تفسیر الشهید زید بن علي: تفاوت میان نسخه‌ها

تفسیر الشهید زید بن علي
تفسیر الشهید زید بن علي
پدیدآوران	زید بن علی بن الحسین(ع) (نویسنده) حکیم، حسن بن محمدتقی (محقق)
عنوان‌های دیگر	تفسیر غریب القرآن
ناشر	الدار العالمیة
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1412 ق یا 1992 م
چاپ	1
موضوع	غریب القرآن قرآن - واژه‌نامه‌ها
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏BP‎‏ ‎‏82‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ز‎‏9‎‏ت‎‏7‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۰ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۰۶

برای دیگر کاربردها، تفسير غريب القرآن (ابهام‌زدایی) را ببینید.

تفسير الشهيد زيد بن علي(ع) المسمى تفسير غريب القرآن، از جمله كتب تفسيرى عربى منسوب به زيد فرزند امام زين‌العابدين(ع)(شهادت 121ق) است كه با تحقيق حسن محمدتقى حكيم منتشر شده است. اهميت اين كتاب به دليل قدمت آن است و اينكه از قديمى‌ترين كتبى است كه در علم لغت و تفسير به دست ما رسيده است. اين كتاب پس از سال 118ق، تأليف شده است.^[۱].

كتاب را يكى از شاگردان وى به نام عمرو بن خالد واسطى گردآورى و تدوين كرده است. آن‌گونه كه تراجم‌نويسان گفته‌اند برخى از سوره‌هاى اين اثر، به‌ويژه سوره «فاتحةالكتاب» و «البقره» در زمان حبس - پنج ماه - زيد بن على(ع) در زندان شام نگاشته شده است.^[۲].

ساختار

كتاب، مشتمل بر يك مقدمه مفصل از محقق كتاب و متن تفسير است. بعد از مقدمه، تفسير غريب القرآن زيد بن على(ع) آورده شده است كه در اين قسمت به ترتيب مصحف، واژه يا واژگان غريب هر 114 سوره قرآن كريم از سوره «فاتحةالكتاب» تا «الناس» معنا شده است.

گزارش محتوا

اين كتاب شامل مقدمه‌اى مفصل به قلم محمدتقى حكيم است كه در آن بخش‌هاى مختلفى از جمله شرح حال زيد از ولادت تا شهادت، نام والدين، القاب، مناقب، تأليفات وى، راويان، دلايل قيام زيد، فرقه زيديه و معرفى تأليفات ديگر در زمينه غريب القرآن به ترتيب قدمت آنها آورده شده است. توضيحاتى پيرامون تفسير غريب القرآن زيد بن على(ع) و شيوه تحقيقى محقق كتاب از ديگر مطالب مقدمه است.

در اينجا به روش‌شناسى كتاب غريب القرآن مى‌پردازيم كه البته برخى از موارد ذيل مانند شماره‌هاى 7 و 9 از نقاط ضعف اين اثر بشمار مى‌روند:

ريشه‌هاى مشترك يا غير مشترك، از حجم 6236 آيه قرآن كريم، مجموعاً 2786 آيه از سور مختلف قرآن كه داراى 1152 ريشه مشتركند، در اين اثر بررسى شده است.
شرح و بيان كلمات پيچيده و غريب و بررسى لغوى و معنايى و توضيح مفردات آنها.
بررسى لغاتى كه غير لغت قريش در قرآن آمده است.
شرح جملات و عبارات قرآنى.
بررسى واژه يا واژگان و عبارات قرآنى به لحاظ تفسيرى.
بررسى به لحاظ مصداق.
بيان اقوال متعدد در تفسير كلمه‌اى واحد، به‌طورى‌كه ترجيح واحدى در آن يافت نمى‌شود.
استفاده نكردن از نظريات برخى از اهل تسنن.
بيان نكردن شأن نزول آيات، به‌ويژه آيات مربوط به اهل‌بيت(ع)^[۳].

در «معجم المعاجم» به اين كتاب اشاره‌اى نشده است و دكتر سزگين نيز در ضمن فهرست‌نگارى آثار تفسيرى آن دوره، فقط به نام آن اشاره‌اى نموده و در بخش معرفى كتب فقهى است كه در مورد آن و نيز نسخ و رواياتش بحث مبسوطى كرده است. از مجموع اين مطالب چنين فهميده مى‌شود كه گويا اين اثر بيشتر جنبه فقهى دارد تا تفسيرى؛ درهرصورت با توجه به اينكه عنوان «غريب القرآن» دارد نمى‌توان در تاريخ علم مفردات قرآن از ذكر آن غفلت نمود^[۴].

وضعيت كتاب

در انتهاى كتاب، فهرست مصادر، آيات، قرائات قرآنى، معانى فواتح سور، آثار و اخبار، لغت، شعر، اقوال عرب، لهجه‌هاى عربى، لغات بيگانه، اضداد، اعلام، امم و قبايل و ملل و نحل، اماكن و شهرها، حيوانات، گياهان و فهرست مطالب كتاب آمده است.

در پاورقى كتاب اختلاف نسخ، تصحيح تصحيف‌ها و تحريف‌ها، توضيحات برخى آيات و عبارات با استفاده از ديگر منابع و ارجاع به آنها آمده است.

پانويس

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.
درآمدى بر تفسير واژه‌هاى قرآن، شكورى، ابوالفضل، نامه مفيد، زمستان 1374، شماره 4.
تفسير غريب القرآن از منظر معرفى و نقد، حسین گلزار، مريم، بينات، سال پانزدهم، پاييز 1387، شماره 3.

وابسته‌ها

ترجمه تفسیر غریب القرآن

زید بن علی بن الحسین(ع)

أبوالحسين زيد الشهيد

زيد بن علي و مشروعية الثورة عند أهل‌البيت عليهم‌السلام

مسند الإمام زيد

[1] مقدمه محقق، ص58

[2] حسين گلزار، مريم، ص166

[3] همان، ص168

[4] شكورى، ابوالفضل، ص64

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+{{جعبه اطلاعات کتاب
-[[پرونده:NUR10658J1.jpg|بندانگشتی|تفسیر الشهید زید بن علي]]
+| تصویر =NUR10658J1.jpg
-{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
+| عنوان =تفسیر الشهید زید بن علي
-|+ |
+| عنوان‌های دیگر =تفسیر غریب القرآن
-|-
+| پدیدآوران =
-! نام کتاب!! data-type='bookName'|تفسیر الشهید زید بن علي
+[[زید بن علی بن الحسین(ع)]] (نویسنده)
-|-
-|نام های دیگر کتاب
-|data-type='otherBookNames'|تفسیر غریب القرآن
-|-
-|پدیدآورندگان
-|data-type='authors'|[[زید بن علی بن الحسین (ع)]] (نويسنده)
 [[حکیم، حسن بن محمدتقی]] (محقق)
-|-
+| زبان =عربی
-|زبان
+| کد کنگره =‏‎‏BP‎‏ ‎‏82‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ز‎‏9‎‏ت‎‏7‎‏
-|data-type='language'|عربی
+| موضوع =
-|-
+غریب القرآن
-|کد کنگره
-|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏‎‏BP‎‏ ‎‏82‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ز‎‏9‎‏ت‎‏7‎‏
-|-
-|موضوع
-|data-type='subject'|غریب القرآن
-قرآن - واژه نامه‎ها
+قرآن - واژه‌نامه‌ها
-|-
+| ناشر =
-|ناشر
+الدار العالمیة
-|data-type='publisher'|الدار العالمیة
+| مکان نشر =بیروت - لبنان
-|-
+| سال نشر = 1412 ق یا 1992 م
-|مکان نشر
-|data-type='publishPlace'|بیروت - لبنان
-|-
-|سال نشر
-|data-type='publishYear'| 1412 هـ.ق یا 1992 م
-|-class='articleCode'
-|کد اتوماسیون
-|data-type='automationCode'|10658
-|}
-</div>
+| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10658AUTOMATIONCODE
+| چاپ =1
+| تعداد جلد =1
+| کتابخانۀ دیجیتال نور =10658
+| کتابخوان همراه نور =10658
+| کد پدیدآور =
+| پس از =
+| پیش از =
+}}
-== معرفى اجمالى ==
+{{کاربردهای دیگر|تفسير غريب القرآن (ابهام‌زدایی)}}
+'''تفسير الشهيد زيد بن علي(ع) المسمى تفسير غريب القرآن'''، از جمله كتب تفسيرى عربى منسوب به زيد فرزند امام زين‌العابدين(ع)(شهادت 121ق) است كه با تحقيق حسن محمدتقى حكيم منتشر شده است. اهميت اين كتاب به دليل قدمت آن است و اينكه از قديمى‌ترين كتبى است كه در علم لغت و تفسير به دست ما رسيده است. اين كتاب پس از سال 118ق، تأليف شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/17466/1/58 مقدمه محقق، ص58]</ref>.
-«تفسير الشهيد زيد بن علي(ع) المسمى تفسير غريب القرآن»، از جمله كتب تفسيرى عربى منسوب به زيد فرزند امام زين‌العابدين(ع) (شهادت 121ق) است كه با تحقيق حسن محمدتقى حكيم منتشر شده است. اهميت اين كتاب به دليل قدمت آن است و اينكه از قديمى‌ترين كتبى است كه در علم لغت و تفسير به دست ما رسيده است. اين كتاب پس از سال 118ق، تأليف شده است (مقدمه محقق، ص 58).
+كتاب را يكى از شاگردان وى به نام عمرو بن خالد واسطى گردآورى و تدوين كرده است. آن‌گونه كه تراجم‌نويسان گفته‌اند برخى از سوره‌هاى اين اثر، به‌ويژه سوره «فاتحةالكتاب» و «البقره» در زمان حبس - پنج ماه - زيد بن على(ع) در زندان شام نگاشته شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/22451/166 حسين گلزار، مريم، ص166]</ref>.
-كتاب را يكى از شاگردان وى به نام عمرو بن خالد واسطى گردآورى و تدوين كرده است. آن‌گونه كه تراجم‌نويسان گفته‌اند برخى از سوره‌هاى اين اثر، به‌ويژه سوره «فاتحةالكتاب» و «البقره» در زمان حبس - پنج ماه - زيد بن على(ع) در زندان شام نگاشته شده است (حسين گلزار، مريم، ص 166).
 == ساختار ==
 كتاب، مشتمل بر يك مقدمه مفصل از محقق كتاب و متن تفسير است. بعد از مقدمه، تفسير غريب القرآن زيد بن على(ع) آورده شده است كه در اين قسمت به ترتيب مصحف، واژه يا واژگان غريب هر 114 سوره قرآن كريم از سوره «فاتحةالكتاب» تا «الناس» معنا شده است.
 == گزارش محتوا ==
 اين كتاب شامل مقدمه‌اى مفصل به قلم محمدتقى حكيم است كه در آن بخش‌هاى مختلفى از جمله شرح حال زيد از ولادت تا شهادت، نام والدين، القاب، مناقب، تأليفات وى، راويان، دلايل قيام زيد، فرقه زيديه و معرفى تأليفات ديگر در زمينه غريب القرآن به ترتيب قدمت آنها آورده شده است. توضيحاتى پيرامون تفسير غريب القرآن زيد بن على(ع) و شيوه تحقيقى محقق كتاب از ديگر مطالب مقدمه است.
 در اينجا به روش‌شناسى كتاب غريب القرآن مى‌پردازيم كه البته برخى از موارد ذيل مانند شماره‌هاى 7 و 9 از نقاط ضعف اين اثر بشمار مى‌روند:
-. ريشه‌هاى مشترك يا غير مشترك، از حجم 6236 آيه قرآن كريم، مجموعاً 2786 آيه از سور مختلف قرآن كه داراى 1152 ريشه مشتركند، در اين اثر بررسى شده است.
+#ريشه‌هاى مشترك يا غير مشترك، از حجم 6236 آيه قرآن كريم، مجموعاً 2786 آيه از سور مختلف قرآن كه داراى 1152 ريشه مشتركند، در اين اثر بررسى شده است.
+#شرح و بيان كلمات پيچيده و غريب و بررسى لغوى و معنايى و توضيح مفردات آنها.
+#بررسى لغاتى كه غير لغت قريش در قرآن آمده است.
+#شرح جملات و عبارات قرآنى.
+#بررسى واژه يا واژگان و عبارات قرآنى به لحاظ تفسيرى.
+#بررسى به لحاظ مصداق.
+#بيان اقوال متعدد در تفسير كلمه‌اى واحد، به‌طورى‌كه ترجيح واحدى در آن يافت نمى‌شود.
+#استفاده نكردن از نظريات برخى از اهل تسنن.
+#بيان نكردن شأن نزول آيات، به‌ويژه آيات مربوط به اهل‌بيت(ع)<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/22451/168 همان، ص168]</ref>.
-. شرح و بيان كلمات پيچيده و غريب و بررسى لغوى و معنايى و توضيح مفردات آنها.
+در «معجم المعاجم» به اين كتاب اشاره‌اى نشده است و دكتر سزگين نيز در ضمن فهرست‌نگارى آثار تفسيرى آن دوره، فقط به نام آن اشاره‌اى نموده و در بخش معرفى كتب فقهى است كه در مورد آن و نيز نسخ و رواياتش بحث مبسوطى كرده است. از مجموع اين مطالب چنين فهميده مى‌شود كه گويا اين اثر بيشتر جنبه فقهى دارد تا تفسيرى؛ درهرصورت با توجه به اينكه عنوان «غريب القرآن» دارد نمى‌توان در تاريخ علم مفردات قرآن از ذكر آن غفلت نمود<ref>شكورى، ابوالفضل، ص64</ref>.
-. بررسى لغاتى كه غير لغت قريش در قرآن آمده است.
+== وضعيت كتاب ==
+در انتهاى كتاب، فهرست مصادر، آيات، قرائات قرآنى، معانى فواتح سور، آثار و اخبار، لغت، شعر، اقوال عرب، لهجه‌هاى عربى، لغات بيگانه، اضداد، اعلام، امم و قبايل و ملل و نحل، اماكن و شهرها، حيوانات، گياهان و فهرست مطالب كتاب آمده است.
-. شرح جملات و عبارات قرآنى.
+در پاورقى كتاب اختلاف نسخ، تصحيح تصحيف‌ها و تحريف‌ها، توضيحات برخى آيات و عبارات با استفاده از ديگر منابع و ارجاع به آنها آمده است.
-. بررسى واژه يا واژگان و عبارات قرآنى به لحاظ تفسيرى.
+==پانويس ==
+<references/>
-. بررسى به لحاظ مصداق.
+== منابع مقاله ==
-. بيان اقوال متعدد در تفسير كلمه‌اى واحد، به‌طورى‌كه ترجيح واحدى در آن يافت نمى‌شود.
-. استفاده نكردن از نظريات برخى از اهل تسنن.
+#مقدمه و متن كتاب.
+#درآمدى بر تفسير واژه‌هاى قرآن، شكورى، ابوالفضل، نامه مفيد، زمستان 1374، شماره 4.
+#تفسير غريب القرآن از منظر معرفى و نقد، حسین گلزار، مريم، بينات، سال پانزدهم، پاييز 1387، شماره 3.
-. بيان نكردن شأن نزول آيات، به‌ويژه آيات مربوط به اهل بيت(ع) (همان، ص 168).
-در «معجم المعاجم» به اين كتاب اشاره‌اى نشده است و دكتر سزگين نيز در ضمن فهرست‌نگارى آثار تفسيرى آن دوره، فقط به نام آن اشاره‌اى نموده و در بخش معرفى كتب فقهى است كه در مورد آن و نيز نسخ و رواياتش بحث مبسوطى كرده است. از مجموع اين مطالب چنين فهميده مى‌شود كه گويا اين اثر بيشتر جنبه فقهى دارد تا تفسيرى؛ درهرصورت با توجه به اينكه عنوان «غريب القرآن» دارد نمى‌توان در تاريخ علم مفردات قرآن از ذكر آن غفلت نمود (شكورى، ابوالفضل، ص 64).
+{{تفاسیر}}
-== وضعيت كتاب ==
+==وابسته‌ها==
+{{وابسته‌ها}}
+[[ترجمه تفسیر غریب القرآن]]
-در انتهاى كتاب، فهرست مصادر، آيات، قرائات قرآنى، معانى فواتح سور، آثار و اخبار، لغت، شعر، اقوال عرب، لهجه‌هاى عربى، لغات بيگانه، اضداد، اعلام، امم و قبايل و ملل و نحل، اماكن و شهرها، حيوانات، گياهان و فهرست مطالب كتاب آمده است.
+[[زید بن علی بن الحسین(ع)]]
-در پاورقى كتاب اختلاف نسخ، تصحيح تصحيف‌ها و تحريف‌ها، توضيحات برخى آيات و عبارات با استفاده از ديگر منابع و ارجاع به آنها آمده است.
+[[أبوالحسين زيد الشهيد]]
-== منابع مقاله ==
+[[زيد بن علي و مشروعية الثورة عند أهل‌البيت عليهم‌السلام]]
+[[مسند الإمام زيد]]
-. مقدمه و متن كتاب.
-. درآمدى بر تفسير واژه‌هاى قرآن، شكورى، ابوالفضل، نامه مفيد، زمستان 1374، شماره 4.
-. تفسير غريب القرآن از منظر معرفى و نقد، حسين گلزار، مريم، بينات، سال پانزدهم، پاييز 1387، شماره 3.
-== پیوندها ==
-[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/17466 مطالعه کتاب تفسیر الشهید زید بن علي در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
 [[رده:کتاب‌شناسی]]
 [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
 [[رده:قرآن و علوم قرآنی]]
 [[رده:علوم قرآنی]]
-[[رده:مباحث ادبی و بلاغی قرآن]]
+[[رده: مباحث ادبی و بلاغی قرآن]]