هستی پویا از نظر مولوی

هستی پویا از نظر مولوی
پدیدآوران	رسولی، عین‌الله (نویسنده)
ناشر	انتشارات فرتاب
مکان نشر	تهران
سال نشر	1389
چاپ	اول
موضوع	مولوی,، جلال‌الدین محمدبن محمد,، ۶۰۴ - ۶۷۲ق.,-- نقد و تفسیر,شعر فارسی, -- تاریخ و نقد, -- قرن ‏‫۷ق.‏‬
کد کنگره	‏PIR۵۳۰۵/ر۴۶ھ۵

هستی پویا از نظر مولوی تألیف عین‌الله رسولی؛ این کتاب، در یک مقدمه و هشت فصل، پُویایی و زنده بودن همه هستی را از جمادات گرفته تا مفاهیم از دیدگاه مولانا مورد بررسی قرار می‌دهد. به عبارت دیگر این اثر به طبقه‌بندی منظم ابیاتی می‌پردازد که با موضوع مظاهر طبیعت، مانند جمادات، نباتات و افلاک و همچنین با موضوع مفاهیم و معقولاتی چون جان، عشق، عقل، نفس و دل که در مثنوی و دیگر آثار مولانا به شیوۀ تشخیص‌هنری، خصوصیات انسانی به خود گرفته است. جهت توضیح، چنان که می‌دانیم مولانا بر این اندیشه است که «باد و خاک و آب و آتش بنده‌اند/ با من و تو مرده با حق زنده‌اند» و لذا تمام مظاهر هستی و طبیعت از نظر او زنده است.

نگارنده دراین تحقیق کوشیده است، این تصویر پُویا و پُر تحرکی را تشریح کند که مولانا از اجزای هستی و کل کائنات ارائه می‌دهد و همچنین دیدگاه عرفانی او را نسبت به جهان و پدیده‌های گوناگون آن تبیین نماید. در این اثر به مثنوی و بعضاً غزلیات دیوان کبیر متّکی بوده و هدفش این است که از این طریق به دیدگاه عرفانی و وحدت وجودی او نزدیک گردد.

در مقدمه، مباحثی چون تعریف مجاز، اسناد و تشخیص از نظر اندیشمندان و مولانا، تشخیص در تمثیلات مثنوی، و همچنین تسبیح موجودات، پُویایی هستی در مثنوی، مطرح شده است.

فصل اول، با عنوان مظاهر طبیعت، با ذکر نمونه‌ها و مثال‌هایی از ابیات مثنوی در مورد پویایی عناصر اربعه، گیاهان و نباتات، کوه‌ها و جمادات، افلاک و نور، روز و شب و فصول، ابر و باران و دریا، جانوران و پرندگان، اعضا و جوارح... این دیدگاه مولانا را که تمامی هستی، همه و همه هرکدام با زبانی مخصوص سخن می‌گویند، به بحث و بررسی گرفته و در ادامه، با استفاده از مثنوی مثال‌هایی از کاربرد استعاره، تشخیص و تشبیه در انواع گوناگون طبیعت ذکر کرده است.

در فصل دوم، با عنوان تجسّم جان، پس از معرفی اجمالی جان، ابیاتی با موضوع جان را که در مثنوی به سه صورت استعاره، تشخیص و تشبیه به کار رفته، مورد شرح و تفسیر قرار داده است. در فصل‌های سوم تا هفتم، عناوین پنج‌گانه عشق، عقل، نفس، دل و نی را بررسی کرده که هر کدام در مثنوی به صورت‌های تشخیص، استعاره و تشبیه به کار رفته است. نگارنده هر مورد را با مثال‌هایی از مثنوی در یک فصل بررسی کرده و در مجموع در پی این است که هستی، چه مادی و چه معنوی، زنده و دارای حیات است و اثبات هستی پویا از نظر مولانا هدف وی می‌باشد.

در فصل هشتم، با عنوان تشخیص مفاهیم، باز هم در صدد این است که مولانا چگونه با شگردهای گوناگون مجاز عقلی، استعاره و تشبیه و خطاب‌های شعری، مفاهیم و مقوله‌هایی چون محبّت، خشم، عفو، فکر و غم را شخصیت بخشی کرده است. و با ذکر مثال‌هایی از مثنوی نشان داده است که این مفاهیم، دارای حیات هستند.

در پایان نود و هفت منبع به عنوان منابع و مآخذ تحقیق ذکر شده است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.