ذخيرة المعاد في شرح الإرشاد: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ')
    جز (جایگزینی متن - 'الإرشاد (ابهام زدایی)' به 'الإرشاد (ابهام‌زدایی)')
     
    (۶۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR00160J1.jpg|بندانگشتی|ذخیرة المعاد في شرح الإرشاد]]
    | تصویر =NUR00160J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =ذخیرة المعاد في شرح الإرشاد
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =ارشاد الاذهان الی احکام الایمان. شرح
    |-
    | پدیدآوران =
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|ذخیرة المعاد في شرح الإرشاد
    [[محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمومن]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =عربی
    |نام های دیگر کتاب
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏182‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏8‎‏ ‎‏الف‎‏4‎‏02‎‏83
    |data-type='otherBookNames'|ارشاد الاذهان الی احکام الایمان. شرح
    | موضوع =
    |-
    علامه حلی، حسن بن یوسف، 648 - 726ق. ارشاد الاذهان الی احکام الایمان - نقد و تفسیر
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمومن]] (نويسنده)
    |-
    |زبان  
    |data-type='language'|عربی
    |-
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏182‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏8‎‏ ‎‏الف‎‏4‎‏02‎‏83
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|علامه حلی، حسن بن یوسف، 648 - 726ق. ارشاد الاذهان الی احکام الایمان - نقد و تفسیر


    فقه جعفری - قرن 8ق.
    فقه جعفری - قرن 8ق.
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث
    |data-type='publisher'|موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث
    | مکان نشر =قم - ایران
    |-
    | سال نشر =  
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|قم - ایران
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'|
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE160AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE00160AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =2
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =00160
    | کتابخوان همراه نور =00160
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}
    {{کاربردهای دیگر|الإرشاد (ابهام‌زدایی)}}


    ==مؤلف==
    '''ذخيرة المعاد في شرح الإرشاد''' اثر [[محقق سبزواری، محمدباقر|محقق سبزوارى]] (م 1090 ق). شرح مزجى مفصّلى از کتاب‌هاى طهارت، صلاة، زكاة، خمس، صوم و حج از كتاب «إرشاد الأذهان إلى أحكام الإيمان» [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] (م 726 ق) است.
     
     
    [[محمدباقر بن محمدمومن|محمد باقر بن محمد مؤمن خراسانى]] ، [[محقق سبزواری، محمدباقر|محقق سبزوارى]] (م 1090 ق).
     
    اين كتاب شرح مزجى مفصّلى از كتابهاى طهارت، صلاة، زكاة، خمس، صوم، حج از كتاب «إرشاد الأذهان إلى أحكام الإيمان» علامۀ حلى (م 726 ق) است.


    ==ارزش كتاب==
    ==ارزش كتاب==
    خط ۵۰: خط ۳۴:
    كتاب إرشاد الأذهان يك دورۀ فقه از طهارت تا ديات است كه [[محقق سبزواری، محمدباقر|محقق سبزوارى]] در اين كتاب فقط قسمت عبادات آن را شرح زده است.
    كتاب إرشاد الأذهان يك دورۀ فقه از طهارت تا ديات است كه [[محقق سبزواری، محمدباقر|محقق سبزوارى]] در اين كتاب فقط قسمت عبادات آن را شرح زده است.


    إرشاد الأذهان مثل «[[تبصرة المتعلمين في أحكام الدين|تبصرة المتعلمين]] » از كتاب‌هاى مختصر فقهى علامۀ حلى است كه در حدود 50 شرح و حاشيه بر آن نوشته شده است كه مهم‌ترين آنها [[غایة المراد في شرح نکت الإرشاد|غاية المراد]] [[شهید اول، محمد بن مکی|شهيد اوّل]] (م 786 ق)، روض الجنان [[شهيد ثانى]] (م 966 ق)، مجمع الفائدة و البرهان محقق اردبيلى (م 990 ق)، ذخيرة المعاد [[محقق سبزواری، محمدباقر|محقق سبزوارى]] ، و نهج السداد شيخ يوسف بحرانى (م 1186 ق) است.
    إرشاد الأذهان مثل «[[تبصرة المتعلمين في أحكام الدين|تبصرة المتعلمين]]» از كتاب‌هاى مختصر فقهى [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] است كه در حدود 50 شرح و حاشيه بر آن نوشته شده است كه مهم‌ترين آنها [[غایة المراد في شرح نکت الإرشاد|غاية المراد]] [[شهید اول، محمد بن مکی|شهيد اوّل]] (م 786 ق)، روض الجنان [[شهيد ثانى]] (م 966 ق)، مجمع الفائدة و البرهان محقق اردبيلى (م 990 ق)، ذخيرة المعاد [[محقق سبزواری، محمدباقر|محقق سبزوارى]]، و نهج السداد شيخ يوسف بحرانى (م 1186 ق) است.


    اين كتاب از موسوعه‌هاى فقهى استدلالى مفصلى است كه از زمان نگارش مورد توجه فقهاى بزرگ واقع شده و حواشى و شروح متعددى بر آن نوشته شده است و همين‌طور در كتاب‌هاى مفصل فقهى همچون:
    اين كتاب از موسوعه‌هاى فقهى استدلالى مفصلى است كه از زمان نگارش مورد توجه فقهاى بزرگ واقع شده و حواشى و شروح متعددى بر آن نوشته شده است و همين‌طور در كتاب‌هاى مفصل فقهى همچون:
    خط ۵۶: خط ۴۰:
    - [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] [[حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد| سيد جواد عاملى]] (م 1226 ق)،
    - [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] [[حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد| سيد جواد عاملى]] (م 1226 ق)،


    - رياض المسائل سيد على طباطبايى (م 1231 ق)،
    - [[رياض المسائل في بيان الأحكام بالدلائل (ط - القدیمة)|رياض المسائل]] [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|سيد على طباطبايى]] (م 1231 ق)،


    - غنائم الأيام [[میرزای قمی، ابو القاسم بن محمد حسن|ميرزاى قمى]] (م 1231 ق)،
    - غنائم الأيام [[میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن|ميرزاى قمى]] (م 1231 ق)،


    - مستند الشيعة محقق نراقى (م 1245 ق)،
    - [[مستند الشيعة في أحكام الشريعة|مستند الشيعة]] [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|محقق نراقى]] (م 1245 ق)،


    - جواهر الكلام شيخ محمد حسن نجفى (م 1226 ق)،
    - [[جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام|جواهر الكلام]] [[صاحب جواهر، محمدحسن|شيخ محمدحسن نجفى]] (م 1226 ق)،


    - كتاب‌هاى فقهى [[شيخ مرتضى انصارى|انصاری، مرتضی بن محمدامین]] (م 1281 ق)،
    - كتاب‌هاى فقهى [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ مرتضى انصارى]] (م 1281 ق)،


    - و همچنين از فقهاى متأخر، كتاب الصلاة مرحوم نائينى (م 1355 ق)،
    - و همچنين از فقهاى متأخر، كتاب الصلاة [[نایینی، محمدحسین|مرحوم نائينى]] (م 1355 ق)،


    - مستمسك العروة الوثقى [[حکیم، محسن|سيد محسن حكيم]] (م 1390 ق)،
    - مستمسك العروة الوثقى [[حکیم، سید محسن|سيد محسن حكيم]] (م 1390 ق)،


    - كتاب‌هاى فقهى [[خمینی، مصطفی|سيد مصطفى خمينى]] (م 1396 ق)،
    - كتاب‌هاى فقهى [[خمینی، مصطفی|سيد مصطفى خمينى]] (م 1396 ق)،


    - و [[خ‍م‍ی‍ن‍ی‌، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] (م 1405 ق)،
    - و [[موسوی خمینی، سید روح‌الله|امام خمينى]] (م 1405 ق)،


    - و كتاب‌هاى فقهى آیت‌الله خويى (م 1413 ق)،
    - و كتاب‌هاى فقهى [[خویی، ابوالقاسم|آیت‌الله خويى]] (م 1413 ق)،


    به آن استناد و استدلال شده است.
    به آن استناد و استدلال شده است.
    خط ۸۰: خط ۶۴:
    از آن جايى كه در اين كتاب قسمت‌هاى معاملات، احكام و ايقاعات بيان نشده‌اند پس از آن وى به تأليف كفاية الأحكام پرداخته است كه در آن مباحث قسمت عبادات به صورت مختصر نوشته شده و ساير قسمت‌ها، مفصل‌تر و گسترده‌تر مورد بررسى واقع شده است.
    از آن جايى كه در اين كتاب قسمت‌هاى معاملات، احكام و ايقاعات بيان نشده‌اند پس از آن وى به تأليف كفاية الأحكام پرداخته است كه در آن مباحث قسمت عبادات به صورت مختصر نوشته شده و ساير قسمت‌ها، مفصل‌تر و گسترده‌تر مورد بررسى واقع شده است.


    در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 99/18 در مورد كفاية الأحكام (المقتصد) آمده است: و كأنه تشيم الذخيرة حيث إنه أجمل في أبواب المعاملات اقتصارا على ما في الذخيرة و فصل أبواب المعاملات التي لم يكتب منها شيئا في الذخيرة.
    در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 99/18 در مورد كفاية الأحكام (المقتصد) آمده است: و كأنه تشيم الذخيرة حيث إنه أجمل في أبواب المعاملات اقتصارا على ما في الذخيرة و فصل أبواب المعاملات التي لم يكتب منها شيئا في الذخيرة.


    در كتاب كفاية الأحكام مكررا تفصيل مطالب به ذخيرة المعاد ارجاع داده شده است. شهرت اين دو كتاب موجب آن شده كه در كتاب‌هاى فقهى [[محقق سبزواری، محمدباقر|محقق سبزوارى]] معمولا به صاحب الذخيرة و الكفاية معرفى گردد.
    در كتاب كفاية الأحكام مكررا تفصيل مطالب به ذخيرة المعاد ارجاع داده شده است. شهرت اين دو كتاب موجب آن شده كه در كتاب‌هاى فقهى [[محقق سبزواری، محمدباقر|محقق سبزوارى]] معمولا به صاحب الذخيرة و الكفاية معرفى گردد.


    در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 19/10 در معرفى ذخيرة المعاد آمده است: أجمل في المعاملات و عكس في كتابه الكفاية فأجمل في العبادات و فصل في المعاملات.
    در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 19/10 در معرفى ذخيرة المعاد آمده است: أجمل في المعاملات و عكس في كتابه الكفاية فأجمل في العبادات و فصل في المعاملات.


    اين عبارت ظاهرا صحيح نيست زيرا در ذخيرة المعاد مباحث معاملات حتى به صورت مجمل نيز ذكر نشده است.
    اين عبارت ظاهرا صحيح نيست زيرا در ذخيرة المعاد مباحث معاملات حتى به صورت مجمل نيز ذكر نشده است.
    خط ۹۳: خط ۷۷:




    در پايان جلد اوّل (كتاب الطهارة) تاريخ پايان آن رمضان 1050 ق ذكر شده است و در پايان جلد دوم (كتاب الصلاة) تاريخ پايان آن جمادى الثانى 1053 ق و در جلد سوّم پايان كتاب زكاة و كتاب حج ذكر نشده است امّا تاريخ پايان كتاب الصوم رجب 1055 ق ذكر شده است.
    در پايان جلد اوّل (كتاب الطهارة) تاريخ پايان آن رمضان 1050ق ذكر شده است و در پايان جلد دوم (كتاب الصلاة) تاريخ پايان آن جمادى الثانى 1053ق و در جلد سوّم پايان كتاب زكاة و كتاب حج ذكر نشده است امّا تاريخ پايان كتاب الصوم رجب 1055ق ذكر شده است.


    بنابراين احتمالا كتاب الحج حدود سال‌هاى 1056 تا 1058 پايان يافته است. در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 19/10 تاريخ پايان مجلد اوّل 1050 ق، و پايان مجلد دوم، رمضان 1050 ق ذكر شده است كه ظاهرا اشتباه است.
    بنابراین احتمالا كتاب الحج حدود سال‌هاى 1056 تا 1058 پايان يافته است. در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 19/10 تاريخ پايان مجلد اوّل 1050 ق، و پايان مجلد دوم، رمضان 1050ق ذكر شده است كه ظاهرا اشتباه است.


    ==نسخه‌ها==
    ==نسخه‌ها==




    در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 19/10 به چهار نسخۀ خطى اشاره شده است كه عبارتند از:
    در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 19/10 به چهار نسخۀ خطى اشاره شده است كه عبارتند از:


    - نسخۀ كتابخانۀ تقوى در تهران به خط مصنف،
    - نسخۀ كتابخانۀ تقوى در تهران به خط مصنف،


    - نسخه‌اى در نزد عبد الامير جواهرى تا آخر سجدۀ تلاوت،
    - نسخه‌اى در نزد عبدالامير جواهرى تا آخر سجدۀ تلاوت،


    - نسخه‌اى در نزد شيخ عبد اللّه بن مبارك آل حميدان مربوط به سال 1222 ق،
    - نسخه‌اى در نزد شيخ عبداللّه بن مبارک آل حميدان مربوط به سال 1222 ق،


    - نسخه‌اى در نزد سيد محمد باقر آل احمد حسينى قزوينى.
    - نسخه‌اى در نزد سيد محمدباقرآل احمد حسينى قزوينى.


    در صفحۀ 241 مقدمه‌اى بر فقه شيعه به نسخه‌هاى منتخب متعددى همچون نسخه‌هاى كتابخانه‌هاى مجلس شوراى اسلامى، آستان قدس رضوى، آية اللّه گلپايگانى، فيضيه و آستانه قم اشاره شده است.
    در صفحۀ 241 مقدمه‌اى بر فقه شيعه به نسخه‌هاى منتخب متعددى همچون نسخه‌هاى كتابخانه‌هاى مجلس شوراى اسلامى، آستان قدس رضوى، آیت‌الله‌ گلپايگانى، فيضيه و آستانه قم اشاره شده است.


    ==تاريخ انتشار==
    ==تاريخ انتشار==




    در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 19/10 به چاپ آن در سال 1274 ق و در صفحۀ 241 مقدمه‌اى بر فقه شيعه به نسخه‌هاى چاپى مربوط به سال 1273 و 1274 در تهران اشاره شده است.
    در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 19/10 به چاپ آن در سال 1274ق و در صفحۀ 241 مقدمه‌اى بر فقه شيعه به نسخه‌هاى چاپى مربوط به سال 1273 و 1274 در تهران اشاره شده است.


    اين نسخه‌ها در چاپخانۀ آقا محمدرضا الطباع بافت چاپ شده است و تجديد چاپ آن توسط مؤسسۀ آل البيت (ع) انجام شده است.
    اين نسخه‌ها در چاپخانۀ آقا محمدرضا الطباع بافت چاپ شده است و تجديد چاپ آن توسط مؤسسۀ آل البيت(ع) انجام شده است.


    ==ترتيب مطالب==
    ==ترتيب مطالب==
    خط ۱۳۳: خط ۱۱۷:
    از زمان نگارش اين كتاب، شروح و حواشى متعددى بر آن نوشته شده كه به بعضى اشاره مى‌شود.
    از زمان نگارش اين كتاب، شروح و حواشى متعددى بر آن نوشته شده كه به بعضى اشاره مى‌شود.


    1 - حاشيه بر ذخيرة المعاد، استاد اكبر [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] (م 1206 ق) تا آخر كتاب الصوم (ذ85/6/).
    #حاشيه بر ذخيرة المعاد، استاد اكبر [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] (م 1206 ق) تا آخر كتاب الصوم (ذ85/6/).
     
    #حاشيه بر ذخيرة المعاد، سيد ابوالقاسم جعفر بن حسين خوانسارى (م 1158 ق) (ذ85/6/).
    2 - حاشيه بر ذخيرة المعاد، سيد ابو القاسم جعفر بن حسين خوانسارى (م 1158 ق) (ذ85/6/).
    #حاشيه بر ذخيرة المعاد، سيد حسين بن ابى القاسم جعفر خوانسارى، شيخ بحر العلوم (م 1191 ق) (ذ86/6/).
     
    #مستقصى الاجتهاد في شرح ذخيرة المعاد، محمدحسین بن محمد ابراهيم قزوينى، شيخ بحر العلوم (ذ277/13/).
    3 - حاشيه بر ذخيرة المعاد، سيد حسين بن ابى القاسم جعفر خوانسارى، شيخ بحر العلوم (م 1191 ق) (ذ86/6/).
    #تحقيق في القياس، (بخشى از شرح بر ذخيرة المعاد) از [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 241).
     
    #الجمع بين الأخبار المتعارضة، از [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 241).
    4 - مستقصى الاجتهاد في شرح ذخيرة المعاد، محمد حسين بن محمد ابراهيم قزوينى، شيخ بحر العلوم (ذ277/13/).
    #حاشيه بر ذخيرة المعاد، آقا حسين بن جمال‌الدين خوانسارى (م 1098 ق) (ذ86/6/).
     
    #حاشيه بر ذخيرة المعاد، حسين بن حسن جيلانى اصفهانى (م 1129 ق) (ذ86/6/).
    5 - تحقيق في القياس، (بخشى از شرح بر ذخيرة المعاد) از [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 241).
    #حاشيه بر ذخيرة المعاد، امير فيض الله بن عبدالقاهر حسينى تفريشى (ذ86/6/).
     
    #حاشيه بر ذخيرة المعاد، ملا محمد بن عبدالفتاح تنكابنى سراب (م 1124 ق) (ذ86/6/).
    6 - الجمع بين الأخبار المتعارضة، از [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 241).
    #حاشيه بر ذخيرة المعاد، سيد محمد مهدى بحر العلوم بروجردى (م 1212 ق) (ذ86/6/).
     
    #شرح بر ذخيرة المعاد، از محمد سعيد (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 241).
    7 - حاشيه بر ذخيرة المعاد، آقا حسين بن جمال الدين خوانسارى (م 1098 ق) (ذ86/6/).
     
    8 - حاشيه بر ذخيرة المعاد، حسين بن حسن جيلانى اصفهانى (م 1129 ق) (ذ86/6/).
     
    9 - حاشيه بر ذخيرة المعاد، امير فيض الله بن عبد القاهر حسينى تفريشى (ذ86/6/).
     
    10 - حاشيه بر ذخيرة المعاد، ملا محمد بن عبد الفتاح تنكابنى سراب (م 1124 ق) (ذ86/6/).
     
    11 - حاشيه بر ذخيرة المعاد، سيد محمد مهدى بحر العلوم بروجردى (م 1212 ق) (ذ86/6/).


    12 - شرح بر ذخيرة المعاد، از محمد سعيد (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 241).
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}




    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/567 مطالعه کتاب ذخیرة المعاد في شرح الإرشاد در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:فقه و اصول]]
    [[رده: فقه و اصول]]
    [[رده:فقه مذاهب]]
    [[رده: فقه مذاهب]]
    [[رده:فقه شیعه]]
    [[رده: فقه شیعه]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۷ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۵۵

    ذخیرة المعاد في شرح الإرشاد
    ذخيرة المعاد في شرح الإرشاد
    پدیدآورانمحقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمومن (نویسنده)
    عنوان‌های دیگرارشاد الاذهان الی احکام الایمان. شرح
    ناشرمؤسسة آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث
    مکان نشرقم - ایران
    چاپ1
    موضوععلامه حلی، حسن بن یوسف، 648 - 726ق. ارشاد الاذهان الی احکام الایمان - نقد و تفسیر فقه جعفری - قرن 8ق.
    زبانعربی
    تعداد جلد2
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏182‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏8‎‏ ‎‏الف‎‏4‎‏02‎‏83
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf
    برای دیگر کاربردها، الإرشاد (ابهام‌زدایی) را ببینید.

    ذخيرة المعاد في شرح الإرشاد اثر محقق سبزوارى (م 1090 ق). شرح مزجى مفصّلى از کتاب‌هاى طهارت، صلاة، زكاة، خمس، صوم و حج از كتاب «إرشاد الأذهان إلى أحكام الإيمان» علامۀ حلى (م 726 ق) است.

    ارزش كتاب

    كتاب إرشاد الأذهان يك دورۀ فقه از طهارت تا ديات است كه محقق سبزوارى در اين كتاب فقط قسمت عبادات آن را شرح زده است.

    إرشاد الأذهان مثل «تبصرة المتعلمين» از كتاب‌هاى مختصر فقهى علامۀ حلى است كه در حدود 50 شرح و حاشيه بر آن نوشته شده است كه مهم‌ترين آنها غاية المراد شهيد اوّل (م 786 ق)، روض الجنان شهيد ثانى (م 966 ق)، مجمع الفائدة و البرهان محقق اردبيلى (م 990 ق)، ذخيرة المعاد محقق سبزوارى، و نهج السداد شيخ يوسف بحرانى (م 1186 ق) است.

    اين كتاب از موسوعه‌هاى فقهى استدلالى مفصلى است كه از زمان نگارش مورد توجه فقهاى بزرگ واقع شده و حواشى و شروح متعددى بر آن نوشته شده است و همين‌طور در كتاب‌هاى مفصل فقهى همچون:

    - مفتاح الكرامة سيد جواد عاملى (م 1226 ق)،

    - رياض المسائل سيد على طباطبايى (م 1231 ق)،

    - غنائم الأيام ميرزاى قمى (م 1231 ق)،

    - مستند الشيعة محقق نراقى (م 1245 ق)،

    - جواهر الكلام شيخ محمدحسن نجفى (م 1226 ق)،

    - كتاب‌هاى فقهى شيخ مرتضى انصارى (م 1281 ق)،

    - و همچنين از فقهاى متأخر، كتاب الصلاة مرحوم نائينى (م 1355 ق)،

    - مستمسك العروة الوثقى سيد محسن حكيم (م 1390 ق)،

    - كتاب‌هاى فقهى سيد مصطفى خمينى (م 1396 ق)،

    - و امام خمينى (م 1405 ق)،

    - و كتاب‌هاى فقهى آیت‌الله خويى (م 1413 ق)،

    به آن استناد و استدلال شده است.

    از آن جايى كه در اين كتاب قسمت‌هاى معاملات، احكام و ايقاعات بيان نشده‌اند پس از آن وى به تأليف كفاية الأحكام پرداخته است كه در آن مباحث قسمت عبادات به صورت مختصر نوشته شده و ساير قسمت‌ها، مفصل‌تر و گسترده‌تر مورد بررسى واقع شده است.

    در الذريعة ج 99/18 در مورد كفاية الأحكام (المقتصد) آمده است: و كأنه تشيم الذخيرة حيث إنه أجمل في أبواب المعاملات اقتصارا على ما في الذخيرة و فصل أبواب المعاملات التي لم يكتب منها شيئا في الذخيرة.

    در كتاب كفاية الأحكام مكررا تفصيل مطالب به ذخيرة المعاد ارجاع داده شده است. شهرت اين دو كتاب موجب آن شده كه در كتاب‌هاى فقهى محقق سبزوارى معمولا به صاحب الذخيرة و الكفاية معرفى گردد.

    در الذريعة ج 19/10 در معرفى ذخيرة المعاد آمده است: أجمل في المعاملات و عكس في كتابه الكفاية فأجمل في العبادات و فصل في المعاملات.

    اين عبارت ظاهرا صحيح نيست زيرا در ذخيرة المعاد مباحث معاملات حتى به صورت مجمل نيز ذكر نشده است.

    مؤلف در پايان كتاب الطهارة در مورد آن مى‌نويسد: الحمد للّه على ما وفقني له من إتمام هذا الكتاب الجيد المتين.

    تاريخ تأليف

    در پايان جلد اوّل (كتاب الطهارة) تاريخ پايان آن رمضان 1050ق ذكر شده است و در پايان جلد دوم (كتاب الصلاة) تاريخ پايان آن جمادى الثانى 1053ق و در جلد سوّم پايان كتاب زكاة و كتاب حج ذكر نشده است امّا تاريخ پايان كتاب الصوم رجب 1055ق ذكر شده است.

    بنابراین احتمالا كتاب الحج حدود سال‌هاى 1056 تا 1058 پايان يافته است. در الذريعة ج 19/10 تاريخ پايان مجلد اوّل 1050 ق، و پايان مجلد دوم، رمضان 1050ق ذكر شده است كه ظاهرا اشتباه است.

    نسخه‌ها

    در الذريعة ج 19/10 به چهار نسخۀ خطى اشاره شده است كه عبارتند از:

    - نسخۀ كتابخانۀ تقوى در تهران به خط مصنف،

    - نسخه‌اى در نزد عبدالامير جواهرى تا آخر سجدۀ تلاوت،

    - نسخه‌اى در نزد شيخ عبداللّه بن مبارک آل حميدان مربوط به سال 1222 ق،

    - نسخه‌اى در نزد سيد محمدباقرآل احمد حسينى قزوينى.

    در صفحۀ 241 مقدمه‌اى بر فقه شيعه به نسخه‌هاى منتخب متعددى همچون نسخه‌هاى كتابخانه‌هاى مجلس شوراى اسلامى، آستان قدس رضوى، آیت‌الله‌ گلپايگانى، فيضيه و آستانه قم اشاره شده است.

    تاريخ انتشار

    در الذريعة ج 19/10 به چاپ آن در سال 1274ق و در صفحۀ 241 مقدمه‌اى بر فقه شيعه به نسخه‌هاى چاپى مربوط به سال 1273 و 1274 در تهران اشاره شده است.

    اين نسخه‌ها در چاپخانۀ آقا محمدرضا الطباع بافت چاپ شده است و تجديد چاپ آن توسط مؤسسۀ آل البيت(ع) انجام شده است.

    ترتيب مطالب

    در جلد اوّل كتاب الطهارة شامل اقسام طهارت (وضوء، غسل، تيمم)، آب مطلق، آب مضاف و اقسام نجاسات است.

    جلد دوم در بردارندۀ نماز شب، مقدمات نماز مثل اوقات نماز، قبله، لباس نمازگزار، مكان نمازگزار، واجبات نماز، نماز جمعه، نماز عيدين، نماز آيات، نماز شب، نوافل، چيزهايى كه در نماز بايد ترك شوند، احكام خلل در نماز، شكيات، نماز جماعت و نماز مسافر است.

    در جلد سوم كتاب زكاة، شرايط، مصارف، مقدار زكاة، خمس، انفال، صوم و حج بيان شده‌اند. قابل ذكر است كه كتاب خمس با عنوان «النظر الثالث» در ضمن كتاب الزكاة مطرح شده است. بحث انفال نيز در ضمن كتاب الزكاة است.

    شروح و حواشى

    از زمان نگارش اين كتاب، شروح و حواشى متعددى بر آن نوشته شده كه به بعضى اشاره مى‌شود.

    1. حاشيه بر ذخيرة المعاد، استاد اكبر وحيد بهبهانى (م 1206 ق) تا آخر كتاب الصوم (ذ85/6/).
    2. حاشيه بر ذخيرة المعاد، سيد ابوالقاسم جعفر بن حسين خوانسارى (م 1158 ق) (ذ85/6/).
    3. حاشيه بر ذخيرة المعاد، سيد حسين بن ابى القاسم جعفر خوانسارى، شيخ بحر العلوم (م 1191 ق) (ذ86/6/).
    4. مستقصى الاجتهاد في شرح ذخيرة المعاد، محمدحسین بن محمد ابراهيم قزوينى، شيخ بحر العلوم (ذ277/13/).
    5. تحقيق في القياس، (بخشى از شرح بر ذخيرة المعاد) از وحيد بهبهانى (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 241).
    6. الجمع بين الأخبار المتعارضة، از وحيد بهبهانى (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 241).
    7. حاشيه بر ذخيرة المعاد، آقا حسين بن جمال‌الدين خوانسارى (م 1098 ق) (ذ86/6/).
    8. حاشيه بر ذخيرة المعاد، حسين بن حسن جيلانى اصفهانى (م 1129 ق) (ذ86/6/).
    9. حاشيه بر ذخيرة المعاد، امير فيض الله بن عبدالقاهر حسينى تفريشى (ذ86/6/).
    10. حاشيه بر ذخيرة المعاد، ملا محمد بن عبدالفتاح تنكابنى سراب (م 1124 ق) (ذ86/6/).
    11. حاشيه بر ذخيرة المعاد، سيد محمد مهدى بحر العلوم بروجردى (م 1212 ق) (ذ86/6/).
    12. شرح بر ذخيرة المعاد، از محمد سعيد (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 241).

    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=ذخيرة_المعاد_في_شرح_الإرشاد&oldid=748504»