نزهة الألباء في طبقات الأدباء: تفاوت میان نسخهها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'کتاب شناسی' به 'کتابشناسی') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'رده:علی بن ابیطالب(ع)' به 'رده:امام علی(ع)') برچسب: واگردانی دستی |
(یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |
(بدون تفاوت)
|
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۰۸
نزهة الألباء في طبقات الأدباء، اثر ابوالبرکات کمالالدین عبدالرحمن ابن محمد انباری (متوفی 577ق)، کتابی است در شرححال شاعران و نحویان از حضرت علی(ع) تا استاد خود ابوالسعادات ابن الشجری (متوفی542ق) با رعایت زمان وفات و بدون طبقهبندی مشخص.
نزهة الألباء في طبقات الأدباء | |
---|---|
پدیدآوران | ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد (نويسنده) محمد ابوالفضل ابراهیم (محقق) |
ناشر | المکتبة العصرية |
مکان نشر | لبنان - بيروت |
سال نشر | 2003م , 1424ق |
چاپ | 1 |
موضوع | ادبيات عربی - تاريخ و نقد، ادبيات عربی - سرگذشتنامه و کتابشناسی، نويسندگان عرب - سرگذشتنامه و کتابشناسی |
زبان | عربی |
تعداد جلد | 1 |
کد کنگره | /الف2ن4 2066 PJA |
نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این اثر با تحقیق ابوالفضل ابراهیم به چاپ رسیده است.
اهمیت کتاب
اثر حاضر، از جمله کتبی است که فضیلت و اهمیت آن، آشکار بوده و علیرغم حجم اندک، دارای مطالب مفیدی از قبیل حقایق ادبی، معارف تاریخی، نصوص شعری و معرفی کتب و اخبار نغز و لطیفی که در سایر آثار، کمتر به چشم میخورد[۱].
ساختار
کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز شده و مطالب، بدون تبویب یا فصلبندی خاصی، دربردارنده شرححال نحات و ادیبان معروف میباشد.
شرححالها تقریباً مختصر بوده اسامی افراد، به ترتیب تاریخ زندگانی آنها، مرتب شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق که در سال 1386ق/ 1967م نوشته شده است، به شرححال مؤلف پرداخته شده است.
نویسنده اثر حاضر، از جمله نحات مشهور و آشنا به علم عربی و ظرایف آن است. وی در این کتاب، به ذکر زندگینامه، شرححال و فضائل شاعران و ادیبان معروف و مشهور پرداخته و مطالب خود را با ذکر احوال واضع علم عربی و امیر بیان، یعنی حضرت علی(ع)، آغاز نموده و آن را تا شرححال ابوالسعادات ابن شجری (متوفی 542ق)، پیش برده است[۲].
وی در نگارش خود، از کتابهای طبقات و تراجم معروف و معتبر پیش از خود، بهره برده است که از جمله آنها میتوان به کتاب «أخبار النحويين البصريين» قاضی ابوسعید بن عبدالله بن مرزبان سیرافی (متوفی 368ق) و «تاریخ بغداد» ابوبکر احمد بن علی بن ثابت خطیب بغدادی (متوفی 463ق) نام برد. وی در این کتاب، مطالب گذشتگان را ادامه داده و به شرححال بزرگان، مخصوصاً ادباء و نحویان معاصر خویش پرداخت، تا اینکه کتاب وی، منبع اصلی در ترجمه و شرححال ادبای گذشته و معاصرین وی از جمله جوالیقی و ابوالسعادات ابن شجری شد[۳].
نویسنده کتاب خود را با مقدمهای آغاز کرده که در آن، مطالب کتاب خویش را تبیین نموده و به این نکته اشاره دارد که کتاب او، شرححال و بیان فضایل معارف و مشاهیر این صنعت، یعنی ادبیات میباشد. سپس مطالب کتاب را با شرححال حضرت علی(ع) و چگونگی به وجود آمدن علم نحو آغاز نموده و به این نکته اشاره کرده است که واضع اول این دانش، علی بن ابیطالب(ع) است و ابوالاسود ظالم بن عمرو بن سفیان دوئلی، این دانش را از محضر ایشان کسب کرده و علت نامگذاری آن به نحو مطابق آنچه ابوالاسود روایت میکند چنین است که روزی ابوالاسود به حضور امام رسیده و متوجه مکتوبی در دست وی شده و میپرسد که این چیست؟ امام در پاسخ میگوید: من در زمینه کلام عرب تأمل نموده و متوجه شدم که در اثر همنشینی با حمراء یعنی عجمها، به فساد و خطا کشیده شده لذا بر آن شدم که قوانینی وضع نمایم که مردم بتوانند برای درست سخن گفتن بدان مراجعه کرده و از آن بهعنوان یک مرجع قابلاعتماد استفاده کنند. سپس آن مکتوب را به من داد که در آن چنین نگاشته شده بود: «کلام بهطورکلی به سه دسته اسم و فعل و حرف تقسیم میگردد. اسم آن است که از مسمای خود خبر دهد و فعل آن است که از حرکت مسمی خبر دهد و حرف آن است که افاده معنی نکند و به من گفت بهمانند این روش قوانینی را تدوین نمایم و اضافه فرمود که بدان که اسم به سه دسته تقسیم میگردد مضمر، اسم ظاهر و اسمی که نه ظاهری است و نه بهصورت مضمر، که البته منظور ایشان از اسمی که نه ظاهر باشد و نه مضمر اسم مبهم میباشد. ابوالاسود میگوید بعدازآن، من، باب عطف و صفت را وضع کردم و بعدازآن باب تعجب و استفهام را، تا اینکه به باب حروف مشبهة بالفعل (أنّ و اخواتها) رسیدم اما در ردیف این حروف «لکن» را ذکر ننمودم و وقتی آن را به حضرت عرضه نمودم ایشان امر فرمودند که «لکن» را نیز در ردیف آنها قرار دهم و اینچنین بود که هرگاه بابی از ابواب این علم را تدوین مینمودم آن را به ایشان عرضه میکردم تا این کار کامل و عاری از نقص گردید آنگاه حضرت فرمودند «ما احسن النحو الذی قد نحوت» یعنی چه نیکو روشی است روشی که تو در پیش گرفتی و بدینسان این دانش «نحو» نامگذاری شد»[۴].
دومین شخص معرفی شده در کتاب، ابوالاسود دوئلی میباشد. همانطور گذشت وی از یاران و صحابی حضرت علی(ع) و از محبین اهلبیت(ع) بود[۵]. از دیگر افراد معرفی شده در کتاب، میتوان از سیبویه نام برد. نویسنده او را از موالی بنیحارث بن کعب و مرزبانی از موالی آل ربیع بن زیاد حارثی دانسته است. نام او، عمر بن عثمان بن قنبر بوده و کنیهاش ابوالحسن و ابوبشر و لقبش، سیبویه به معنای (رائحه سیب) بود. او در یکی از دهکدههای شیراز، بخش بیضا به دنیا آمده و سپس برای کسب علم، به بصره رفته است[۶].
از دیگر مشاهیر معرفی شده در کتاب، میتوان از ابوداود اعرج[۷]، ابن ابیاسحاق حضرمی[۸]، ابومعاویه نحوی[۹]، ابوالخطاب اخفش[۱۰]، خلیل بن احمد[۱۱]، یونس بن حبیب[۱۲]، ابوالحسن کسائی[۱۳]، هشام کلبی[۱۴]، ابوعمر شیبانی[۱۵]، ابوزکریا فراء[۱۶]، ابوالحسن اخفش[۱۷]، ابن سکیت[۱۸]، ابوحاتم سجستانی[۱۹]، جاحظ[۲۰]، ابوداود مروزی[۲۱]، ابن قتیبه[۲۲]، مبرد[۲۳]، ابوحنیفه دینوری[۲۴]، زجاج[۲۵]، ابن درستویه[۲۶]، ابوسعید سیرافی[۲۷]، ابوعلی فارسی[۲۸]، ابوالحسن وراق[۲۹] و زمخشری[۳۰] نام برد.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب به همراه فهرست آیات؛ روایات نبوی؛ کلمات لغوی؛ امثال؛ شعر؛ رجز؛ اعلام؛ قبایل و امم؛ اماکن و بقاع و کتب مذکور در متن، در انتهای کتاب آمده و در پاورقیها، علاوه بر ذکر منابع[۳۱] و اشاره به اختلاف نسخ[۳۲]، به معرفی اعلام و توضیح و تشریح کلمات و واژگان دیریاب و مشکل متن پرداخته شده است[۳۳].
پانویس
- ↑ مقدمه، ص9
- ↑ سطام الفهد، محمد، پایگاه اینترنتی البیان
- ↑ همان
- ↑ متن کتاب، ص14- 15
- ↑ همان، ص16
- ↑ همان، ص60- 61
- ↑ همان، ص24
- ↑ همان، ص27
- ↑ همان، ص37
- ↑ همان، ص48
- ↑ همان، ص49
- ↑ همان، ص52
- ↑ همان، ص66
- ↑ همان، ص84
- ↑ همان، ص86
- ↑ همان، ص90
- ↑ همان، ص120
- ↑ همان، ص159
- ↑ همان، ص168
- ↑ همان، ص170
- ↑ همان، ص175
- ↑ همان، ص185
- ↑ همان، ص193
- ↑ همان، ص213
- ↑ همان، ص216
- ↑ همان، ص247
- ↑ همان، ص266
- ↑ همان، ص274
- ↑ همان، ص317
- ↑ همان، ص338
- ↑ ر.ک: پاورقی، ص69
- ↑ همان
- ↑ همان
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- سطام الفهد، محمد، «کتاب في الذاکرة نزهة الألباء في طبقات الأدباء»، برگرفته از پایگاه اینترنتی «البیان»، به تاریخ 23 رجب 1441ق/ 18 مارس 2020م