س‍ی‍ف‌ اس‍ف‍رن‍گ‍ی‌

سیف اسفرنگی (581-666ق)، شاعر قصیده‌سرای فارسی‌گوی قرن هفتم هجری، صاحب دیوان شعر.

س‍ی‍ف‌ اس‍ف‍رن‍گ‍ی‌
نام پدر	محمد
ولادت	581ق
محل تولد	اسفرنگ یا اسفره
رحلت	666ق
مدفن	85 سال
مذهب	حنفی‌مذهب
اطلاعات علمی
برخی آثار	دیوان سیف‌الدین اسفرنگی

نام، لقب و نسب

نام کامل او، مولانا سیف‌الدین اعرج احمد اسفرنگی و نام پدرش محمد است. لقب او را «سیف‌الدین» و به سبب لنگی پایش، «اعرج» هم گفته‌اند که خود شاعر نیز به آنها اشاره کرده است. گویا اجدادش از اقوام عرب بوده و به سمرقند مهاجرت کرده بودند.

زادگاه

زادگاه او اسفرنگ یا اسفره، کوهستانی در نه فرسنگی مرغینان از توابع سغد سمرقند در ازبکستان امروزی است.

ولادت

بنا بر بیتی از دیوان او:

مرا مادر پس از تاریخ هجرت

به سال پانصدوهشتادویک زاد

بدون هیچ ابهامی، تاریخ ولادتش 581ق، است.

ممدوحین

دولت‌شاه سمرقندی به‌اشتباه، ممدوح اول او را ایل‌‌ارسلان خوارزمشاه دانسته است و تذکره‌نویسان بعدی به پیروی از او، این اشتباه را تکرار کرده‌اند و سیف را هم‌عهد ایل‌ارسلان و فرزندش تکش خوارزمشاه، دانسته‌اند.

در دیوان او، هیچ نامی از ایل‌ارسلان و تکش در میان بیش از صد ممدوح شاعر، ذکر نشده است و مراد از «سلطان سنجر» در دیوان، سلطان علاءالدین محمد بن تکش خوارزمشاه است که به سلطان سنجر و اسکندر ثانی، ملقب بود.

سیف پس از انقراض خوارزمشاهیان، به ماوراءالنهر رفت و برخی از امرای مغول از جمله امیر عمید قطب‌الدین، حاکم ماوراءالنهر و ثقة‌الملک ابوبکر بن علی، وزیر آنها در ماوراءالنهر را مدح گفت.

سیف، شاعری مدیحه‌سراست و شاهان و بزرگان و سادات زیادی را مدح کرده است. از آن میان، قصایدی هست که ارادت او را به سیف‌الدین باخرزی، عارف مشهور قرن هفتم، نشان می‌دهد.

مذهب

سیف، حنفی‌مذهب بود، فرزندی نداشت و مدتی از عمر خود را به عسرت و محرومی گذراند.

وفات

مورخان و تذکره‌نویسان، به اتفاق نظر، درگذشت او را در بخارا دانسته‌اند، ولی در تاریخ وفاتش، اختلاف دارند. بیشتر آنان با توجه به تولد او در 581ق و اینکه 85 سال عمر کرد، 666ق را تاریخ درگذشت او دانسته‌اند.

آثار

یگانه اثر برجای‌مانده از وی، دیوان شعر اوست که شامل قصاید، غزلیات، ترجیع‌بند، ترکیب‌بندها، قطعات و رباعیات است. گویا سیف در نثر نیز متبحر بود و آثاری منثور نیز داشت که تاکنون مفقود مانده است.

منابع مقاله

جعفری، فرزاد، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی.

وابسته‌ها

دیوان سیف‌الدین اسفرنگی