طالقانی، محمدنعیم

نعیما طالقانی، محمد نعیم بن محمدتقی

نام	نعیما طالقانی، محمد نعیم بن محمدتقی
نام‌های دیگر	طال‍ق‍ان‍ی‌، م‍ح‍م‍دن‍ع‍ی‍م‌ ب‍ن‌ م‍ح‍م‍دت‍ق‍ی ع‍رف‍ی‌ طال‍ق‍ان‍ی‌، م‍ح‍م‍دن‍ع‍ی‍م م‍لان‍ع‍ی‍م‍ا طال‍ق‍ان‍ی‌، م‍ح‍م‍دن‍ع‍ی‍م‌ ب‍ن‌ م‍ح‍م‍دت‍ق‍ی‌
نام پدر	شیخ محمدتقی طالقانی
متولد	قرن 12
محل تولد	طالقان
رحلت	شوال‌المکرم 1160ق
اساتید	اردستانى، فاضل هندى
برخی آثار	منهج الرشاد في معرفة المعاد
کد مؤلف	AUTHORCODE01879AUTHORCODE

برای دیگر کاربردها، طالقانی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

محمدنعيم بن محمدتقی عرفی طالقانى (متولد 1160ق)، معروف به ملا نعیما طالقانى، نوادۀ محمدعلى فرشته از حکما، فلاسفه و عارفان قرن دوازدهم.

ولادت

از تاريخ ولادت و وفات و محل دفن مؤلف اطلاعات موثقى وجود ندارد. بعضى از محققین تاريخ ولادت او را قبل از سنۀ 1000ق تخمين زده‌اند، چون او حاشيۀ دوانى بر شرح المطالع و حاشيۀ مير سيد شريف را به خط خود نوشته است كه تاريخ كتابت اين دو كتاب سال 1115ق است.

تحصیلات

در اواخر دورۀ حكومت صفوى متولد شد. دوران کودکی را در قزوین گذراند و نزد والدش شیخ محمدتقی طالقانی دوره مقدماتی علوم را طی کرد و سپس عازم اصفهان شد. از اساتيد او نامی‌برده نشده است اما استاد سيد جلال‌الدين آشتيانى احتمال داده است كه او محضر اردستانى و فاضل هندى را درك كرده باشد.

وی در این مدت به جهت قدر و منزلت علمی و شرافت و نجابت خانوادگی از جانب سلطان صفوی به ریاست کتابخانه سلطنتی منصوب شد و شاه سلطان حسین صفوی به او ارادت و عنایت داشته است.

ملا نعیما، تا هجوم افغان‌ها در اصفهان به سر برده و این مدت را به تحقیق و تأليف و تدریس و تعلیم گذرانده است. با هجوم افغان‌ها وضعیت اصفهان به کلی دگرگون شد و گرسنگی و قحطی و بیماری در آن شهر باعث مرگ بسیاری از مردم گردید و ازاین‌رو مردم دسته دسته جان خود را از دست دادند.

محاصره افغان‌ها هر روز شدیدتر شد و سرانجام اصفهان پس از شش ماه محاصره بدون هیچ گونه عکس العملی علیه محمود افغان از جانب دولت صفوی در 12 محرم 1135، به تصرف افغانان درآمد. هجوم افغانان یاد و خاطره قتل و کشتار مغولان را زنده کرد. اصفهان و اطراف آن ویران شد و بسیاری از دانشمندان از میان رفتند. در این میان اقوام و نزدیکان ملا نعیما نیز در امان نماندند و بسیاری از آنان کشته شدند.

ملا نعیما در مقدمه کتاب اصل الاصول چنین گزارش می‌دهد: زمانی تأليف این کتاب را از من خواستند که گردش روزگار تیغ خصومت آخته و بر مردم داخته، لشکریان افغان، اصفهان و اطراف آن را ویران و بیش‌تر مردم و به خصوص نزدیکان مرا نابود ساخته بودند و من خود به قم مهاجرت کرده و غربت گزیده و سخت پریشان خاطرم.

در هر صورت ملا نعیما در زمان حكومت شاه سلطان حسين صفوى و سقوط اصفهان به دست شورشيان افغان پس از از دست دادن خويشاوندان و نزدیک انش، در مدت شش ماهه محاصره افغان‌ها از شهر اصفهان گریخت و به قم پناه آورده، مشغول تدريس معارف شد. در این شهر به درخواست برخی از فضلا کتابی با عنوان اصل‌الاصول آنهم در وضعی آشفته و هراسان تأليف کرد. وی در اوایل 1135ق، پس از اتمام تأليف کتاب اصل‌الاصول، و پس از ازالۀ فتنۀ افاغنه توسط نادر شاه افشار از قم به سوی طالقان عزیمت کردو بعید نیست که برخی از بزرگان صفوی علاوه بر آثار ارزشمند علمی همراه او بوده باشند. عزیمت ملا نعیما به طالقان اگر چه علاقه وی را به وطن نشان می‌دهد اما در عین حال به نظر می‌رسد بیش‌ترین هدف وی نجات کتب ذی قیمت از خطر نابودی بوده باشد.

وفات

ملا نعیما طالقانی پس از عمر نسبتا طولانی در راه کسب علم و فضیلت، تحقیق و تأليف، در شوال‌المکرم 1160ق در گذشت.

آثار

1. رسالة اصل الاصول، در مباحث وجود و توحید ذات و برخی مباحث عرفانی
2. فصل الخطاب فى تحقيق الصواب،رساله در قضا و قدر
3. حدوث العالم،
4. تنقيح المرام فى شرح تهذيب الاحكام
5. العروة الوثقی فى امامة أئمة الهدى
6. رسالة فی جریان التکشیک فی العرضیات و الذاتیات که در آخر مقدمه رساله اصل‌الاصول ذکر شده است
7. حواشی بر شرح الاشارات
8. شرح المطالع
9. رسالة فی العلم
10. قاعدة صدور کثیر از واحد
11. الجبر و التفویض
12. شرح اشارات ابن سینا
13. مسائل فلسفی که در ماهیت و هویت وجود و وجود واجب و انقسام آنها تأليف شده است.
14. منهج الرشاد فی اثبات معرفة المعاد......

منابع مقاله

سلطانیان، حسنیه؛ «زندگی و آثار حکیم ملا نعیما طالقانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تحقیقات اسلامی، سال سیزدهم، بهار و تابستان 1378، شماره 1 و 2، (صفحه 261 تا 272).

وابسته‌ها

منهج الرشاد في معرفة المعاد