المقنع: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه ای تازه حاوی «<div class='wikiInfo'>
[[پرونده:NUR03630J1.jpg|بندانگش» ایجاد کرد.) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابن بابویه، ابوجعفر، محمد بن علی' به 'ابن بابویه، محمد بن علی') |
||
| (۸۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR03630J1.jpg | |||
| عنوان =المقنع | |||
| عنوان‌های دیگر = | |||
| پدیدآوران = [[ابن بابویه، محمد بن علی]] (نویسنده) | |||
| زبان =عربی | |||
| | | کد کنگره =BP 181/5 /الف2م7 | ||
| موضوع = فقه جعفری - قرن 4ق. | |||
| ناشر = [[مؤسسه پیام امام هادی علیه‌السلام]] | |||
| مکان نشر = قم - ایران | |||
| | | سال نشر = 1415 ق | ||
|زبان | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
|ناشر | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03630AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =03630 | |||
| کتابخوان همراه نور =03630 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
{{کاربردهای دیگر|المقنع (ابهام‌زدایی)}} | |||
{{اشتباه نشود| المقنعة}} | |||
'''المقنع'''، تألیف [[شيخ صدوق]] يا [[ابن بابویه، محمد بن علی|ابن بابويه]] (م 381ق)، از مصادر اصلى فقه و از معتبرترين كتب فقهى شيعه است. اين كتاب پس از كتاب «[[من لا‌يحضره الفقيه]]» از مشهورترين آثار علمى بجاى مانده از [[شيخ صدوق]] مى‌باشد. | |||
اين كتاب از زمان نگارش، مورد توجه فقهاى عظام واقع شده و از آنجايى كه عبارت‌هاى آن بر گرفته از متن احاديث معتبر است، در بسيارى از كتب فقهى معتبر به آن استناد و از آن نقل قول شده است. | اين كتاب از زمان نگارش، مورد توجه فقهاى عظام واقع شده و از آنجايى كه عبارت‌هاى آن بر گرفته از متن احاديث معتبر است، در بسيارى از كتب فقهى معتبر به آن استناد و از آن نقل قول شده است. | ||
==ساختار== | |||
==ساختار | |||
كتاب مشتمل بر يك دوره فقه منصوص از طهارت تا ديات است كه در ضمن ابواب متعدد ارائه شده است. المقنع در حالى‌كه مجموعه‌اى از دقيق‌ترين و عميق‌ترين نظريات فقهى است، داراى متنى روان و بدون پيچيدگى در عبارت است بطورى‌كه خواننده در استفاده از آن هيچ‌گونه مشكلى ندارد. | كتاب مشتمل بر يك دوره فقه منصوص از طهارت تا ديات است كه در ضمن ابواب متعدد ارائه شده است. المقنع در حالى‌كه مجموعه‌اى از دقيق‌ترين و عميق‌ترين نظريات فقهى است، داراى متنى روان و بدون پيچيدگى در عبارت است بطورى‌كه خواننده در استفاده از آن هيچ‌گونه مشكلى ندارد. | ||
==گزارش محتوا== | |||
مؤلف درباره علت نام‌گذارى كتاب به المقنع مى‌نويسد: «پس از نگارش كتاب به اين دليل كه مباحث مذكور در آن خواننده را بى‌نياز مى‌كند نام آن را المقنع (بى‌نياز كننده) ناميدم».<ref>المقنع، ص5</ref> | |||
كتاب المقنع در واقع رساله عمليّه و مجموعه فتاواى [[شيخ صدوق]] است كه بر اساس متن احاديث نوشته شده و آن‌طور كه مؤلف بعد از خطبه كتاب تصريح كرده است با اعتماد به وجود اين احاديث در كتاب‌هاى حديث، اسانيد روايات مذكور در كتاب را اختصاراً حذف نموده است. | |||
كتاب المقنع در واقع رساله عمليّه و مجموعه فتاواى شيخ صدوق است كه بر اساس متن احاديث نوشته شده و آن‌طور كه مؤلف بعد از خطبه كتاب تصريح كرده است با اعتماد به وجود اين احاديث در كتاب‌هاى حديث، اسانيد روايات مذكور در كتاب را اختصاراً حذف نموده است. | |||
علامه بحرالعلوم در كتاب رجالش روايات بدون سند در كتب شيخ صدوق را به منزله مراسيل ابن ابى عمير -كه نيازى به تنصيص بر تزكيه ندارند-دانسته است. | [[بحرالعلوم، سید محمدمهدی بن مرتضی|علامه بحرالعلوم]] در كتاب رجالش روايات بدون سند در كتب [[شيخ صدوق]] را به منزله مراسيل ابن ابى عمير -كه نيازى به تنصيص بر تزكيه ندارند-دانسته است.<ref>رجال [[بحرالعلوم، سید محمدمهدی بن مرتضی|سيد بحر العلوم]]، ج 3، ص300</ref> | ||
اين اثر شامل يك دوره فقه منصوص مطرح شده كه موضوعات آن عبارت است از: ابواب طهارت، صلاة، زكاة، خمس، صوم، حج، ثواب الأعمال، نكاح، طلاق و اقسام آن، مكاسب و تجارات، ربا، دين، كفالات، لقطه، مزارعه، اجاره شراء اراضى اهل ذمه، قضاء، شفعه، ايمان و نذور و كفارات، صيد و ذبائح، حدود، عتق و تدبير و مكاتبه، وصايا، مواريث، داخل شدن در كارهاى حكومتى و نوادر. | اين اثر شامل يك دوره فقه منصوص مطرح شده كه موضوعات آن عبارت است از: ابواب طهارت، صلاة، زكاة، خمس، صوم، حج، ثواب الأعمال، نكاح، طلاق و اقسام آن، مكاسب و تجارات، ربا، دين، كفالات، لقطه، مزارعه، اجاره شراء اراضى اهل ذمه، قضاء، شفعه، ايمان و نذور و كفارات، صيد و ذبائح، حدود، عتق و تدبير و مكاتبه، وصايا، مواريث، داخل شدن در كارهاى حكومتى و نوادر. | ||
| خط ۶۱: | خط ۴۰: | ||
از آنجايى كه در قرن‌هاى سوم و چهارم هنوز تفريعات متعدد فقهى وجود نداشته است، در اين كتاب گاهى مباحثى همچون جعاله، مضاربه و ساير انواع معاملات و هم‌چنين فروعات مختلف در ابواب مختلف مطرح نشده است. | از آنجايى كه در قرن‌هاى سوم و چهارم هنوز تفريعات متعدد فقهى وجود نداشته است، در اين كتاب گاهى مباحثى همچون جعاله، مضاربه و ساير انواع معاملات و هم‌چنين فروعات مختلف در ابواب مختلف مطرح نشده است. | ||
از طرفى نظم و ترتيب در ابواب مختلف فقهى نظير شرايع الاسلام و قواعد الاحكام وجود ندارد بطورى‌كه گاهى بعضى از ابواب نظير قضاء يا حدود در كنار ابواب تجارت ديده مى‌شود و همين‌طور مباحث اخلاقى مثل باب ثواب الاعمال و ادعيه متعدد از مباحث و فروعات فقهى مجزا نشده‌اند. | از طرفى نظم و ترتيب در ابواب مختلف فقهى نظير [[شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام (تحقیق بقال)|شرايع الاسلام]] و قواعد الاحكام وجود ندارد بطورى‌كه گاهى بعضى از ابواب نظير قضاء يا حدود در كنار ابواب تجارت ديده مى‌شود و همين‌طور مباحث اخلاقى مثل باب ثواب الاعمال و ادعيه متعدد از مباحث و فروعات فقهى مجزا نشده‌اند. | ||
از تاريخ | از تاريخ تألیف كتاب اطلاع دقيقى در دست نيست اما با توجه به عبارت «قال والدي رحمه‌الله» كه در قسمت‌هاى مختلف كتاب ديده مى‌شود كه نشان از وفات پدر بزرگوار ايشان على بن حسین بن بابويه (م 329 ق) دارد، اين كتاب پس از سال 329ق تأليف شده است و به دليل توجه زياد بزرگان از فقها به اين كتاب احتمالاً در اواخر عمر شريفش تأليف شده است. | ||
از ويژگى‌هاى كتاب تلفيق مباحثى است كه در فقه متداول امروز ما از يكديگر متمايز نشده‌اند، به عنوان نمونه مؤلف احكام مبطلات وضوء و غسل و مستحبات آنها را و احكام تخلى و انواع نجاست‌ها را با هم ذكر نموده و از يكديگر جدا ننموده است و گاهى نيز بعضى از آنان را در داخل مسائل قسمت ديگرى بيان نموده است. | از ويژگى‌هاى كتاب تلفيق مباحثى است كه در فقه متداول امروز ما از يكديگر متمايز نشده‌اند، به عنوان نمونه مؤلف احكام مبطلات وضوء و غسل و مستحبات آنها را و احكام تخلى و انواع نجاست‌ها را با هم ذكر نموده و از يكديگر جدا ننموده است و گاهى نيز بعضى از آنان را در داخل مسائل قسمت ديگرى بيان نموده است. | ||
از ديگر ويژگى‌هاى كتاب احتياط وى در بيان متن روايات است كه حتى توضيحات مختصر را نيز با عباراتى مانند: «قال المصنف» مشخص مى‌كند؛ به عنوان مثال در كتاب حج پس از نقل روايت امام محمد باقر(ع) در توضيح روايت اين‌گونه مى‌نويسد: «قال المصنف هذا الكتاب معناه أن السنة لا | از ديگر ويژگى‌هاى كتاب احتياط وى در بيان متن روايات است كه حتى توضيحات مختصر را نيز با عباراتى مانند: «قال المصنف» مشخص مى‌كند؛ به عنوان مثال در كتاب حج پس از نقل روايت امام محمد باقر(ع) در توضيح روايت اين‌گونه مى‌نويسد: «قال المصنف هذا الكتاب معناه أن السنة لا تقاس».<ref>المقنع، ص237</ref> | ||
از ديگر ويژگى‌هاى كتاب نقل قول‌هاى متعدد مؤلف از پدر بزرگوارش على بن حسین بن بابويه(ره) مى‌باشد كه از جمله در صفحات 43، 151، 112، با عبارت‌هاى «قال في رسالته إليّ» يا «قال في وصيّته عليّ»، اين نظريات را مطرح مى‌نمايد. | |||
كتاب | توجه مؤلف به مباحث اخلاقى باعث شده كه وى بعد از باب نكاح و قبل از باب حج، بحثى را به عنوان ثواب الاعمال مطرح سازد كه در آن به ذكر مستحباتى همچون انواع ذكرها، صله رحم، ادخال سرور در قلب مؤمن و اخلاق حسنه بپردازد.<ref>همان، ص293</ref> | ||
==وضعيت كتاب== | |||
كتاب اولین بار در سال 1276ق در ضمن كتاب جوامع الفقهية چاپ شده است. پس از آن در كنار كتاب الهداية در ایران در سال 1377ق و در بيروت در سال 1414 چاپ شده است.<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]، جلد 22، 123</ref> | |||
نسخه موجود در برنامه در سال 1415ق توسط يك گروه تحقيقى در مؤسسه امام هادى(ع) منتشر شد و از نظر تحقيق و تصحيح و حواشى آن داراى مزاياى با ارزش و مفيدى است كه عبارتند از: | نسخه موجود در برنامه در سال 1415ق توسط يك گروه تحقيقى در مؤسسه امام هادى(ع) منتشر شد و از نظر تحقيق و تصحيح و حواشى آن داراى مزاياى با ارزش و مفيدى است كه عبارتند از: | ||
# تصحيح متن كتاب در كنار استخراج منابع و مآخذ معتبر در نقل اقوال و نظريات. | |||
# مقابله نسخ خطى (أ، ب، ج، د) و تلفيق بين اين 4 نسخه معتبر. | |||
# مقابله نسخ خطى با كتب فقهى معتبر مثل [[ذكری الشيعة في أحكام الشريعة|الذكرى]]، [[مسالك الأفهام إلی تنقيح شرائع الإسلام|مسالك الأفهام]]، [[بحار الأنوار]]، [[تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة|وسائل الشيعة]] و [[مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل|مستدرك الوسائل]]. | |||
# تعليقه و حواشى براى بعضى از عبارت‌هاى مبهم با استفاده از اقوال بزرگان از فقهاء. | |||
# اشاره به موارد اختلاف اقوال مصنف با كتاب‌هاى ديگرش. | |||
# اشاره به موارد اختلاف نظريات وى با احكام مشهور و اختلافات لفظى. | |||
# شرح الفاظ دشوار با استفاده از كتب لغت. | |||
# بيان ترجمه و زندگى‌نامه مختصر بعضى از بزرگان و مكان‌هاى مهم. | |||
# استخراج آيات قرآن كريم و بيان مطالبى كه در قسمت‌هاى مختلف كتاب ذكر شده است. | |||
==پانویس == | |||
<references/> | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده:فقه و اصول]] | [[رده: فقه و اصول]] | ||
[[رده:فقه مذاهب]] | [[رده: فقه مذاهب]] | ||
[[رده:فقه شیعه]] | [[رده: فقه شیعه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۲۵
| المقنع | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن بابویه، محمد بن علی (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسه پیام امام هادی علیه‌السلام |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1415 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | فقه جعفری - قرن 4ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 181/5 /الف2م7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المقنع، تألیف شيخ صدوق يا ابن بابويه (م 381ق)، از مصادر اصلى فقه و از معتبرترين كتب فقهى شيعه است. اين كتاب پس از كتاب «من لا‌يحضره الفقيه» از مشهورترين آثار علمى بجاى مانده از شيخ صدوق مى‌باشد.
اين كتاب از زمان نگارش، مورد توجه فقهاى عظام واقع شده و از آنجايى كه عبارت‌هاى آن بر گرفته از متن احاديث معتبر است، در بسيارى از كتب فقهى معتبر به آن استناد و از آن نقل قول شده است.
ساختار
كتاب مشتمل بر يك دوره فقه منصوص از طهارت تا ديات است كه در ضمن ابواب متعدد ارائه شده است. المقنع در حالى‌كه مجموعه‌اى از دقيق‌ترين و عميق‌ترين نظريات فقهى است، داراى متنى روان و بدون پيچيدگى در عبارت است بطورى‌كه خواننده در استفاده از آن هيچ‌گونه مشكلى ندارد.
گزارش محتوا
مؤلف درباره علت نام‌گذارى كتاب به المقنع مى‌نويسد: «پس از نگارش كتاب به اين دليل كه مباحث مذكور در آن خواننده را بى‌نياز مى‌كند نام آن را المقنع (بى‌نياز كننده) ناميدم».[۱]
كتاب المقنع در واقع رساله عمليّه و مجموعه فتاواى شيخ صدوق است كه بر اساس متن احاديث نوشته شده و آن‌طور كه مؤلف بعد از خطبه كتاب تصريح كرده است با اعتماد به وجود اين احاديث در كتاب‌هاى حديث، اسانيد روايات مذكور در كتاب را اختصاراً حذف نموده است.
علامه بحرالعلوم در كتاب رجالش روايات بدون سند در كتب شيخ صدوق را به منزله مراسيل ابن ابى عمير -كه نيازى به تنصيص بر تزكيه ندارند-دانسته است.[۲]
اين اثر شامل يك دوره فقه منصوص مطرح شده كه موضوعات آن عبارت است از: ابواب طهارت، صلاة، زكاة، خمس، صوم، حج، ثواب الأعمال، نكاح، طلاق و اقسام آن، مكاسب و تجارات، ربا، دين، كفالات، لقطه، مزارعه، اجاره شراء اراضى اهل ذمه، قضاء، شفعه، ايمان و نذور و كفارات، صيد و ذبائح، حدود، عتق و تدبير و مكاتبه، وصايا، مواريث، داخل شدن در كارهاى حكومتى و نوادر.
از آنجايى كه در قرن‌هاى سوم و چهارم هنوز تفريعات متعدد فقهى وجود نداشته است، در اين كتاب گاهى مباحثى همچون جعاله، مضاربه و ساير انواع معاملات و هم‌چنين فروعات مختلف در ابواب مختلف مطرح نشده است.
از طرفى نظم و ترتيب در ابواب مختلف فقهى نظير شرايع الاسلام و قواعد الاحكام وجود ندارد بطورى‌كه گاهى بعضى از ابواب نظير قضاء يا حدود در كنار ابواب تجارت ديده مى‌شود و همين‌طور مباحث اخلاقى مثل باب ثواب الاعمال و ادعيه متعدد از مباحث و فروعات فقهى مجزا نشده‌اند.
از تاريخ تألیف كتاب اطلاع دقيقى در دست نيست اما با توجه به عبارت «قال والدي رحمه‌الله» كه در قسمت‌هاى مختلف كتاب ديده مى‌شود كه نشان از وفات پدر بزرگوار ايشان على بن حسین بن بابويه (م 329 ق) دارد، اين كتاب پس از سال 329ق تأليف شده است و به دليل توجه زياد بزرگان از فقها به اين كتاب احتمالاً در اواخر عمر شريفش تأليف شده است.
از ويژگى‌هاى كتاب تلفيق مباحثى است كه در فقه متداول امروز ما از يكديگر متمايز نشده‌اند، به عنوان نمونه مؤلف احكام مبطلات وضوء و غسل و مستحبات آنها را و احكام تخلى و انواع نجاست‌ها را با هم ذكر نموده و از يكديگر جدا ننموده است و گاهى نيز بعضى از آنان را در داخل مسائل قسمت ديگرى بيان نموده است.
از ديگر ويژگى‌هاى كتاب احتياط وى در بيان متن روايات است كه حتى توضيحات مختصر را نيز با عباراتى مانند: «قال المصنف» مشخص مى‌كند؛ به عنوان مثال در كتاب حج پس از نقل روايت امام محمد باقر(ع) در توضيح روايت اين‌گونه مى‌نويسد: «قال المصنف هذا الكتاب معناه أن السنة لا تقاس».[۳]
از ديگر ويژگى‌هاى كتاب نقل قول‌هاى متعدد مؤلف از پدر بزرگوارش على بن حسین بن بابويه(ره) مى‌باشد كه از جمله در صفحات 43، 151، 112، با عبارت‌هاى «قال في رسالته إليّ» يا «قال في وصيّته عليّ»، اين نظريات را مطرح مى‌نمايد.
توجه مؤلف به مباحث اخلاقى باعث شده كه وى بعد از باب نكاح و قبل از باب حج، بحثى را به عنوان ثواب الاعمال مطرح سازد كه در آن به ذكر مستحباتى همچون انواع ذكرها، صله رحم، ادخال سرور در قلب مؤمن و اخلاق حسنه بپردازد.[۴]
وضعيت كتاب
كتاب اولین بار در سال 1276ق در ضمن كتاب جوامع الفقهية چاپ شده است. پس از آن در كنار كتاب الهداية در ایران در سال 1377ق و در بيروت در سال 1414 چاپ شده است.[۵]
نسخه موجود در برنامه در سال 1415ق توسط يك گروه تحقيقى در مؤسسه امام هادى(ع) منتشر شد و از نظر تحقيق و تصحيح و حواشى آن داراى مزاياى با ارزش و مفيدى است كه عبارتند از:
- تصحيح متن كتاب در كنار استخراج منابع و مآخذ معتبر در نقل اقوال و نظريات.
- مقابله نسخ خطى (أ، ب، ج، د) و تلفيق بين اين 4 نسخه معتبر.
- مقابله نسخ خطى با كتب فقهى معتبر مثل الذكرى، مسالك الأفهام، بحار الأنوار، وسائل الشيعة و مستدرك الوسائل.
- تعليقه و حواشى براى بعضى از عبارت‌هاى مبهم با استفاده از اقوال بزرگان از فقهاء.
- اشاره به موارد اختلاف اقوال مصنف با كتاب‌هاى ديگرش.
- اشاره به موارد اختلاف نظريات وى با احكام مشهور و اختلافات لفظى.
- شرح الفاظ دشوار با استفاده از كتب لغت.
- بيان ترجمه و زندگى‌نامه مختصر بعضى از بزرگان و مكان‌هاى مهم.
- استخراج آيات قرآن كريم و بيان مطالبى كه در قسمت‌هاى مختلف كتاب ذكر شده است.