نیر ممقانی، محمدتقی بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ه ی ' به 'ه‌ی ') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
</div> | </div> | ||
'''محمدتقی ممقانی''' (1247-1312ق)، فقیه، محدث، مجتهد، حکیم، عالم و شاعر آذربایجانی، متخلص به نیّر و مشهور به حجت‌الاسلام و از پیروان شیخیه بود. دیوان غزلیات و مثنوی آتشکده از جمله آثار اوست. | '''محمدتقی ممقانی''' (1247-1312ق)، فقیه، محدث، مجتهد، حکیم، عالم و شاعر آذربایجانی، متخلص به نیّر و مشهور به حجت‌الاسلام و از پیروان شیخیه بود. دیوان غزلیات و [[دیوان کامل آتشکده|مثنوی آتشکده]] از جمله آثار اوست. | ||
== ولادت == | == ولادت == | ||
در سال ١٢٤٧/١٢٤٨ق، در تبریز متولد شد و در سال ١٣١٢ق، در همان شهر وفات یافت. | در سال ١٢٤٧/١٢٤٨ق، در تبریز متولد شد و در سال ١٣١٢ق، در همان شهر وفات یافت. | ||
پدرش آخوند ملا محمّد ممقانی، شاگرد [[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد احسائی]] است. وی از جمله علمایی است که در مجلس مناظره میرزا علی‌محمّد باب در تبریز حاضر بوده، فتوی به کفر میرزا علی‌محمّد باب داده و حکم بر قتلش | پدرش آخوند ملا محمّد ممقانی، شاگرد [[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد احسائی]] است. وی از جمله علمایی است که در مجلس مناظره میرزا علی‌محمّد باب در تبریز حاضر بوده، فتوی به کفر میرزا علی‌محمّد باب داده و حکم بر قتلش داد. | ||
==تحصیلات== | ==تحصیلات== | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
وی مقدمات علوم را در شهر تبریز در خدمت پدر بزرگوارش و عده‌ای از اساتید دیگر فرا گرفته و سپس در سال 1270 قمری در سن بیست و دو سالگی جهت استفاده و استفاضه از محضر علمای اعلام و اساتید والامقام به عتبات عالیات به نجف اشرف عزیمت نمود و چنان که از آثار قلمی ایشان استفاده می‌شود مدت‌ها در عتبات عالیات مقیم بوده واز بحار علوم و ثمار فضائل بهره‌ای وافر به دست آورده و در تمام علوم عصر خویش به درجه‌ی اجتهاد نائل آمده و سپس به وطن خود شهر تبریز مراجعت فرموده است. | وی مقدمات علوم را در شهر تبریز در خدمت پدر بزرگوارش و عده‌ای از اساتید دیگر فرا گرفته و سپس در سال 1270 قمری در سن بیست و دو سالگی جهت استفاده و استفاضه از محضر علمای اعلام و اساتید والامقام به عتبات عالیات به نجف اشرف عزیمت نمود و چنان که از آثار قلمی ایشان استفاده می‌شود مدت‌ها در عتبات عالیات مقیم بوده واز بحار علوم و ثمار فضائل بهره‌ای وافر به دست آورده و در تمام علوم عصر خویش به درجه‌ی اجتهاد نائل آمده و سپس به وطن خود شهر تبریز مراجعت فرموده است. | ||
آخوند میرزا محمّدتقی در بیست‌ودو سالگی برای تکمیل تحصیلات خود به نجف رفته و پس از کسب علم از محضر استادان و مشایخ آن سامان، به تبریز بازگشت. میرزا جعفر سلطان‌القرائی زیر عنوان حجّت‌الاسلام | آخوند میرزا محمّدتقی در بیست‌ودو سالگی برای تکمیل تحصیلات خود به نجف رفته و پس از کسب علم از محضر استادان و مشایخ آن سامان، به تبریز بازگشت. میرزا جعفر سلطان‌القرائی زیر عنوان حجّت‌الاسلام محمدتقی بن محمد بن الحسینی الشّریف التبریزی الممقانی، گوید: «او از شانزده سالگی مدت پنج سال نزد پدر خود به تحصیل فقه و حکمت اشتغال ورزیده، پس از مرگ پدر (١٢٦٩ق) در بیست‌ودوسالگی برای تکمیل تحصیلات به عراق عرب که مرکز علم بود، سفر کرد و مدتی در محضر علمای آن دیار کسب فواید علمیه نمود و به تبریز مراجعت کرد. در آن ایام حجّت‌الاسلام میرزا حسین برادر بزرگش زنده و مرجع شیخیه بوده است. معهذا پس از ورود به تبریز، امامت مسجد حجّت‌الاسلام به او محوّل شده و در آن مسجد اقامه جماعت می‌کرده است<ref>ر.ک: فرهمند، محمد، ص60؛ دهخدا، علی‌اکبر، ج5، ص7667</ref>. | ||
==مناعت طبع== | ==مناعت طبع== | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
==دو شاعر با یک تخلص== | ==دو شاعر با یک تخلص== | ||
وی در سه زبان فارسی، عربی و ترکی طبع‌آزمایی کرده و اشعار سروده است. مخصوصاًً اشعاری که در مراثی سروده پرسوز و گداز است. تخّلص وی در شعر «نیّر» است. از معاصرین او شخصی موسوم به اسماعیل و معروف به میرزا بزرگ علی‌آبادی که اشعار سست و بی‌مایه دارد نیز «نیر» تخلص داشته است و نباید این دو را با هم اشتباه کرد. | وی در سه زبان فارسی، عربی و ترکی طبع‌آزمایی کرده و اشعار سروده است. مخصوصاًً اشعاری که در مراثی سروده پرسوز و گداز است. تخّلص وی در شعر «نیّر» است. از معاصرین او شخصی موسوم به اسماعیل و معروف به میرزا بزرگ علی‌آبادی که اشعار سست و بی‌مایه دارد نیز «نیر» تخلص داشته است و نباید این دو را با هم اشتباه کرد. | ||
از آثار مشهور نیر تبریزی در رثای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) این ابیات است: | |||
{{شعر}} | |||
{{ب|''گفت ای گروه هر که ندارد هوای ما''|2=''سر گیرد و برون رود از کربلای ما''}} | |||
{{ب|''ناداده تن به خواری و ناکرده ترک سر''|2=''نتوان نهاد پای به خلوت سرای ما''}} | |||
{{ب|''تادست و رونشست به خون می نیافت کس''|2=''راه طواف بر حرم کبریای ما''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
==وفات== | ==وفات== | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۲۹
| نام | نیر ممقانی، محمد تقی بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | میرزا محمد تقی بن ملا محمد ممقانی تبریزی مشهور به حجةالاسلام
تبریزی ممقانی، محمد تقی بن محمد حجةالاسلام نیر، محمد تقی بن محمد م‍ام‍ق‍ان‍ی، محمد تقی بن محمد ممقانی، محمد تقی نیر، محمد تقی بن محمد نیر م‍ام‍ق‍ان‍ی، محمد تقی بن محمد نیر تبریزی، محمد تقی بن محمد |
| نام پدر | ملا محمّد ممقانی |
| متولد | 1247ق |
| محل تولد | تبریز |
| رحلت | 1312ق |
| اساتید | ملا محمّد ممقانی |
| برخی آثار | دیوان نیر |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02540AUTHORCODE |
محمدتقی ممقانی (1247-1312ق)، فقیه، محدث، مجتهد، حکیم، عالم و شاعر آذربایجانی، متخلص به نیّر و مشهور به حجت‌الاسلام و از پیروان شیخیه بود. دیوان غزلیات و مثنوی آتشکده از جمله آثار اوست.
ولادت
در سال ١٢٤٧/١٢٤٨ق، در تبریز متولد شد و در سال ١٣١٢ق، در همان شهر وفات یافت.
پدرش آخوند ملا محمّد ممقانی، شاگرد شیخ احمد احسائی است. وی از جمله علمایی است که در مجلس مناظره میرزا علی‌محمّد باب در تبریز حاضر بوده، فتوی به کفر میرزا علی‌محمّد باب داده و حکم بر قتلش داد.
تحصیلات
وی مقدمات علوم را در شهر تبریز در خدمت پدر بزرگوارش و عده‌ای از اساتید دیگر فرا گرفته و سپس در سال 1270 قمری در سن بیست و دو سالگی جهت استفاده و استفاضه از محضر علمای اعلام و اساتید والامقام به عتبات عالیات به نجف اشرف عزیمت نمود و چنان که از آثار قلمی ایشان استفاده می‌شود مدت‌ها در عتبات عالیات مقیم بوده واز بحار علوم و ثمار فضائل بهره‌ای وافر به دست آورده و در تمام علوم عصر خویش به درجه‌ی اجتهاد نائل آمده و سپس به وطن خود شهر تبریز مراجعت فرموده است.
آخوند میرزا محمّدتقی در بیست‌ودو سالگی برای تکمیل تحصیلات خود به نجف رفته و پس از کسب علم از محضر استادان و مشایخ آن سامان، به تبریز بازگشت. میرزا جعفر سلطان‌القرائی زیر عنوان حجّت‌الاسلام محمدتقی بن محمد بن الحسینی الشّریف التبریزی الممقانی، گوید: «او از شانزده سالگی مدت پنج سال نزد پدر خود به تحصیل فقه و حکمت اشتغال ورزیده، پس از مرگ پدر (١٢٦٩ق) در بیست‌ودوسالگی برای تکمیل تحصیلات به عراق عرب که مرکز علم بود، سفر کرد و مدتی در محضر علمای آن دیار کسب فواید علمیه نمود و به تبریز مراجعت کرد. در آن ایام حجّت‌الاسلام میرزا حسین برادر بزرگش زنده و مرجع شیخیه بوده است. معهذا پس از ورود به تبریز، امامت مسجد حجّت‌الاسلام به او محوّل شده و در آن مسجد اقامه جماعت می‌کرده است[۱].
مناعت طبع
در شخصیت او گفته‌اند که شهامت نفس و مناعت طبع او به اندازه‌ای بوده که جز خانه مسکونی چیزی نداشته و آن را هم بعد از فوت به وامش دادند و ازاین‌روی همیشه در شکنجه و فشار رجال حسود و بدخواه بوده است[۲].
علاقه به هنر
کتابخانه شخصی او که حاوی نسخه‌های خطی ممتاز بوده، بعد از مرگ او پراکنده و متفرق گشت. وی در نوشتن خطوط مختلف اعم از ثلث، رقاع، شکسته، نستعلیق و انواع خطوط دیگر استاد و از خوشنویسان ماهر زمان خود بشمار می‌آمد.
دو شاعر با یک تخلص
وی در سه زبان فارسی، عربی و ترکی طبع‌آزمایی کرده و اشعار سروده است. مخصوصاًً اشعاری که در مراثی سروده پرسوز و گداز است. تخّلص وی در شعر «نیّر» است. از معاصرین او شخصی موسوم به اسماعیل و معروف به میرزا بزرگ علی‌آبادی که اشعار سست و بی‌مایه دارد نیز «نیر» تخلص داشته است و نباید این دو را با هم اشتباه کرد.
از آثار مشهور نیر تبریزی در رثای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) این ابیات است:
| گفت ای گروه هر که ندارد هوای ما | سر گیرد و برون رود از کربلای ما | |
| ناداده تن به خواری و ناکرده ترک سر | نتوان نهاد پای به خلوت سرای ما | |
| تادست و رونشست به خون می نیافت کس | راه طواف بر حرم کبریای ما |
وفات
نیّر صبح روز جمعه دوازدهم ماه رمضان سال ١٣١٢ق، در تبریز وفات یافت و جسدش را به نجف منتقل کرده و به خاک سپردند. در وفات او جمعی از فضلای فارسی و عربی مراثی گفته‌اند و قطعه‌ای عربی از میرزا علی بن موسی ثقةالاسلام تبریزی نقل شده که در رثای او گفته و مدح بسیار از او کرده است[۳].
آثار
از جمله آثار اوست:
- مثنوی آتشکده؛
- لآلی منظومه؛
- دیوان غزلیات؛
- درّ خوشاب؛
- الفیه؛
- صحيفة الأبرار؛
- علم الساعة؛
- لمح البصر[۴].
پانویس
منابع مقاله
- .فرهمند، محمد، «الفیه نیر و جایگاه آن در بین انواع ادبی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: دانشنامه، بهار 1390، شماره 13، صفحه 57 تا 70.
- . دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، جلد پنجم، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ اول، بهار 1373.