التنبیهات العَلیّة علی وظائف الصلاة القلبیة: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'علیهم‌السلام' به ' علیهم‌السلام')
    برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
     
    (۷۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR18831J1.jpg|بندانگشتی|‏التنبیهات العَلیّة علی وظائف الصلاة القلبیة]]
    | تصویر =NUR18831J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =‏التنبیهات العَلیّة علی وظائف الصلاة القلبیة
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|‏التنبیهات العَلیّة علی وظائف الصلاة القلبیة
    [[شهید ثانی، زین‌‎الدین بن علی]] (نویسنده)
    |-
    |نام های دیگر کتاب
    |data-type='otherBookNames'|
    |-
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[شهید ثانی، زین‌‎الدین بن علی]] (نويسنده)


    [[بصری، صفاء‌الدین]] (محقق)
    [[بصری، صفاء‌الدین]] (محقق)
    |-
    | زبان =عربی
    |زبان  
    | کد کنگره =‏‎‏BP‎‏ ‎‏186‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏9‎‏ت‎‏9
    |data-type='language'|عربی
    | موضوع =
    |-
    نماز
    |کد کنگره  
    | ناشر =
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏‎‏BP‎‏ ‎‏186‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏9‎‏ت‎‏9
    آستانة الرضوية المقدسة، مجمع البحوث الإسلامية
    |-
    | مکان نشر =مشهد مقدس - ایران
    |موضوع  
    | سال نشر = 1371 ش یا 1413 ‌‎ق
    |data-type='subject'|نماز
    |-
    |ناشر  
    |data-type='publisher'|آستانة الرضوية المقدسة، مجمع البحوث الإسلامية
    |-
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|مشهد مقدس - ایران
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 1371 هـ.ش یا 1413 هـ.ق
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE18831AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE18831AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =18831
    | کتابخوان همراه نور =18831
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}
    '''التنبيهات العلية على وظائف الصلاة القلبية''' يعنى بيدارگرى‌هاى برتر در باب وظيفه‌هاى قلبى نماز، از آثار سودمند محقق و فقيه شيعى قرن دهم؛ [[شهید ثانی، زین‌الدین بن علی|شيخ زين‌الدين بن نورالدين على بن احمد عاملى جبعى]]، معروف به [[شهيد ثانى]] (جبع 911- 966 استانبول) است كه در آن، نویسنده، آداب و اسرار اخلاقى و عرفانى نماز را توضيح داده است. اين اثر را استاد [[بصری، صفاء‌الدین|صفاءالدين البصرى]] -عضو "مجمع البحوث الاسلامىة" وابسته به آستان قدس رضوى- تحقيق كرده است. كتاب حاضر از زمان انتشار تاكنون مورد توجه شديد دانشمندان علوم اسلامى قرار داشته است به طورى كه بيش از دويست نسخه خطى از آن موجود است و بيش از ده بار به زبان فارسی ترجمه و شرح شده است. نویسنده در اين اثر به كتاب "[[مصباح الشريعة|مصباح الشريعة و مفتاح الحقيقة]] " منسوب به [[امام جعفر صادق(ع)]] و همچنين به كتاب "إحياء علوم الدين" نوشته غزالى توجه فراوان كرده است. همچنين اين كتاب بر انديشمندان بعدى مانند [[جزایری، سید نعمت‌الله|سيد‌ ‎نعمةالله جزائرى]]، [[ملکی تبریزی، جواد بن شفیع|ميرزا جوادآقا ملكى تبريزى]]، شهيد [[دستغیب، سید عبدالحسین|سيد‌ ‎عبدالحسين دستغيب]] و [[امام خمينى(ره)|امام خمينى]](ره) و... بروشنى تأثير گذاشته است.


    == معرفى اجمالى==
    ==ساختار==
    كتاب حاضر، از مقدمه نویسنده و متن اصلى (شامل سه فصل و يك خاتمه) تشكيل شده است. نویسنده در مقدمه، با ذكر معنى قلب، حضور قلب هنگام عبادات به ويژه نماز را مطرح و روشى سودمند ب‍-راى حضور قلب ذكر كرده است.


    در فصل اول مقدمات نماز را بيان و آن را به واجب و مستحب تقسيم كرده است.


    "التنبيهات العلية على وظائف الصلاة القلبية" يعنى بيدارگرى‌هاى برتر در باب وظيفه‌هاى قلبى نماز، از آثار سودمند محقق و فقيه شيعى قرن دهم؛ شيخ زين‌الدين بن نورالدين على بن احمد عاملى جبعى، معروف به [[شهيد ثانى]] (جبع 911- 966 استانبول) است كه در آن، نويسنده، آداب و اسرار اخلاقى و عرفانى نماز را توضيح داده است. اين اثر را استاد صفاءالدين البصرى -عضو "مجمع البحوث الاسلامية" وابسته به آستان قدس رضوى- تحقيق كرده است. كتاب حاضر از زمان انتشار تاكنون مورد توجه شديد دانشمندان علوم اسلامى قرار داشته است به طورى كه بيش از دويست نسخه خطى از آن موجود است و بيش از ده بار به زبان فارسى ترجمه و شرح شده است. نويسنده در اين اثر به كتاب "مصباح الشريعة و مفتاح الحقيقة" منسوب به امام جعفر صادق(ع) و همچنين به كتاب "إحياء علوم الدين" نوشته غزالى توجه فراوان كرده است. همچنين اين كتاب بر انديشمندان بعدى مانند [[جزایری، نعمت‌الله|سيد نعمةالله جزائرى]] ، ميرزا جوادآقا ملكى تبريزى، شهيد سيد عبدالحسين دستغيب و [[امام خمينى(ره)|امام خمينى]](ره) و ... بروشنى تأثير گذاشته است.
    در فصل دوّم به مقارنات اشاره كرده و آن را هشت مورد دانسته است.  


    == ساختار كتاب==
    در فصل سوّم با ذكر منافيات نماز، آن را به منافيات كمال و منافيات صحت تقسيم كرده است.


     
    در خاتمه به دو بحث (1- جبران خلل واقع در نماز 2- خصوصيات نمازهاى ديگر-جمعه، عيد، آيات، طواف و...-) پرداخته است. روش نویسنده در اين اثر، نقلى و تحليلى است. نویسنده در مقدمه‌اش كه زمان و مكان و ساير مشخصات نگارش آن معلوم نيست يادآور شده است: اين رساله در اسرار نماز است و اكثر مطالبش همان است كه نصوصى از اهل‌بيت(ع) در مورد آن وارد شده است.<ref>مقدمه كتاب، ص66</ref> نویسنده نگارش اين اثر را در روز شنبه نهم ذوالحجه سال 951 به پایان رسانده است.<ref>متن كتاب، ص191</ref> همچنين مصحح با بيان مختصرى در مورد موضوع و ارزش كتاب، نسخه‌هاى خطى مورد اعتمادش را شناسانده و در مورد روش تحقيق و تصحيح توضيح داده است.<ref>ر.ک: مقدمه كتاب، ص46- 50</ref> مصحح تصاويرى از نسخه‌هاى خطى مورد اعتماد كه براى تصحيح از آن استفاده كرده، آورده است.<ref>همان، ص53- 58</ref> همچنين مصحح محترم شرح‌حال نویسنده را به نقل از شاگردش ابن العودى به صورت مفصل آورده است.<ref>ر.ک: همان، ص21- 42</ref> و نيز کیفیت شهادت و تاريخ و اسباب آن را و برخى از مراثى شهادتش را ذكر كرده است.<ref>ر.ک: همان، ص42- 46</ref>
    كتاب حاضر، از مقدمه نويسنده و متن اصلى (شامل سه فصل و يك خاتمه) تشكيل شده است. نويسنده در مقدمه، با ذكر معنى قلب، حضور قلب هنگام عبادات به ويژه نماز را مطرح و روشى سودمند ب‍-راى حضور قلب ذكر كرده است. در فصل اول مقدمات نماز را بيان و آن را به واجب و مستحب تقسيم كرده است. در فصل دوّم به مقارنات اشاره كرده و آن را هشت مورد دانسته است. در فصل سوّم با ذكر منافيات نماز، آن را به منافيات كمال و منافيات صحت تقسيم كرده است. در خاتمه به دو بحث (1- جبران خلل واقع در نماز 2- خصوصيات نمازهاى ديگر-جمعه، عيد، آيات، طواف و ...-) پرداخته است. روش نويسنده در اين اثر، نقلى و تحليلى است. نويسنده در مقدمه‌اش كه زمان و مكان و ساير مشخصات نگارش آن معلوم نيست يادآور شده است: اين رساله در اسرار نماز است و اكثر مطالبش همان است كه نصوصى از اهل بيت(ع) در مورد آن وارد شده است. (مقدمه كتاب، ص66) نويسنده نگارش اين اثر را در روز شنبه نهم ذوالحجه سال 951 به پايان رسانده است. (متن كتاب، ص191) همچنين مصحح با بيان مختصرى در مورد موضوع و ارزش كتاب، نسخه‌هاى خطى مورد اعتمادش را شناسانده و در مورد روش تحقيق و تصحيح توضيح داده است. (ر.ك: مقدمه كتاب، ص46- 50) مصحح تصاويرى از نسخه‌هاى خطى مورد اعتماد كه براى تصحيح از آن استفاده كرده، آورده است. (همان، ص53- 58) همچنين مصحح محترم شرح‌حال نويسنده را به نقل از شاگردش ابن العودى به صورت مفصل آورده است. (ر.ك: همان، ص21- 42) و نيز كيفيت شهادت و تاريخ و اسباب آن را و برخى از مراثى شهادتش را ذكر كرده است. (ر.ك: همان، ص42- 46)


    == گزارش محتوا==
    == گزارش محتوا==
    هر چند درباره محتواى اين اثر سودمند؛ گفتنى‌ها فراوان است ولى به جهت ضيق مجال، به ذكر نمونه‌هایى كوتاه و گويا از مطالب آن اكتفا مى‌شود:


     
    #[[شهيد ثانى]] در اثر حاضر به كتاب [[مصباح الشريعة|مصباح الشريعة و مفتاح الحقيقة]] منسوب به [[امام جعفر صادق(ع)]] توجه فراوان كرده و در موارد متعددى مطالب و رواياتى از آن ذكر كرده<ref>ر.ک: متن كتاب، ص96 پاورقى 5 و ص98 پاورقى 6 و ص100 پاورقى 7 و...</ref> و همچنين به كتاب [[إحياء علوم الدين]] نوشته غزالى<ref>ر.ک: همان، ص76 پاورقى 4 و ص77 پاورقى 1 و 2 و ص87 پاورقى 5 و...</ref> عنايت كرده و مطالبى از آن آورده است.
    هر چند درباره محتواى اين اثر سودمند؛ گفتنى‌ها فراوان است ولى به جهت ضيق مجال، به ذكر نمونه‌هايى كوتاه و گويا از مطالب آن اكتفا مى‌شود:
    #نویسنده ريا را يكى از مواردى شمرده كه با صحت نماز منافات دارد يعنى ناسازگار است و چنين افزوده است: ريا دو گونه است: رياى محض و رياى مخلوط. رياى محض آن است كه با اين عملش (نماز) نفع دنيا را بطلبد. و اين ريا، فراگیر است و شامل همه موارد ذيل مى‌شود: چه منفعت حرامى را بطلبد چه حلال، يا براى فرار از اينكه به او به چشم حقارت نگاه شود و از زمره خواصّ شمرده نشود. و رياى مخلوط به اين معنا است كه موارد مذكور در رياى محض را همراه با تقرب به خداى تعالى قصد كند. و هر دو تاى اين رياها عمل را فاسد مى‌سازد بلكه رياى محض ارزش بحث و گفتگو ندارد و دومى شرك به خداى تعالى در عبادت است كه قبلا گذشت كه خداوند متعال عمل ريايى را نمى‌پذيرد و به همان شریک واگذار مى‌كند و آن همان شرك خفى است....<ref>همان، ص145- 151</ref>
     
    #نویسنده در مورد معناى "الله اكبر" چنين نوشته است: تكبير معنايش اين است كه خداى سبحان از هر چيزى بزرگتر است يا برتر از آن است كه وصف شود يا بزرگتر از آن است كه با حواسّ درك شود يا با مردم مقايسه شود. همچنين او افزوده است: پس وقتى زبانت اين جمله را گفت شايسته است كه قلبت آن را تكذيب نكند. اگر در قلبت چيزى بزرگتر از خداى تعالى باشد، خدا شهادت خواهد داد كه تو راستگو نيستى...<ref>همان، ص115</ref>
    1. [[شهيد ثانى]] در اثر حاضر به كتاب مصباح الشريعة و مفتاح الحقيقة منسوب به امام جعفر صادق(ع) توجه فراوان كرده و در موارد متعددى مطالب و رواياتى از آن ذكر كرده (ر.ك: متن كتاب، ص96 پاورقى 5 و ص98 پاورقى 6 و ص100 پاورقى 7 و ...) و همچنين به كتاب [[احياء علوم الدين]] نوشته غزالى (ر.ك: همان، ص76 پاورقى 4 و ص77 پاورقى 1 و 2 و ص87 پاورقى 5 و ...) عنايت كرده و مطالبى از آن آورده است.
    #كتاب حاضر هر چند مستند نيست و نویسنده خودش اسناد و منابع روايات مورد استفاده‌اش را نياورده است ولیكن بسيارى از رواياتش در منابع روايى مانند كافى، معانى الاخبار، امالى و... يافت مى‌شود و مصحح محترم هم آدرس آن منابع را با ذكر شماره جلد و صفحه ذكر كرده است و البته برخى از رواياتش در هيچ منبع روايى يافت نمى‌شود و اين يكى از اشكالات غير قابل دفاع اين كتاب است. به عنوان مثال نویسنده روايت "إنّ اللّه تعالى يعطى الدّنيا بعمل الآخرة، و لا يعطى الآخرة بعمل الدّنيا" را به نقل از پيامبر(ص) و بدون ذكر اسناد و منبع آورده<ref>همان، ص174</ref> و مصحح در پاورقى نوشته است كه به [[بحارالانوار|بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار  علیهم‌السلام]] مراجعه شود كه در آن روايتى است كه به همين معنا دلالت دارد و شماره جلد و صفحه مورد نظر را آورده است. وقتى به [[بحارالانوار|بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار  علیهم‌السلام]] و همان جلد و صفحه مراجعه مى‌كنيم مصحح در پاورقى چنين آورده است: "لم اجده في مظانه" يعنى در محلش نيافتم!<ref>بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار  علیهم‌السلام ج13 ص412</ref>
     
    2. نويسنده ريا را يكى از مواردى شمرده كه با صحت نماز منافات دارد يعنى ناسازگار است و چنين افزوده است: ريا دو گونه است: رياى محض و رياى مخلوط. رياى محض آن است كه با اين عملش (نماز) نفع دنيا را بطلبد. و اين ريا، فراگير است و شامل همه موارد ذيل مى‌شود: چه منفعت حرامى را بطلبد چه حلال، يا براى فرار از اينكه به او به چشم حقارت نگاه شود و از زمره خواصّ شمرده نشود. و رياى مخلوط به اين معنا است كه موارد مذكور در رياى محض را همراه با تقرب به خداى تعالى قصد كند. و هر دو تاى اين رياها عمل را فاسد مى‌سازد بلكه رياى محض ارزش بحث و گفتگو ندارد و دومى شرك به خداى تعالى در عبادت است كه قبلا گذشت كه خداوند متعال عمل ريايى را نمى‌پذيرد و به همان شريك واگذار مى‌كند و آن همان شرك خفى است. ... (همان، ص145- 151)
     
    3. نويسنده در مورد معناى "الله اكبر" چنين نوشته است: تكبير معنايش اين است كه خداى سبحان از هر چيزى بزرگتر است يا برتر از آن است كه وصف شود يا بزرگتر از آن است كه با حواسّ درك شود يا با مردم مقايسه شود. همچنين او افزوده است: پس وقتى زبانت اين جمله را گفت شايسته است كه قلبت آن را تكذيب نكند. اگر در قلبت چيزى بزرگتر از خداى تعالى باشد، خدا شهادت خواهد داد كه تو راستگو نيستى ... (همان، ص115)
     
    4. كتاب حاضر هر چند مستند نيست و نويسنده خودش اسناد و منابع روايات مورد استفاده‌اش را نياورده است وليكن بسيارى از رواياتش در منابع روايى مانند كافى، معانى الاخبار، امالى و ... يافت مى‌شود و مصحح محترم هم آدرس آن منابع را با ذكر شماره جلد و صفحه ذكر كرده است و البته برخى از رواياتش در هيچ منبع روايى يافت نمى‌شود و اين يكى از اشكالات غير قابل دفاع اين كتاب است. به عنوان مثال نويسنده روايت "إنّ اللّه تعالى يعطى الدّنيا بعمل الآخرة، و لا يعطى الآخرة بعمل الدّنيا" را به نقل از پيامبر(ص) و بدون ذكر اسناد و منبع آورده (همان، ص174) و مصحح در پاورقى نوشته است كه به بحارالانوار مراجعه شود كه در آن روايتى است كه به همين معنا دلالت دارد و شماره جلد و صفحه مورد نظر را آورده است. وقتى به بحارالانوار و همان جلد و صفحه مراجعه مى‌كنيم مصحح در پاورقى چنين آورده است: "لم اجده فى مظانه" يعنى در محلش نيافتم! (بحارالانوار ج13 ص412)


    == وضعيت كتاب==
    == وضعيت كتاب==
    براى كتاب حاضر، افزون بر فهرست تفصيلى مطالب، فهرست‌هاى فنى (آيات، روايات، احاديث قدسى، حكايات و اقوال، امثال، اعلام و منابع تحقيق) نيز فراهم شده و در پایان كتاب ذكر شده است. هر چند كتاب حاضر، مستند است و مصحح ارجاعاتش را به صورت پاورقى ذكر كرده است: در اين پاورقى‌ها، اختلاف نسخه‌ها بيان شده<ref>مثلاً همان، ص64 پاورقى 1- 5 و ص64 پاورقى 3- 4 و...</ref> و گاه نام و نشان آيات و سوره‌ها آمده<ref>ر.ک: همان، ص70 پاورقى 1 و...</ref> و گاهى نام منبع مورد استفاده با ذكر شماره جلد و صفحه ذكر شده<ref>ر.ک: همان، ص79 پاورقى 3 و...</ref> گاهى توضيحاتى در مورد شخصيتها و رجال آمده<ref>ر.ک: همان، ص82 پاورقى 2 و...</ref> و گاهى لغتى را معنا كرده است<ref>ر.ک: همان، ص65 پاورقى 1 و...</ref> شايان توجه است كه كتاب حاضر مانند سائر آثار [[شهيد ثانى]] مورد توجه دانشمندان اسلامى از زمان نگارش و انتشار تاكنون قرار گرفته است به طورى كه بيش از دويست نسخه خطى از اين اثر وجود دارد و همچنين بيش از ده بار به فارسی ترجمه و شرح شده است. همچنين تأثير اين كتاب بر آثار انديشمندان بعدى مانند "الأنوار النعمانيّة" نوشته سيد‌ ‎نعمة الله جزائرى و "أسرار الصلاة" نوشته ميرزا جواد آقا ملكى تبريزى و "صلاة الخاشعين" نوشته شهيد دستغيب و کتاب‌هاى "آداب الصلاة" و "سرّ الصلاة" هر دو نوشته [[امام خمينى(ره)|امام خمينى]](ره) به خوبى آشكار است. م‍-حقق براى تصحيح اين كتاب از چهار نسخه سه نسخه خطى و يك نسخه چاپ سنگى- استفاده كرده است.<ref>مقدمه كتاب، ص48</ref>


    ==پانویس ==
    <references/>


    براى كتاب حاضر، افزون بر فهرست تفصيلى مطالب، فهرست‌هاى فنى (آيات، روايات، احاديث قدسى، حكايات و اقوال، امثال، اعلام و منابع تحقيق) نيز فراهم شده و در پايان كتاب ذكر شده است. هر چند كتاب حاضر، مستند است و مصحح ارجاعاتش را به صورت پاورقى ذكر كرده است: در اين پاورقى‌ها، اختلاف نسخه‌ها بيان شده (مثلاً همان، ص64 پاورقى 1- 5 و ص64 پاورقى 3- 4 و ...) و گاه نام و نشان آيات و سوره‌ها آمده (ر.ك: همان، ص70 پاورقى 1 و ...) و گاهى نام منبع مورد استفاده با ذكر شماره جلد و صفحه ذكر شده (ر.ك: همان، ص79 پاورقى 3 و ...) گاهى توضيحاتى در مورد شخصيتها و رجال آمده (ر.ك: همان، ص82 پاورقى 2 و ...) و گاهى لغتى را معنا كرده است (ر.ك: همان، ص65 پاورقى 1 و ...) شايان توجه است كه كتاب حاضر مانند سائر آثار [[شهيد ثانى]] مورد توجه دانشمندان اسلامى از زمان نگارش و انتشار تاكنون قرار گرفته است به طورى كه بيش از دويست نسخه خطى از اين اثر وجود دارد و همچنين بيش از ده بار به فارسى ترجمه و شرح شده است. همچنين تأثير اين كتاب بر آثار انديشمندان بعدى مانند "الأنوار النعمانيّة" نوشته سيد نعمة الله جزائرى و "أسرار الصلاة" نوشته ميرزا جواد آقا ملكى تبريزى و "صلاة الخاشعين" نوشته شهيد دستغيب و كتابهاى "آداب الصلاة" و "سرّ الصلاة" هر دو نوشته [[امام خمينى(ره)|امام خمينى]](ره) به خوبى آشكار است. م‍-حقق براى تصحيح اين كتاب از چهار نسخه سه نسخه خطى و يك نسخه چاپ سنگى- استفاده كرده است. (مقدمه كتاب، ص48)


    == منابع مقاله==
    == منابع مقاله==
    #مقدمه و متن كتاب.
    #[[بحارالانوار|بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار  علیهم‌السلام]]، العلامة الشيخ محمدباقر المجلسى، دار إحياء التراث العربى، بيروت الطبعة الثانية 1403ق.


     
    ==وابسته‌ها==
    1- مقدمه و متن كتاب.
    {{وابسته‌ها}}
     
    2- بحارالانوار، العلامة الشيخ محمدباقر المجلسى، دار إحياء التراث العربى، بيروت الطبعة الثانية 1403ق.




    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/18786 مطالعه کتاب ‏التنبیهات العَلیّة علی وظائف الصلاة القلبیة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:فقه و اصول]]
    [[رده: فقه و اصول]]
    [[رده:مباحث خاص فقه]]
    [[رده: مباحث خاص فقه]]
    [[رده:عبادات]]
    [[رده:عبادات]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۸:۴۵

    ‏التنبیهات العَلیّة علی وظائف الصلاة القلبیة
    التنبیهات العَلیّة علی وظائف الصلاة القلبیة
    پدیدآورانشهید ثانی، زین‌‎الدین بن علی (نویسنده) بصری، صفاء‌الدین (محقق)
    ناشرآستانة الرضوية المقدسة، مجمع البحوث الإسلامية
    مکان نشرمشهد مقدس - ایران
    سال نشر1371 ش یا 1413 ‌‎ق
    چاپ1
    موضوعنماز
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏‎‏BP‎‏ ‎‏186‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏9‎‏ت‎‏9
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    التنبيهات العلية على وظائف الصلاة القلبية يعنى بيدارگرى‌هاى برتر در باب وظيفه‌هاى قلبى نماز، از آثار سودمند محقق و فقيه شيعى قرن دهم؛ شيخ زين‌الدين بن نورالدين على بن احمد عاملى جبعى، معروف به شهيد ثانى (جبع 911- 966 استانبول) است كه در آن، نویسنده، آداب و اسرار اخلاقى و عرفانى نماز را توضيح داده است. اين اثر را استاد صفاءالدين البصرى -عضو "مجمع البحوث الاسلامىة" وابسته به آستان قدس رضوى- تحقيق كرده است. كتاب حاضر از زمان انتشار تاكنون مورد توجه شديد دانشمندان علوم اسلامى قرار داشته است به طورى كه بيش از دويست نسخه خطى از آن موجود است و بيش از ده بار به زبان فارسی ترجمه و شرح شده است. نویسنده در اين اثر به كتاب "مصباح الشريعة و مفتاح الحقيقة " منسوب به امام جعفر صادق(ع) و همچنين به كتاب "إحياء علوم الدين" نوشته غزالى توجه فراوان كرده است. همچنين اين كتاب بر انديشمندان بعدى مانند سيد‌ ‎نعمةالله جزائرى، ميرزا جوادآقا ملكى تبريزى، شهيد سيد‌ ‎عبدالحسين دستغيب و امام خمينى(ره) و... بروشنى تأثير گذاشته است.

    ساختار

    كتاب حاضر، از مقدمه نویسنده و متن اصلى (شامل سه فصل و يك خاتمه) تشكيل شده است. نویسنده در مقدمه، با ذكر معنى قلب، حضور قلب هنگام عبادات به ويژه نماز را مطرح و روشى سودمند ب‍-راى حضور قلب ذكر كرده است.

    در فصل اول مقدمات نماز را بيان و آن را به واجب و مستحب تقسيم كرده است.

    در فصل دوّم به مقارنات اشاره كرده و آن را هشت مورد دانسته است.

    در فصل سوّم با ذكر منافيات نماز، آن را به منافيات كمال و منافيات صحت تقسيم كرده است.

    در خاتمه به دو بحث (1- جبران خلل واقع در نماز 2- خصوصيات نمازهاى ديگر-جمعه، عيد، آيات، طواف و...-) پرداخته است. روش نویسنده در اين اثر، نقلى و تحليلى است. نویسنده در مقدمه‌اش كه زمان و مكان و ساير مشخصات نگارش آن معلوم نيست يادآور شده است: اين رساله در اسرار نماز است و اكثر مطالبش همان است كه نصوصى از اهل‌بيت(ع) در مورد آن وارد شده است.[۱] نویسنده نگارش اين اثر را در روز شنبه نهم ذوالحجه سال 951 به پایان رسانده است.[۲] همچنين مصحح با بيان مختصرى در مورد موضوع و ارزش كتاب، نسخه‌هاى خطى مورد اعتمادش را شناسانده و در مورد روش تحقيق و تصحيح توضيح داده است.[۳] مصحح تصاويرى از نسخه‌هاى خطى مورد اعتماد كه براى تصحيح از آن استفاده كرده، آورده است.[۴] همچنين مصحح محترم شرح‌حال نویسنده را به نقل از شاگردش ابن العودى به صورت مفصل آورده است.[۵] و نيز کیفیت شهادت و تاريخ و اسباب آن را و برخى از مراثى شهادتش را ذكر كرده است.[۶]

    گزارش محتوا

    هر چند درباره محتواى اين اثر سودمند؛ گفتنى‌ها فراوان است ولى به جهت ضيق مجال، به ذكر نمونه‌هایى كوتاه و گويا از مطالب آن اكتفا مى‌شود:

    1. شهيد ثانى در اثر حاضر به كتاب مصباح الشريعة و مفتاح الحقيقة منسوب به امام جعفر صادق(ع) توجه فراوان كرده و در موارد متعددى مطالب و رواياتى از آن ذكر كرده[۷] و همچنين به كتاب إحياء علوم الدين نوشته غزالى[۸] عنايت كرده و مطالبى از آن آورده است.
    2. نویسنده ريا را يكى از مواردى شمرده كه با صحت نماز منافات دارد يعنى ناسازگار است و چنين افزوده است: ريا دو گونه است: رياى محض و رياى مخلوط. رياى محض آن است كه با اين عملش (نماز) نفع دنيا را بطلبد. و اين ريا، فراگیر است و شامل همه موارد ذيل مى‌شود: چه منفعت حرامى را بطلبد چه حلال، يا براى فرار از اينكه به او به چشم حقارت نگاه شود و از زمره خواصّ شمرده نشود. و رياى مخلوط به اين معنا است كه موارد مذكور در رياى محض را همراه با تقرب به خداى تعالى قصد كند. و هر دو تاى اين رياها عمل را فاسد مى‌سازد بلكه رياى محض ارزش بحث و گفتگو ندارد و دومى شرك به خداى تعالى در عبادت است كه قبلا گذشت كه خداوند متعال عمل ريايى را نمى‌پذيرد و به همان شریک واگذار مى‌كند و آن همان شرك خفى است....[۹]
    3. نویسنده در مورد معناى "الله اكبر" چنين نوشته است: تكبير معنايش اين است كه خداى سبحان از هر چيزى بزرگتر است يا برتر از آن است كه وصف شود يا بزرگتر از آن است كه با حواسّ درك شود يا با مردم مقايسه شود. همچنين او افزوده است: پس وقتى زبانت اين جمله را گفت شايسته است كه قلبت آن را تكذيب نكند. اگر در قلبت چيزى بزرگتر از خداى تعالى باشد، خدا شهادت خواهد داد كه تو راستگو نيستى...[۱۰]
    4. كتاب حاضر هر چند مستند نيست و نویسنده خودش اسناد و منابع روايات مورد استفاده‌اش را نياورده است ولیكن بسيارى از رواياتش در منابع روايى مانند كافى، معانى الاخبار، امالى و... يافت مى‌شود و مصحح محترم هم آدرس آن منابع را با ذكر شماره جلد و صفحه ذكر كرده است و البته برخى از رواياتش در هيچ منبع روايى يافت نمى‌شود و اين يكى از اشكالات غير قابل دفاع اين كتاب است. به عنوان مثال نویسنده روايت "إنّ اللّه تعالى يعطى الدّنيا بعمل الآخرة، و لا يعطى الآخرة بعمل الدّنيا" را به نقل از پيامبر(ص) و بدون ذكر اسناد و منبع آورده[۱۱] و مصحح در پاورقى نوشته است كه به بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام مراجعه شود كه در آن روايتى است كه به همين معنا دلالت دارد و شماره جلد و صفحه مورد نظر را آورده است. وقتى به بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام و همان جلد و صفحه مراجعه مى‌كنيم مصحح در پاورقى چنين آورده است: "لم اجده في مظانه" يعنى در محلش نيافتم![۱۲]

    وضعيت كتاب

    براى كتاب حاضر، افزون بر فهرست تفصيلى مطالب، فهرست‌هاى فنى (آيات، روايات، احاديث قدسى، حكايات و اقوال، امثال، اعلام و منابع تحقيق) نيز فراهم شده و در پایان كتاب ذكر شده است. هر چند كتاب حاضر، مستند است و مصحح ارجاعاتش را به صورت پاورقى ذكر كرده است: در اين پاورقى‌ها، اختلاف نسخه‌ها بيان شده[۱۳] و گاه نام و نشان آيات و سوره‌ها آمده[۱۴] و گاهى نام منبع مورد استفاده با ذكر شماره جلد و صفحه ذكر شده[۱۵] گاهى توضيحاتى در مورد شخصيتها و رجال آمده[۱۶] و گاهى لغتى را معنا كرده است[۱۷] شايان توجه است كه كتاب حاضر مانند سائر آثار شهيد ثانى مورد توجه دانشمندان اسلامى از زمان نگارش و انتشار تاكنون قرار گرفته است به طورى كه بيش از دويست نسخه خطى از اين اثر وجود دارد و همچنين بيش از ده بار به فارسی ترجمه و شرح شده است. همچنين تأثير اين كتاب بر آثار انديشمندان بعدى مانند "الأنوار النعمانيّة" نوشته سيد‌ ‎نعمة الله جزائرى و "أسرار الصلاة" نوشته ميرزا جواد آقا ملكى تبريزى و "صلاة الخاشعين" نوشته شهيد دستغيب و کتاب‌هاى "آداب الصلاة" و "سرّ الصلاة" هر دو نوشته امام خمينى(ره) به خوبى آشكار است. م‍-حقق براى تصحيح اين كتاب از چهار نسخه سه نسخه خطى و يك نسخه چاپ سنگى- استفاده كرده است.[۱۸]

    پانویس

    1. ↑ مقدمه كتاب، ص66
    2. ↑ متن كتاب، ص191
    3. ↑ ر.ک: مقدمه كتاب، ص46- 50
    4. ↑ همان، ص53- 58
    5. ↑ ر.ک: همان، ص21- 42
    6. ↑ ر.ک: همان، ص42- 46
    7. ↑ ر.ک: متن كتاب، ص96 پاورقى 5 و ص98 پاورقى 6 و ص100 پاورقى 7 و...
    8. ↑ ر.ک: همان، ص76 پاورقى 4 و ص77 پاورقى 1 و 2 و ص87 پاورقى 5 و...
    9. ↑ همان، ص145- 151
    10. ↑ همان، ص115
    11. ↑ همان، ص174
    12. ↑ بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام ج13 ص412
    13. ↑ مثلاً همان، ص64 پاورقى 1- 5 و ص64 پاورقى 3- 4 و...
    14. ↑ ر.ک: همان، ص70 پاورقى 1 و...
    15. ↑ ر.ک: همان، ص79 پاورقى 3 و...
    16. ↑ ر.ک: همان، ص82 پاورقى 2 و...
    17. ↑ ر.ک: همان، ص65 پاورقى 1 و...
    18. ↑ مقدمه كتاب، ص48


    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن كتاب.
    2. بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام، العلامة الشيخ محمدباقر المجلسى، دار إحياء التراث العربى، بيروت الطبعة الثانية 1403ق.

    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=التنبیهات_العَلیّة_علی_وظائف_الصلاة_القلبیة&oldid=670840»