حیرتی تونی، تقی‌الدین محمد: تفاوت میان نسخه‌ها
A-esmaeili (بحث | مشارکتها) (صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات زندگی‌نامه | عنوان = حیرتی تونی، تقی الدین محمد | تصویر = NUR23580.jpg | اندازه تصویر = | توضیح تصویر = | نام کامل = | نام‌های دیگر = | لقب = | تخلص = | نسب = | نام پدر = | ولادت = | محل تولد = | کشور تولد = | محل زندگی = | رحلت = | شهادت = | مدفن = | ط...» ایجاد کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| نام کامل = | | نام کامل =تقی‌الدین محمد هروی حیرتی تونی | ||
| نام‌های دیگر = | | نام‌های دیگر = | ||
| لقب = | | لقب = | ||
| تخلص = | | تخلص =حیرتی | ||
| نسب = | | نسب = | ||
| نام پدر = | | نام پدر = | ||
| ولادت = | | ولادت = | ||
| محل تولد = | | محل تولد = مرو، تون، بخارا و کاشان | ||
| کشور تولد = | | کشور تولد = | ||
| محل زندگی = | | محل زندگی = | ||
| رحلت = | | رحلت =۲۴ صفر ۹۶۱ق | ||
| شهادت = | | شهادت = | ||
| مدفن = | | مدفن = | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
| اساتید = | | اساتید = | ||
| مشایخ = | | مشایخ = | ||
| معاصرین = | | معاصرین =شاه طهماسب صفوی | ||
| شاگردان = | | شاگردان = | ||
| اجازه اجتهاد از = | | اجازه اجتهاد از = | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
| علایق پژوهشی = | | علایق پژوهشی = | ||
| سبک نوشتاری = | | سبک نوشتاری = | ||
| آثار = | | آثار =[[کتیب معجزات (در فضایل و مناقب معصومین علیهم‌السلام)]] | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
| امضا = | | امضا = | ||
| کد مؤلف = AUTHORCODE23580AUTHORCODE | | کد مؤلف = AUTHORCODE23580AUTHORCODE | ||
}} | }} | ||
'''حیرتی تونی، یا حیرتی | ''' ملا تقی‌الدین محمد هروی حیرتی تونی، یا حیرتی مروی''' (متوفی ۹۶۱ق/ ۱۵۵۴م)، متخلص به حیرتی، از شاعران روزگار شاه طهماسب صفوی، صاحب «[[کتیب معجزات (در فضایل و مناقب معصومین علیهم‌السلام)|کتیب معجزات]]». | ||
==زادگاه و نسب== | ==زادگاه و نسب== | ||
در باب زادگاه و نسب او در بین تذکره‌نویسان اختلاف است. از مرو، تون، بخارا و کاشان به‌عنوان موطن وی نام برده‌اند و گاهی از او با نسبت‌های حیرتی تونی، حیرتی بخارایی و حیرتی مروی یاد کرده‌اند<ref>ر.ک: سنجابی، پریسا، ج21، ص540</ref>. | در باب زادگاه و نسب او در بین تذکره‌نویسان اختلاف است. از مرو، تون، بخارا و کاشان به‌عنوان موطن وی نام برده‌اند و گاهی از او با نسبت‌های حیرتی تونی، حیرتی بخارایی و حیرتی مروی یاد کرده‌اند<ref>ر.ک: سنجابی، پریسا، ج21، ص540</ref>. | ||
علیشیر نوایی او را از تون می‌داند که در مرو رشد و نمو یافته و به مروی مشهور شده بود و اوحدی آورده است که: «از ماوراءالنهر است و بعضی سهواً از تون می‌دانندش»؛ درحالی‌که سام‌میرزا صفوی، برادر شاه طهماسب که از معاشران و معاصران حیرتی بود، به نقل از خود او، زادگاه وی را تون می‌داند<ref>ر.ک: همان</ref>. | [[امیر‌علیشیر نوایی، علیشیر بن کیچکنه|علیشیر نوایی]] او را از تون <ref>تون نام قدیمی شهر فردوس است واقع در خراسان جنوبی</ref> می‌داند که در مرو رشد و نمو یافته و به مروی مشهور شده بود و اوحدی آورده است که: «از ماوراءالنهر است و بعضی سهواً از تون می‌دانندش»؛ درحالی‌که سام‌میرزا صفوی، برادر شاه طهماسب که از معاشران و معاصران حیرتی بود، به نقل از خود او، زادگاه وی را تون می‌داند<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
==تحصیل== | ==تحصیل== | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
با سخن‌چینی بدخواهان، حیرتی مدتی مورد غضب شاه واقع شد و به گیلان گریخت و نیز در استراباد متواری شد. در این ایام که مقارن با شورش محمدصالح بتکچر در استراباد بود، حیرتی قصیده‌ای در مدح وی سرود که بعدها به جرم سرودن آن تحت تعقیب قرار گرفت<ref>ر.ک: همان</ref>. | با سخن‌چینی بدخواهان، حیرتی مدتی مورد غضب شاه واقع شد و به گیلان گریخت و نیز در استراباد متواری شد. در این ایام که مقارن با شورش محمدصالح بتکچر در استراباد بود، حیرتی قصیده‌ای در مدح وی سرود که بعدها به جرم سرودن آن تحت تعقیب قرار گرفت<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
حیرتی پس از چندی به عذر تقصیر، قصیده‌ای در منقبت حضرت علی(ع) خطاب به شاه طهماسب سرود و شاه طهماسب بار دیگر او را مورد نوازش و احسان قرار داد<ref>ر.ک: همان</ref>. | حیرتی پس از چندی به عذر تقصیر، قصیده‌ای در منقبت [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] خطاب به شاه طهماسب سرود و شاه طهماسب بار دیگر او را مورد نوازش و احسان قرار داد<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
مهم‌ترین و مشهورترین اثر حیرتی، منظومه بلندی به نام | مهم‌ترین و مشهورترین اثر حیرتی، منظومه بلندی به نام «[[کتیب معجزات (در فضایل و مناقب معصومین علیهم‌السلام)|کتیب معجزات]]» یا «[[شاهنامه حیرتی]]»، در بحر هزج مسدس مقصور است. این مجموعه درباره جنگ‌های پیامبر(ص) و ذکر دلاوری‌های [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] و شرح حال امامان شیعه، سروده شده است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[کتیب معجزات (در فضایل و مناقب معصومین | [[کتیب معجزات (در فضایل و مناقب معصومین علیهم‌السلام)]] | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:مقالات بازبینی شده2 اسفند 1402]] | ||
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ دی 1402 توسط عباس مکرمی]] | [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ دی 1402 توسط عباس مکرمی]] | ||
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ دی 1402 توسط محسن عزیزی]] | [[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ دی 1402 توسط محسن عزیزی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۱۸
| حیرتی تونی، تقی الدین محمد | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | تقی‌الدین محمد هروی حیرتی تونی |
| تخلص | حیرتی |
| محل تولد | مرو، تون، بخارا و کاشان |
| رحلت | ۲۴ صفر ۹۶۱ق |
| اطلاعات علمی | |
| معاصرین | شاه طهماسب صفوی |
| برخی آثار | کتیب معجزات (در فضایل و مناقب معصومین علیهم‌السلام) |
ملا تقی‌الدین محمد هروی حیرتی تونی، یا حیرتی مروی (متوفی ۹۶۱ق/ ۱۵۵۴م)، متخلص به حیرتی، از شاعران روزگار شاه طهماسب صفوی، صاحب «کتیب معجزات».
زادگاه و نسب
در باب زادگاه و نسب او در بین تذکره‌نویسان اختلاف است. از مرو، تون، بخارا و کاشان به‌عنوان موطن وی نام برده‌اند و گاهی از او با نسبت‌های حیرتی تونی، حیرتی بخارایی و حیرتی مروی یاد کرده‌اند[۱].
علیشیر نوایی او را از تون [۲] می‌داند که در مرو رشد و نمو یافته و به مروی مشهور شده بود و اوحدی آورده است که: «از ماوراءالنهر است و بعضی سهواً از تون می‌دانندش»؛ درحالی‌که سام‌میرزا صفوی، برادر شاه طهماسب که از معاشران و معاصران حیرتی بود، به نقل از خود او، زادگاه وی را تون می‌داند[۳].
تحصیل
حیرتی در شهرهای مهم ماوراءالنهر و خصوصاً در مرو و سمرقند به فراگیری علم و کمال روی آورد. از دوران کودکی و نوجوانی او اطلاع چندانی در دست نیست. در قزوین به خدمت شاه طهماسب رسید و شهرت زیادی کسب کرد و دوران کمال شاعری خود را در خدمت این شاه بود و در قصاید و مثنوی‌هایی چند وی را ستود[۴].
سفرها
با سخن‌چینی بدخواهان، حیرتی مدتی مورد غضب شاه واقع شد و به گیلان گریخت و نیز در استراباد متواری شد. در این ایام که مقارن با شورش محمدصالح بتکچر در استراباد بود، حیرتی قصیده‌ای در مدح وی سرود که بعدها به جرم سرودن آن تحت تعقیب قرار گرفت[۵].
حیرتی پس از چندی به عذر تقصیر، قصیده‌ای در منقبت حضرت علی(ع) خطاب به شاه طهماسب سرود و شاه طهماسب بار دیگر او را مورد نوازش و احسان قرار داد[۶].
وفات
حیرتی پس از چندی به کاشان رفت و تا پایان عمر با حمایت شاه طهماسب در آنجا زندگی کرد. او در ۲۴ صفر ۹۶۱ق/ ۲۹ ژانویه ۱۵۵۴م، از بام کاروان‌سرایی به زیر افتاد و درگذشت[۷].
آثار
مهم‌ترین و مشهورترین اثر حیرتی، منظومه بلندی به نام «کتیب معجزات» یا «شاهنامه حیرتی»، در بحر هزج مسدس مقصور است. این مجموعه درباره جنگ‌های پیامبر(ص) و ذکر دلاوری‌های حضرت علی(ع) و شرح حال امامان شیعه، سروده شده است[۸].
پانویس
منابع مقاله
سنجابی، پریسا، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1392.