تطور الدرس النحوي

تطور الدرس النحوي
پدیدآوران	عون، حسن (نويسنده)
سال نشر	1970م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تطور الدرس النحوي، تألیف حسن عون (معاصر)، تحول و تکامل علم نحو از زمان پیش از سیبویه تا عصر زمخشری را مورد مطالعه قرار داده است.

نویسنده در مقدمه به دو نکته اشاره کرده است: اول اینکه تطور لزوماً به معنای تغییر نیست. دوم اینکه تطورات نسبت به علمای نحو بررسی شده و مکاتب نحوی به‌جای اماکن و شهرها به اسامی بزرگان مکاتب نام‌گذاری شده است‏.

در مبحث اول کتاب، پیشرفت علم نحو پیش از سیبویه مورد بررسی قرار گرفته است. این موضوع از پیش از بعثت، در عصر بعثت نبوی و در زمان خلفای راشدین و امویان مورد مداقه قرار گرفته است؛ به‌عنوان مثال در عصر بعثت شواهد روشنی داریم بر اینکه نسبت به نطق لغوی مراقبت و در اصلاح اشتباهات تلاش می‌شد؛ آن‌گونه که پیامبر(ص) و خلفا گاه تذکر می‌دادند‏.

آثار مکتوب از زمان علی بن ابی‌طالب(ع) و شاگردش ابوالاسود دئلی تا زمان سیبویه، یعنی بیش از یک‌صد سال تنها دو مورد است: نگارش ابواب نحو توسط ابوالاسود در ضمن صفحات یا نوشته‌های مختصری؛ دیگری دو کتاب «الجامع» و «الإكمال» عیسی بن عمر، که البته این آثار مفقود شده‌اند.

در مبحث دوم عصر سیبویه تا زمخشری از این جهت حائز اهمیت بوده است که نحو از مرحله شفاهی به مرحله تنظیم و تصنیف منتقل شد. کتاب سیبویه اولین کتاب در نحو عربی است که به‌صورت متکامل و با درجه زیادی از اطمینان به‌ دست ما رسیده است؛ البته محققان تقریباً اجماع دارند بر اینکه کتاب سیبویه فاقد سبک و ابواب و فصولش مضطرب است و بین اجزای آن ارتباطی وجود ندارد.

در مبحث سوم، عصر زمخشری تحقیق و بررسی شده است. نویسنده، معتقد است که زمخشری صاحب مکتب نحوی جدیدی است و او تأثیر فراوانی در مطالعات نحوی داشته است.‏ در این عصر مباحث نحوی توسط زمخشری در چهار قسم اصلی ارائه شد: اسامی، افعال، حروف و مشترک. زمخشری تألیفات متعددی در زمینه لغت و زبان عربی دارد که «المفصل»، «الأنموذج»، «مقدمة الأدب»، «المفرد» و «المؤلف» از آن جمله‌اند.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.