نجم‌الدوله، عبدالغفار

نجم‌الدوله، عبدالغفار بن علی‌محمد

نام	نجم‌الدوله، عبدالغفار بن علی‌محمد
نام‌های دیگر
نام پدر	على‌محمد اصفهانى
متولد	1255ق (و به روایتى1259ق)
محل تولد	اصفهان
رحلت	جمادى الاولى1326ق
اساتید
برخی آثار	سفرنامه دوم نجم‌الدوله به خوزستان
کد مؤلف	AUTHORCODE06901AUTHORCODE

عبدالغفار خان نجم‌الدوله (1255یا 1259-1326ق)،  ریاضیدان، منجم، نویسنده و پژوهشگر اجتماعی، از فرهیختگان و رجال دوره ناصرالدین شاه قاجار

ولادت

به سال1255ق (و به روایتى1259ق) در اصفهان در خاندانى که به علم و دانش شهره بود، متولد شد.

پدر وى ملا على‌محمد اصفهانى، از اجلّه فضلاى دوران و از زمره مفاخر علمى مسلم شهر اصفهان بلکه ایران محسوب مى‌شد.

تحصیلات

عبدالغفارخان علوم مرسوم زمان، به ویژه کل ریاضیات و هیئت قدیم را نزد پدر آموخت و آن‌گاه به همراه وى به تهران نقل مکان کرد. در آن ایام وى در زمره شاگردان دارالفنون درآمد و با علوم جدید، به خصوص ریاضیات آشنا شد و بر اثر تماس با معلمان فرنگى مدرسه، با زبان‌هاى خارجى، به ویژه زبان فرانسه، آشنایى کافى یافت.

دوران تعلم وى در دارالفنون چندان طولانى نبود. به نوشته خود وى هنوز به بیست سالگى نرسیده بود که به تدریس ریاضیات مشغول شد و سمت معلم کل علوم ریاضى دارالفنون بدو محوّل شد.

عبدالغفار براى رفع نارسایى و کمبود کتاب‌هاى درسى به خصوص در زمینه علوم و معارف جدید به فکر تألیف متون درسى افتاد و بدین منظور براى تنظیم مراتب تحصیل هر علم که درس مى‌گفت، کتابى در زمینه آن تألیف کرد و ضمنا به نگارش چند کتاب غیر درسى نیز پرداخت. این کتاب‌ها طیف وسیعى از علوم و فنون مختلف از حساب، هندسه، جبر و مثلثات گرفته تا هیئت، جغرافیا، نقشه‌بردارى و... را در برمى‌گرفت. از این‌رو جاى شگفتى نیست که برخى از تذکره‌نویسان عهد ناصرى از وى به عنوان نیوتن عصر و ارشمیدس عهد یاد مى‌کنند.

وى در سال1290ق ملقب به نجم الملک شد که با منصب منجم‌باشیگرى مخصوص دربار همایون و طبع تقویم به حکم شاه مختص او گردید و سپس در سال1313ق لقب نجم‌الدوله یافت.

خدمات علمی و عمرانی

وى در طول زندگى خود منشا انواع خدمات علمى و عمرانى ارزنده گردیده که از آن جمله عبارتند از:

1. استخراج تقویم رسمى کشور
2. تطبیق سال‌هاى هجرى قمرى و میلادى.
3. نقشه‌بردارى از شهرها و راه‌ها
4. انجام نخستین سرشمارى جمعیت تهران در زمان ناصرالدین شاه به سال1284ق‌و...

وفات

وى در جمادى الاولى1326ق در سن 71 سالگی در تهران درگذشت و در صفائیه شهر ری (محله چشمه علی) به خاک سپرده شد.

آثار

1. حل ما لاینحل
2. کفایه الحساب
3. جداول لگاریتم
4. علم جغرافیا
5. اصول علم جغرافى
6. طبیعى و سیاسى
7. فروع علم جغرافیا
8. بدایة النجوم
9. نهایة الحساب
10. قانون ناصرى
11. سفرنامه خوزستان و...

وابسته‌ها

سفرنامه دوم نجم‌الدوله به خوزستان