ابن حمزه، حسن بن حمزه: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' ' به '') |
||
| (۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات زندگینامه | {{جعبه اطلاعات زندگینامه | ||
| عنوان = ابن | | عنوان = ابن حمزه، حسن بن حمزه | ||
| تصویر = NUR00000.jpg | | تصویر = NUR00000.jpg | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| نام کامل = ابن | | نام کامل = ابن حَمْزه، شریف حسن بن حمزه بن على طبری مرعشى | ||
| نامهای دیگر = | | نامهای دیگر = | ||
| لقب = | | لقب = | ||
| تخلص = | | تخلص = | ||
| نسب = | | نسب = | ||
| نام پدر = | | نام پدر = حمزه بن على | ||
| ولادت = | | ولادت = | ||
| محل تولد = طبرستان | | محل تولد = طبرستان | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
| اساتید = | | اساتید = | ||
| مشایخ | | مشایخ= ابوالعباس احمد بن محمد دینوری، محمد بن جعفر اسدی رازی، احمد بن ادریس قمى | ||
| معاصرین = | | معاصرین = | ||
| شاگردان = احمد بن محمد بن عبیدالله بن عیاش جوهری، محمد بن احمد بن شاذان قمى، احمد بن على بن نوح سیرافى | | شاگردان = احمد بن محمد بن عبیدالله بن عیاش جوهری، محمد بن احمد بن شاذان قمى، احمد بن على بن نوح سیرافى | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
| علایق پژوهشی = | | علایق پژوهشی = | ||
| سبک نوشتاری = | | سبک نوشتاری = | ||
| آثار = المبسوط في عمل یوم و | | آثار = المبسوط في عمل یوم و لیله، الأشفیه في معانيالغیبه | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
| امضا = | | امضا = | ||
| کد مؤلف = AUTHORCODE.....AUTHORCODE | | کد مؤلف = AUTHORCODE.....AUTHORCODE | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|ابن | {{کاربردهای دیگر|ابن حمزه (ابهامزدایی)}} | ||
'''ابن | '''ابن حَمْزه، شریف حسن بن حمزه بن على طبری مرعشى''' (د 358ق/969م)، محدث امامى. | ||
نسب او با 6 واسطه به امام زینالعابدین(ع) مىرسد. خاندان او كه به جهت انتساب به جدش على مرعش، مرعشى خوانده مىشدند، از علویان ساكن طبرستان بودند. ابن | نسب او با 6 واسطه به [[امام سجاد علیهالسلام|امام زینالعابدین(ع)]] مىرسد. خاندان او كه به جهت انتساب به جدش على مرعش، مرعشى خوانده مىشدند، از علویان ساكن طبرستان بودند. ابن حمزه خود نیز به گفته [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]]، اهل طبرستان بود و حتى اعقاب او در آنجا مىزیستند. | ||
آشنایى با زندگى ابن | |||
آشنایى با زندگى ابن حمزه، به عنوان یكى از حلقههای مهم سلسله اسناد آثار سلف امامیه، حائز اهمیت است، چنانكه نام او به عنوان راوی آثار در شرح حال 95 تن از كسانى كه در [[رجال النجاشي|رجال نجاشى]] و 6 تن از كسانى كه در [[الفهرست (طوسی)|فهرست طوسى]] آمده، ذكر شده است. | |||
==مشایخ== | ==مشایخ== | ||
شواهد متعدد دلالت بر آن دارد كه او تحصیل خود را در طبرستان آغاز كرد و در آنجا از مشایخى چون ابوالعباس احمد بن محمد دینوری و ابوجعفر محمد بن امیدوار طبری اخذ حدیث كرد. همچنین نام جمعى دیگر از طبریان در میان مشایخ او به چشم مىخورد. به گفته ابن اسفندیار، ابن | شواهد متعدد دلالت بر آن دارد كه او تحصیل خود را در طبرستان آغاز كرد و در آنجا از مشایخى چون [[ابوالعباس احمد بن محمد دینوری]] و [[ابوجعفر محمد بن امیدوار طبری]] اخذ حدیث كرد. همچنین نام جمعى دیگر از طبریان در میان مشایخ او به چشم مىخورد. به گفته ابن اسفندیار، ابن حمزه در تاریخى نامعلوم سفری به مشهد داشته و خود مراحل سفر را به نظم كشیده است. بنابر نسخهای از تاریخ طبرستان او سالها در مشهد اقامت گزید و شاید استماع ابن حمزه از على بن محمد بن قتیبه نیشابوری در همین سفر بوده باشد. | ||
در مطالعه مشایخ ابن | |||
تاریخ مراجعت ابن | در مطالعه مشایخ ابن حمزه به نام محدثانى برمىخوریم كه نشان مىدهد ابن حمزه مرحلهای از تحصیل خود را در قم و ری گذرانده است. از آن جمله مىتوان [[محمد بن جعفر اسدی رازی]]، [[احمد بن ادریس قمى]] و [[محمد بن جعفر بن بطّه قمى]] را نام برد. با توجه به وفات احمد بن ادریس در 306ق و طبقه دیگر مشایخ قمى وی، و نیز با تكیه بر عدم استماع ابن حمزه از [[صفار، محمد بن حسن|صفار]] (د 290ق) و كثرت نقل با واسطه از او، مىتوان ورود او به قم را قدری پس از 290ق تخمین زد. | ||
از 312 تا 328ق از زندگى ابن | |||
درباره فاصله 328 تا 356ق از حیات ابن | تاریخ مراجعت ابن حمزه از سفر قم و ری حداكثر به 312ق مىرسد، زیرا بر اساس سندی كه [[سیرافی، احمد بن علی|ابن نوح سیرافى]] ارائه كرده، او در ایام حكمرانى جعفر بن حسن ناصر در آمل اخذ حدیث كرده است. البته در نسخه [[رجال النجاشي|رجال نجاشى]] تاریخ این استماع 300ق ذكر شده، ولى ظاهراً در نسخ مزبور، افتادگى وجود دارد، زیرا جعفر بن حسن ناصر دو بار در سالهای 306-307 و 311-312ق بر آمل تسلط داشته است؛ از این رو، رقم 300 را باید تحریف یكى از این ارقام یاد شده دانست. | ||
در مورد مشایخ روایى او بجز آنان كه یاد شد، از محمد بن عبدالله بن جعفر | از 312 تا 328ق از زندگى ابن حمزه در منابع اطلاعى به دست نرسیده، ولى مىتوان حدس زد كه او پس از مدتى اقامت در موطن خود آهنگ عراق كرده باشد. او در 328ق از [[ابن عقده، احمد بن محمد|احمد بن محمد بن سعید بن عقده]] بهره برده و در همین سال [[تلعکبری، هارون بن موسی|هارون بن موسى تلعكبری]] از او استماع كرده است. با شناختى كه از [[ابن عقده، احمد بن محمد|ابن عقده]] و تلعكبری داریم، این ملاقاتها مىتوانسته در بغداد یا كوفه صورت گرفته باشد، با توجه به یافت نشدن روایاتى كه ملاقات ابن حمزه با دیگر محدثان مشهور بغداد را ثابت كند، احتمال كوفه رجحان مىیابد. در حكایتى كه غضائری از خود ابن حمزه نقل كرده، به مراحل تحصیل او در طبرستان، قم و تكمیل آن در عراق اشاره رفته است. ابن حمزه در تاریخى نامشخص، شاید در جریان سفر به عراق، به حج رفته و در مكه از ابوغانم اسماعیل بن عبدالرحمان حارثى استماع كرده است. | ||
درباره فاصله 328 تا 356ق از حیات ابن حمزه نیز در منابع سكوتى دیده مىشود، ولى امكان ورود او به قم و ری، در راه بازگشت به طبرستان، بعید نمىنماید. احتمال دارد استماع محمد بن على بن بابویه قمى و جعفر بن احمد بن رازی از او در همین سفر بوده باشد. | |||
در مورد مشایخ روایى او بجز آنان كه یاد شد، از [[محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری]]، [[قمی، علی بن ابراهیم|على بن ابراهیم قمى]]، [[على بن حاتم قزوینى]] و [[طبری (کبیر)، محمد بن جریر|محمد بن جریر بن رستم طبری]] مىتوان نام برد. در سندی در الاختصاص روایت ابن حمزه از [[کلینی، محمد بن یعقوب|كلینى]] نیز دیده مىشود. | |||
==شاگردان== | ==شاگردان== | ||
ابن | ابن حمزه در 356ق به بغداد رفت، و مشایخ آنجا از او استماع كردند. | ||
از شاگردان و راویان او نیز بجز موارد مذكور در مقاله، احمد بن محمد بن عبیدالله بن عیاش | |||
از شاگردان و راویان او نیز بجز موارد مذكور در مقاله، [[جوهری، احمد بن محمد|احمد بن محمد بن عبیدالله بن عیاش جوهری]]، [[ابن شاذان، محمد بن احمد|محمد بن احمد بن شاذان قمى]]، [[سیرافی، احمد بن علی|احمد بن على بن نوح سیرافى]]، [[مفید، محمد بن محمد|محمد بن محمد بن نعمان مفید]]، [[غضائری، حسین بن عبیدالله|حسین بن عبیدالله غضائری]] و [[ابن عبدون، احمد بن عبدالواحد بزاز|احمد بن عبدالواحد بن عبدون]] شایان ذكرند. | |||
==ویژگیهای اخلاقی، تخصصهای علمی== | ==ویژگیهای اخلاقی، تخصصهای علمی== | ||
از نظر رجالى گرچه توثیقى در مورد ابن | از نظر رجالى گرچه توثیقى در مورد ابن حمزه نرسیده، ولى [[مفید، محمد بن محمد|مفید]] و [[طوسی، محمد بن حسن|طوسى]] او را به زهد و ورع و صلاح ستودهاند و نجاشى او را از بزرگان طایفه امامیه شمرده است. همچنین ابن بابویه و غضائری درباره او عبارت «رضىالله عنه» به كار بردهاند. | ||
ابن | |||
ابن حمزه نه تنها در حدیث شهرت داشت، بلكه به عنوان فقیه نیز شناخته مىشده است. همچنین در برخى منابع از او با عنوان نسبشناس، ادیب، شاعر و حتى متكلم یاد شده است و عناوین آثار مفقود او برخى از این گفتهها را تأیید مىكند. | |||
==وفات== | ==وفات== | ||
نجاشى بدون تصریح به بازگشتن یا بازنگشتن او به طبرستان گزارش كرده كه وی در 358ق وفات یافته است، ولى ابن اسفندیار مرقد او را در آمل دانسته است و از این رو وی باید پس از بغداد به طبرستان بازگشته باشد. در عبارتى منقول از لمحالبرهان شیخ مفید از یكى از مشایخ خود با عنوان «الشریف الزكى ابومحمد الحسینى» یاد شده كه بنا به ظاهر عبارت در 363ق هنوز زنده بوده است؛ ولى مشكل بتوان بر اساس این عبارت غیر صریح در گزارش نجاشى تردید كرد و وفات ابن | [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] بدون تصریح به بازگشتن یا بازنگشتن او به طبرستان گزارش كرده كه وی در 358ق وفات یافته است، ولى ابن اسفندیار مرقد او را در آمل دانسته است و از این رو وی باید پس از بغداد به طبرستان بازگشته باشد. در عبارتى منقول از لمحالبرهان شیخ مفید از یكى از مشایخ خود با عنوان «الشریف الزكى ابومحمد الحسینى» یاد شده كه بنا به ظاهر عبارت در 363ق هنوز زنده بوده است؛ ولى مشكل بتوان بر اساس این عبارت غیر صریح در گزارش [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] تردید كرد و وفات ابن حمزه را پس از 363ق دانست. در زمان حكومت اردشیر (ظاهراً حسام الدوله پسر كین خواز، د 647ق)، بهاءالدین مامطیری او را بر آن داشت تا مقبره ابن حمزه را تجدید بنا كند. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
از جمله آثار متعدد ابن | از جمله آثار متعدد ابن حمزه، المبسوط في عمل یوم و لیله، الأشفیه في معانيالغیبه و تباشیرالشریعه قابل ذكرند. | ||
از اشعار او ابن اسفندیار قصیدهای در 37 بیت و ابن شهر آشوب یك دو بیتى نقل كردهاند.<ref> پاكتچى، احمد، ج3، ص367-368</ref> | از اشعار او ابن اسفندیار قصیدهای در 37 بیت و ابن شهر آشوب یك دو بیتى نقل كردهاند.<ref> پاكتچى، احمد، ج3، ص367-368</ref> | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۸: | ||
<references/> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
پاكتچى، احمد، | پاكتچى، احمد، دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374. | ||
==وابستهها== | ==وابستهها== | ||
{{وابستهها}} | {{وابستهها}} | ||
[[رده:زندگینامه]] | [[رده:زندگینامه]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:مقالات بازبینی شده2 شهریور 1403]] | ||
[[رده:فاقد کد پدیدآور]] | [[رده:فاقد کد پدیدآور]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ اوت ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۱۵
ابن حَمْزه، شریف حسن بن حمزه بن على طبری مرعشى (د 358ق/969م)، محدث امامى.
| ابن حمزه، حسن بن حمزه | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ابن حَمْزه، شریف حسن بن حمزه بن على طبری مرعشى |
| نام پدر | حمزه بن على |
| محل تولد | طبرستان، ایران |
| رحلت | 358ق |
| مدفن | آمل |
| مذهب | امامی |
| اطلاعات علمی | |
| مشایخ | ابوالعباس احمد بن محمد دینوری، محمد بن جعفر اسدی رازی، احمد بن ادریس قمى |
| شاگردان | احمد بن محمد بن عبیدالله بن عیاش جوهری، محمد بن احمد بن شاذان قمى، احمد بن على بن نوح سیرافى |
| برخی آثار | المبسوط في عمل یوم و لیله، الأشفیه في معانيالغیبه |
نسب او با 6 واسطه به امام زینالعابدین(ع) مىرسد. خاندان او كه به جهت انتساب به جدش على مرعش، مرعشى خوانده مىشدند، از علویان ساكن طبرستان بودند. ابن حمزه خود نیز به گفته فخر رازی، اهل طبرستان بود و حتى اعقاب او در آنجا مىزیستند.
آشنایى با زندگى ابن حمزه، به عنوان یكى از حلقههای مهم سلسله اسناد آثار سلف امامیه، حائز اهمیت است، چنانكه نام او به عنوان راوی آثار در شرح حال 95 تن از كسانى كه در رجال نجاشى و 6 تن از كسانى كه در فهرست طوسى آمده، ذكر شده است.
مشایخ
شواهد متعدد دلالت بر آن دارد كه او تحصیل خود را در طبرستان آغاز كرد و در آنجا از مشایخى چون ابوالعباس احمد بن محمد دینوری و ابوجعفر محمد بن امیدوار طبری اخذ حدیث كرد. همچنین نام جمعى دیگر از طبریان در میان مشایخ او به چشم مىخورد. به گفته ابن اسفندیار، ابن حمزه در تاریخى نامعلوم سفری به مشهد داشته و خود مراحل سفر را به نظم كشیده است. بنابر نسخهای از تاریخ طبرستان او سالها در مشهد اقامت گزید و شاید استماع ابن حمزه از على بن محمد بن قتیبه نیشابوری در همین سفر بوده باشد.
در مطالعه مشایخ ابن حمزه به نام محدثانى برمىخوریم كه نشان مىدهد ابن حمزه مرحلهای از تحصیل خود را در قم و ری گذرانده است. از آن جمله مىتوان محمد بن جعفر اسدی رازی، احمد بن ادریس قمى و محمد بن جعفر بن بطّه قمى را نام برد. با توجه به وفات احمد بن ادریس در 306ق و طبقه دیگر مشایخ قمى وی، و نیز با تكیه بر عدم استماع ابن حمزه از صفار (د 290ق) و كثرت نقل با واسطه از او، مىتوان ورود او به قم را قدری پس از 290ق تخمین زد.
تاریخ مراجعت ابن حمزه از سفر قم و ری حداكثر به 312ق مىرسد، زیرا بر اساس سندی كه ابن نوح سیرافى ارائه كرده، او در ایام حكمرانى جعفر بن حسن ناصر در آمل اخذ حدیث كرده است. البته در نسخه رجال نجاشى تاریخ این استماع 300ق ذكر شده، ولى ظاهراً در نسخ مزبور، افتادگى وجود دارد، زیرا جعفر بن حسن ناصر دو بار در سالهای 306-307 و 311-312ق بر آمل تسلط داشته است؛ از این رو، رقم 300 را باید تحریف یكى از این ارقام یاد شده دانست. از 312 تا 328ق از زندگى ابن حمزه در منابع اطلاعى به دست نرسیده، ولى مىتوان حدس زد كه او پس از مدتى اقامت در موطن خود آهنگ عراق كرده باشد. او در 328ق از احمد بن محمد بن سعید بن عقده بهره برده و در همین سال هارون بن موسى تلعكبری از او استماع كرده است. با شناختى كه از ابن عقده و تلعكبری داریم، این ملاقاتها مىتوانسته در بغداد یا كوفه صورت گرفته باشد، با توجه به یافت نشدن روایاتى كه ملاقات ابن حمزه با دیگر محدثان مشهور بغداد را ثابت كند، احتمال كوفه رجحان مىیابد. در حكایتى كه غضائری از خود ابن حمزه نقل كرده، به مراحل تحصیل او در طبرستان، قم و تكمیل آن در عراق اشاره رفته است. ابن حمزه در تاریخى نامشخص، شاید در جریان سفر به عراق، به حج رفته و در مكه از ابوغانم اسماعیل بن عبدالرحمان حارثى استماع كرده است.
درباره فاصله 328 تا 356ق از حیات ابن حمزه نیز در منابع سكوتى دیده مىشود، ولى امكان ورود او به قم و ری، در راه بازگشت به طبرستان، بعید نمىنماید. احتمال دارد استماع محمد بن على بن بابویه قمى و جعفر بن احمد بن رازی از او در همین سفر بوده باشد.
در مورد مشایخ روایى او بجز آنان كه یاد شد، از محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری، على بن ابراهیم قمى، على بن حاتم قزوینى و محمد بن جریر بن رستم طبری مىتوان نام برد. در سندی در الاختصاص روایت ابن حمزه از كلینى نیز دیده مىشود.
شاگردان
ابن حمزه در 356ق به بغداد رفت، و مشایخ آنجا از او استماع كردند.
از شاگردان و راویان او نیز بجز موارد مذكور در مقاله، احمد بن محمد بن عبیدالله بن عیاش جوهری، محمد بن احمد بن شاذان قمى، احمد بن على بن نوح سیرافى، محمد بن محمد بن نعمان مفید، حسین بن عبیدالله غضائری و احمد بن عبدالواحد بن عبدون شایان ذكرند.
ویژگیهای اخلاقی، تخصصهای علمی
از نظر رجالى گرچه توثیقى در مورد ابن حمزه نرسیده، ولى مفید و طوسى او را به زهد و ورع و صلاح ستودهاند و نجاشى او را از بزرگان طایفه امامیه شمرده است. همچنین ابن بابویه و غضائری درباره او عبارت «رضىالله عنه» به كار بردهاند.
ابن حمزه نه تنها در حدیث شهرت داشت، بلكه به عنوان فقیه نیز شناخته مىشده است. همچنین در برخى منابع از او با عنوان نسبشناس، ادیب، شاعر و حتى متكلم یاد شده است و عناوین آثار مفقود او برخى از این گفتهها را تأیید مىكند.
وفات
نجاشى بدون تصریح به بازگشتن یا بازنگشتن او به طبرستان گزارش كرده كه وی در 358ق وفات یافته است، ولى ابن اسفندیار مرقد او را در آمل دانسته است و از این رو وی باید پس از بغداد به طبرستان بازگشته باشد. در عبارتى منقول از لمحالبرهان شیخ مفید از یكى از مشایخ خود با عنوان «الشریف الزكى ابومحمد الحسینى» یاد شده كه بنا به ظاهر عبارت در 363ق هنوز زنده بوده است؛ ولى مشكل بتوان بر اساس این عبارت غیر صریح در گزارش نجاشى تردید كرد و وفات ابن حمزه را پس از 363ق دانست. در زمان حكومت اردشیر (ظاهراً حسام الدوله پسر كین خواز، د 647ق)، بهاءالدین مامطیری او را بر آن داشت تا مقبره ابن حمزه را تجدید بنا كند.
آثار
از جمله آثار متعدد ابن حمزه، المبسوط في عمل یوم و لیله، الأشفیه في معانيالغیبه و تباشیرالشریعه قابل ذكرند.
از اشعار او ابن اسفندیار قصیدهای در 37 بیت و ابن شهر آشوب یك دو بیتى نقل كردهاند.[۱]
پانویس
- ↑ پاكتچى، احمد، ج3، ص367-368
منابع مقاله
پاكتچى، احمد، دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.