المطر

المطر
پدیدآوران	انصاری، سعید بن اوس (نويسنده)
ناشر	دار السیدة رقیة (علیهاالسلام)
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1905م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/الف8م6 6070 PJ
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

المطر، تألیف حافظ، راوی، لغوی و نحوی قرن سوم هجری قمری، ابوزید سعید بن اوس انصاری (122-215ق)، پژوهشی ادبی و واژه‌شناختی درباره کلماتی است که در زبان عربی به معنای باران است و یا با آن ارتباط دارد. مدرس ادبیات عربی و پژوهشگر یسوعی معاصر، لویس شیخو (1859-1927م)، این کتاب را تصحیح کرده و برای آن مقدمه‌ای سودمند نوشته و نسخه‌ خطی آن و روش خودش را در تصحیح، معرفی کرده است.

هدف و روش

• این اثر بر اساس تک‌نسخه نگهداری‌شده در کتابخانه عمومی پاریس منتشر شده است.
• سعید بن اوس انصاری، بدون مقدمه وارد بحث اصلی شده و در نتیجه، انگیزه و اهداف و ویژگی‌های پیدایش و نگارش اثر حاضر روشن نیست.
• لویس شیخو، با بیان اینکه ابوزید سعید بن اوس انصاری در کتاب حاضر، همه مطالبی را جمع کرده است که واژه‌شناسان درباره «مطر» و واژگان مشابه و مرتبط، مانند «انواء» (ستارگانی که به غروب گرایند)، «غیوم» (ابرها)، «رعد» و «برق»، بیان کرده‌اند، افزوده است:
• این اثر فایده‌هایی لغوی دارد و نیازی به ستودن مقام ابوزید انصاری در بین واژه‌شناسان نیست؛ زیرا همه می‌دانند که سخن او در همه معجم‌های لغوی مثل بزرگ‌ترین پیشوایان لغت، معتبر است و حجّت شمرده می‌شود.
• چون قبلا در شروح «مجاني الأدب» و مقدمه «فقه اللغة» و شروح «ديوان الخنساء»، زندگی و شرح ‌حال نویسنده را ثبت کرده‌ایم، پس نیازی به تکرار در اینجا نیست.
• نسخه خطی که این کتاب از آن گرفته شده، به‌صورت کامل ضبط شده و خوش‌خطّ است و غلط‌های اندکی دارد و کاتب نسخه خطی، برخی از حروف مانند الف مقصوره و همزه را به ‌شکلی خاصّ و برخلاف رسم‌الخط رایج امروزی نوشته است که آن را برای مراعات امانت در این چاپ، تغییر ندادیم.

ساختار و محتوا

نظم و سامان‌دهی خاصی در این اثر، مشاهده نشد، جز آنکه نویسنده، نخست، اسامی «مطر» (باران) را آورده و آنگاه به اسامی «رعد» (غرّش ابر، بانگ تندر) پرداخته و سپس اسامی «برق» (آذرخش) را توضیح داده و سرانجام وارد بحث از اسامی «سحاب» (ابر) شده است.

نمونه مباحث

• «أولُ أسماء المطر القِطقِطُ و هو أصغر المطر و الرَّذاذ فوق القِطقِط و يقال قطقطت السماءُ فهي مقطقطة»؛ یعنی اولین اسم «مطر»، «قِطقِط» است؛ یعنی تگرگ یا بارانی که قطره‌هایش ریز است و «رَذاذ» بالا و برتر از قطقط است و گویند: آسمان، باران و تگرگ ریز بارید و آسمان تگرگ‌باران است....
• «الإغضان المطر الدائم الذي ليس فيه فَرَجٌ يدوم اليوم و الليلة و أكثر من ذلك»؛ اغضان، بارانی است پیوسته که بین آن فاصله‌ای نباشد و بند نیاید و یک شبانه‌روز یا بیشتر یکسره ببارد.
• «يقال ماءٌ عَذبٌ و مياهٌ عِذابٌ و قد عَذُبَ الماء عُذُوبةً»؛ یعنی: یکی از اقسام و صفات آب این است که گویند: این آب، عَذب است؛ یعنی شیرین و گوارا است و جمع عَذب، عِذاب می‌شود و می‌گویند: آب دل‌پذیر شد؛ دل‌پذیر شدنی.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.