بسیط، | دیوان، شامل اشعاری در بحور عروضی مختلف، مانند: کامل، بسیط، وافر، طویل، رجز، سریع، متقارب، خفیف و مسرح است که این تنوع نشان از تسلط بدیعالزمان بر اوزان شعری دارد<ref>ر.ک: فهرست، ص147-156</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
# حکمت: اشعار بدیعالزمان حاوی معانی حکمی عمیقی هستند. محقق، به «عمق في المعنی» (عمق در معنی) و «حسن الربط بين المعاني» (حسن پیوند میان معانی) در اشعار حکمی او اشاره میکند<ref>ر.ک: مقدمه، ص11</ref>. این نشان میدهد که اشعار او صرفاً سطحی نبوده و اندیشههایی را مطرح میکردهاند؛ مثلاً قصیدهای در حرف غین (غ) با مطلع «لئن أحرزك الداعي» که موضوع آن «و للموت أنواع!» (مرگ انواع مختلفی دارد!) است، میتواند نمونهای از این نوع اشعار باشد که تأملی در باب مرگ است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص100</ref>. | # حکمت: اشعار بدیعالزمان حاوی معانی حکمی عمیقی هستند. محقق، به «عمق في المعنی» (عمق در معنی) و «حسن الربط بين المعاني» (حسن پیوند میان معانی) در اشعار حکمی او اشاره میکند<ref>ر.ک: مقدمه، ص11</ref>. این نشان میدهد که اشعار او صرفاً سطحی نبوده و اندیشههایی را مطرح میکردهاند؛ مثلاً قصیدهای در حرف غین (غ) با مطلع «لئن أحرزك الداعي» که موضوع آن «و للموت أنواع!» (مرگ انواع مختلفی دارد!) است، میتواند نمونهای از این نوع اشعار باشد که تأملی در باب مرگ است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص100</ref>. | ||
# وصف (توصیف): توصیف طبیعت (وصف الطبيعة) و میدانهای نبرد (المعارك الحربية) نیز از دیگر موضوعات اشعار او بوده است. این نشاندهنده توجه او به جزئیات بصری و محیط اطراف است<ref>ر.ک: همان، ص53 و 60</ref>. | # وصف (توصیف): توصیف طبیعت (وصف الطبيعة) و میدانهای نبرد (المعارك الحربية) نیز از دیگر موضوعات اشعار او بوده است. این نشاندهنده توجه او به جزئیات بصری و محیط اطراف است<ref>ر.ک: همان، ص53 و 60</ref>. | ||
# سایر اغراض: | # سایر اغراض: انگیزههای شعری دیگری هم در سرودههای آن عصر رایج بوده و در دیوان او نیز نمونههایی از آن یافت میشود؛ مانند غزل (شعر عاشقانه)<ref>ر.ک: همان، ص126</ref> و عتاب (گلایه)<ref>ر.ک: همان، ص82</ref>. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | |||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:زبانشناسی، زبان و ادبیات]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:زبان و ادبیات شرقی]] | ||
[[رده:زبان و ادبیات عربی]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی شده2 تیر 1404]] | |||
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ خرداد 1404 توسط ابوالحسن اسماعیلی]] | [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ خرداد 1404 توسط ابوالحسن اسماعیلی]] | ||
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ خرداد 1404 توسط محسن عزیزی]] | [[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ خرداد 1404 توسط محسن عزیزی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ ژوئن ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۲۰
ديوان بديعالزمان الهمذاني، اثر ابوالفضل احمد بن حسین بن یحیی بن سعید، معروف به بدیعالزمان الهمدانی (358-398ق)، مجموعهای از اشعار (دیوان) اوست که دربردارنده مدح، هجو، اخلاق و حکمت و... است.
| ديوان بديعالزمان الهمذاني | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بدیعالزمان همدانی، احمد بن حسین (نويسنده) عبدالله، یسری عبدالغنی (سایر) |
| ناشر | دار الکتب العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1424ق - 2003م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | بدیعالزمان همدانی. احمدبن حسین. 358 - 398 ق شعر عربی - قرن 4 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /د9 3902 PJA |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
ساختار اصلی کتاب، شامل مقدمه محقق و اشعار در قالب یک دیوان است که بر اساس حرف رویّ (آخرین حرف اصلی از کلمات قافیه) اشعار تنظیم شده است. به این معنی که ابتدا تمام قصایدی که حرف رویّ آنها، «همزه» است آمده، سپس قصایدی که حرف رویّ آنها، «باء» است و به همین ترتیب تا حرف یاء. این روش، یک سنت رایج در دیواننگاری کلاسیک عربی است.
سبک نگارش
شیوه نگارش در این دیوان، بازتابدهنده ویژگیهای شعری عصر عباسی دوم است که با خصوصیاتی چون پالایش نسبی زبان و توجه به صنایع بدیعی و بیانی همراه است[۱]. اشعار بدیعالزمان با وجود عمق معانی، با سهولت و روانی بیان نیز همراه هستند[۲].
اهمیت کتاب
این اثر از جهات مختلفی دارای اهمیت است:
- دیوان با تکیه بر نسخ متعدد چاپی و خطی و با روش تحقیق و مقابله صورت گرفته است؛ تا نسخهای تصحیحشده و تا حد امکان عاری از خطا از اشعار ارائه شود. این امر دسترسی پژوهشگران را به متن قابل اعتماد اشعار فراهم میکند.
- علاوه بر این، در این کتاب برای اولین بار اشعار پراکنده بدیعالزمان همدانی، که پیشتر در منابع گوناگون بهصورت پراکنده ذکر شده بود، نیز گردآوری شده است.
- این مجموعه، فرصت مطالعه اشعار بدیعالزمان را که شهرت اصلی او مدیون نثر و سبک خاص وی در مقامات است، فراهم میآورد و جنبه کمترشناختهشده هنری او، یعنی شاعری را آشکار میسازد[۳].
سبک اشعار
دیوان، شامل اشعاری در بحور عروضی مختلف، مانند: کامل، بسیط، وافر، طویل، رجز، سریع، متقارب، خفیف و مسرح است که این تنوع نشان از تسلط بدیعالزمان بر اوزان شعری دارد[۴].
گزارش محتوا
کتاب با مقدمهای از محقق اثر، یسری عبدالغنی عبدالله، آغاز میشود. در این مقدمه، ضمن معرفی اجمالی بدیعالزمان و آثار او، به انگیزه و روش تحقیق در این دیوان پرداخته شده است. محقق، توضیح میدهد که چگونه اشعار پراکنده بدیعالزمان را از منابع مختلف جمعآوری و با مقابله نسخهها، به تصحیح و تنظیم آنها پرداخته است[۵].
پس از این مقدمه، بخشهایی پژوهشی با عناوین «العصر»، «حالة الشعر في عصر الهمذاني و أسبابها»، «النثر الفني في عصر الهمذاني» و «سيرة الرجل» آمده است. در این بخشها، محقق به شرح اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فکری عصر عباسی دوم میپردازد و تأثیر آن بر ادبیات و بهویژه شعر و نثر را بررسی میکند. همچنین، زندگینامه کاملی از بدیعالزمان، شامل: اساتید، ویژگیهای فردی و ادبی و جزئیات مرگ او را ارائه مینماید. بخش مهم دیگر، معرفی مفصل «بديع الزمان و المقامات» است که در آن به چگونگی پیدایش قالب ادبی مقامات و نقش بدیعالزمان بهعنوان بنیانگذار آن پرداخته شده و ساختار و محتوای مقامات او تشریح گردیده است[۶].
بدنه اصلی کتاب، دیوان اشعار بدیعالزمان است که بر اساس حروف رویّ کلمات قافیه تنظیم شده است. در ذیل (پاورقی) هر شعر، عنوان، ابیات و در مواردی اطلاعاتی در خصوص بحر عروضی، شرح کلمات دشوار، تعریف اعلام و... آن ذکر شده است[۷].
مهمترین موضوعات و اغراض شعری که در این دیوان دیده میشوند، عبارتند از:
- مدح (ستایش): بخش قابل توجهی از اشعار بدیعالزمان به ستایش افراد، بهویژه امیران و بزرگان عصر، اختصاص دارد. این امر متناسب با جایگاه شاعران در آن دوران و ارتباط آنها با دربارها و صاحبان قدرت بوده است؛ بهعنوان مثال، قصیدهای در حرف همزه (أ) با مطلع «سل الملك الكريم إلام تبني» در مدح ابوالحارث فریغونی امیر جوزجان آمده است[۸]. همچنین قصیدهای در حرف لام (ل) با مطلع «سماءُ الدُجى ما هذهِ الحدقُ النُجُل»[۹] که در مدح ابوطیب سهل بن محمد سروده شده است[۱۰].
- هجو (نکوهش/طعنه): بدیعالزمان در هجو نیز دست داشته است. این نوع شعر برای بیان انتقادات یا خصومتها بهکار میرفته است[۱۱].
- حکمت: اشعار بدیعالزمان حاوی معانی حکمی عمیقی هستند. محقق، به «عمق في المعنی» (عمق در معنی) و «حسن الربط بين المعاني» (حسن پیوند میان معانی) در اشعار حکمی او اشاره میکند[۱۲]. این نشان میدهد که اشعار او صرفاً سطحی نبوده و اندیشههایی را مطرح میکردهاند؛ مثلاً قصیدهای در حرف غین (غ) با مطلع «لئن أحرزك الداعي» که موضوع آن «و للموت أنواع!» (مرگ انواع مختلفی دارد!) است، میتواند نمونهای از این نوع اشعار باشد که تأملی در باب مرگ است[۱۳].
- وصف (توصیف): توصیف طبیعت (وصف الطبيعة) و میدانهای نبرد (المعارك الحربية) نیز از دیگر موضوعات اشعار او بوده است. این نشاندهنده توجه او به جزئیات بصری و محیط اطراف است[۱۴].
- سایر اغراض: انگیزههای شعری دیگری هم در سرودههای آن عصر رایج بوده و در دیوان او نیز نمونههایی از آن یافت میشود؛ مانند غزل (شعر عاشقانه)[۱۵] و عتاب (گلایه)[۱۶].
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص3
- ↑ ر.ک: همان، ص11-12
- ↑ ر.ک: همان، ص4-6
- ↑ ر.ک: فهرست، ص147-156
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص3-6
- ↑ ر.ک: همان، ص7-22
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص29 و 30
- ↑ ر.ک: همان، ص29
- ↑ ر.ک: همان، ص118
- ↑ ر.ک: همان، ص121
- ↑ ر.ک: همان، ص31 و 82
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص11
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص100
- ↑ ر.ک: همان، ص53 و 60
- ↑ ر.ک: همان، ص126
- ↑ ر.ک: همان، ص82
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.