نیر ممقانی، محمدتقی بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'ی‎ا' به 'ی‌ا')
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۵۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    <div class="wikiInfo">
    [[پرونده:NUR02540.jpg|بندانگشتی|نیر ممقانی، محمد تقی بن محمد]]
    [[پرونده:NUR02540.jpg|بندانگشتی|نیر ممقانی، محمد تقی بن محمد]]
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    |-
    |-
    ! نام!! data-type='authorName'|نیر ممقانی، محمد تقی بن محمد
    ! نام!! data-type="authorName" |نیر ممقانی، محمد تقی بن محمد
    |-
    |-
    |نام‌های دیگر  
    |نام‌های دیگر  
    |data-type='authorOtherNames'|میرزا محمد تقی بن ملا محمد ممقانی تبریزی مشهور به حجة‎الاسلام
    | data-type="authorOtherNames" |میرزا محمد تقی بن ملا محمد ممقانی تبریزی مشهور به حجة‎الاسلام


    ت‍ب‍ریزی م‍م‍ق‍ان‍ی، م‍ح‍م‍د ت‍ق‍ی ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د
    ت‍ب‍ریزی م‍م‍ق‍ان‍ی، م‍ح‍م‍د ت‍ق‍ی ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د
    خط ۲۴: خط ۲۴:
    |-
    |-
    |نام پدر  
    |نام پدر  
    |data-type='authorfatherName'|
    | data-type="authorfatherName" |ملا محمّد ممقانی
    |-
    |-
    |متولد  
    |متولد  
    |data-type='authorbirthDate'|1247ق   
    | data-type="authorbirthDate" |1247ق   
    |-
    |-
    |محل تولد
    |محل تولد
    |data-type='authorBirthPlace'|
    | data-type="authorBirthPlace" |تبریز‎
    |-
    |-
    |رحلت  
    |رحلت  
    |data-type='authorDeathDate'|1312ق   
    | data-type="authorDeathDate" |1312ق   
    |-
    |-
    |اساتید
    |اساتید
    |data-type='authorTeachers'|
    | data-type="authorTeachers" |ملا محمّد ممقانی
    |-
    |-
    |برخی آثار
    |برخی آثار
    |data-type='authorWritings'|
    | data-type="authorWritings" |[[دیوان نیر]]


    [[دیوان کامل آتشکده]]


    |-class='articleCode'
    |- class="articleCode"
    |کد مؤلف
    |کد مؤلف
    |data-type='authorCode'|AUTHORCODE02540AUTHORCODE
    | data-type="authorCode" |AUTHORCODE02540AUTHORCODE
    |}
    |}
    </div>
    </div>


    '''محمدتقی ممقانی'''، عالم و شاعر آذربایجانی، متخلص به نیّر و مشهور به حجت‎الاسلام در سال ١٢٤٧/١٢٤٨ق، در تبریز‎ متولد‎ شد و در سال ١٣١٢ق، در همان شهر وفات یافت. دیوان غزلیات و مثنوی آتشکده از جمله آثار اوست.  
    '''محمدتقی ممقانی''' (1247-1312ق)، فقیه، محدث، مجتهد، حکیم، عالم و شاعر آذربایجانی، متخلص به نیّر و مشهور به حجت‌الاسلام  و از پیروان شیخیه بود. دیوان غزلیات و [[دیوان کامل آتشکده|مثنوی آتشکده]] از جمله آثار اوست.  


    پدرش آخوند ملا محمّد ممقانی، شاگرد شیخ احمد احسائی است. وی از جمله علمایی است که در مجلس مـناظره مـیرزا علی‌محمّد باب در تبریز حاضر بـوده، فـتوی‎ بـه‎ کـفر مـیرزا علی‌محمّد بـاب داده و حـکم بر قتلش براند.  
    == ولادت ==
    در سال ١٢٤٧/١٢٤٨ق، در تبریز‎ متولد‎ شد و در سال ١٣١٢ق، در همان شهر وفات یافت.


    ==تحصیل==
    پدرش آخوند ملا محمّد ممقانی، شاگرد [[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شیخ احمد احسائی]] است. وی از جمله علمایی است که در مجلس مناظره میرزا علی‌محمّد باب در تبریز حاضر بوده، فتوی‎ به‎ کفر میرزا علی‌محمّد باب داده و حکم بر قتلش داد.
    آخوند میرزا محمّدتقی در بیست‎ودو سالگی بـرای‎ تـکمیل‎ تـحصیلات خود به نجف رفته و پس از کسب علم از مـحضر اسـتـادان و مـشایخ آن سـامان، بـه تـبریز بازگشت. میــرزا جعفر‎ سلطان‎القرائی زیر عنـوان حجّت‎الاسلام محمّـــدتقی بن محمد بن الحسینــی‎ الشّریف‎ التبریزی‎ الممقانی، گـوید: «وی پسـر دوم حجّت‎الاسلام آخوند ملا محمّد ممقانی و فرع رشید شجره این خاندان است‎. فقیه‎ و محدّث و مجتهد و حکیم بود، در فنون شعر و ادب استاد و صاحب نظر است. طـبعاً‎ راغـب‎ انزوا‎ و گوشه‌گیری و از مصاحبت و آشـنایی خـلق، گریزان بود. ریاست را دوست نمی‎داشت و شوکت و جاه‎ را جالب و طالب نبود. بخت تیره و طبع بلند داشت؛ با فقر و قناعت، امّا‎ با کمال استغنا و مـناعت‎ بـه‎ سر می‌برد. چـون وفـات کرد، دوهزار تومان قرض داشت و در مقابل آن مالی نبود؛ خانه مسکونی او را فروخته به طلبکار دادند. او در سال ١٢٤٨ق، در تبریز متولد شده‎ و از شانزده سالگی مدت پنج سال نزد پدر خود به تحصیل فقه و حکمت اشـتغال ورزیده، پس از مـرگ پدر (١٢٦٩ق) در بیست‎ودوسالگی برای تکمیل تحصیلات به عراق عرب که مرکز‎ علم‎ بود، سفر کرد و مدتی در محضر علمای آن دیار کسب فواید علمیه نمود و به تبریز مراجعت کرد. در آن ایام حجّـت‎الاسلام میرزا حسین برادر بـزرگش زنـده و مرجع شـیخیه بوده است‎. مع‎هذا پس از ورود به تبریز، امامت مسجد حجّت‎الاسلام به او محوّل شده و در آن مسجد اقامه جماعت می‎کرده است<ref>ر.ک: فرهمند، محمد، ص60؛ دهخدا، علی‌اکبر، ج5، ص7667</ref>‏.  
     
    ==تحصیلات==
    وی مقدمات علوم را در شهر تبریز در خدمت پدر بزرگوارش و عده‌ای از اساتید دیگر فرا گرفته و سپس در سال 1270 قمری در سن بیست و دو سالگی جهت استفاده و استفاضه از محضر علمای اعلام و اساتید والامقام به عتبات عالیات به نجف اشرف عزیمت نمود و چنان که از آثار قلمی ایشان استفاده می‌شود مدت‌ها در عتبات عالیات مقیم بوده واز بحار علوم و ثمار فضائل بهره‌ای وافر به دست آورده و در تمام علوم عصر خویش به درجه‌ی اجتهاد نائل آمده و سپس به وطن خود شهر تبریز مراجعت فرموده است.
     
    آخوند میرزا محمّدتقی در بیست‌ودو سالگی برای‎ تکمیل‎ تحصیلات خود به نجف رفته و پس از کسب علم از محضر استادان و مشایخ آن سامان، به تبریز بازگشت. میرزا جعفر‎ سلطان‌القرائی زیر عنوان حجّت‌الاسلام محمدتقی بن محمد بن الحسینی‎ الشّریف‎ التبریزی‎ الممقانی، گوید: «او از شانزده سالگی مدت پنج سال نزد پدر خود به تحصیل فقه و حکمت اشتغال ورزیده، پس از مرگ پدر (١٢٦٩ق) در بیست‌ودوسالگی برای تکمیل تحصیلات به عراق عرب که مرکز‎ علم‎ بود، سفر کرد و مدتی در محضر علمای آن دیار کسب فواید علمیه نمود و به تبریز مراجعت کرد. در آن ایام حجّت‌الاسلام میرزا حسین برادر بزرگش زنده و مرجع شیخیه بوده است‎. مع‎هذا پس از ورود به تبریز، امامت مسجد حجّت‌الاسلام به او محوّل شده و در آن مسجد اقامه جماعت می‌کرده است<ref>ر.ک: فرهمند، محمد، ص60؛ دهخدا، علی‌اکبر، ج5، ص7667</ref>‏.  


    ==مناعت طبع==
    ==مناعت طبع==
    در شخصیت او گفته‎اند که‎ شهامت‎ نفس و مناعت طبـع او‎ به‎ اندازه‎ای بوده که جز خانه مسکونی چیزی نداشته و آن را هم بعد از فوت به وامش دادند و ازاین‎روی همیشه در شکنجه و فـشار رجال حسود و بدخواه بوده است<ref>ر.ک: فرهمند، محمد، ص59</ref>‏.  
    در شخصیت او گفته‌اند که‎ شهامت‎ نفس و مناعت طبع او‎ به‎ اندازه‌ای بوده که جز خانه مسکونی چیزی نداشته و آن را هم بعد از فوت به وامش دادند و ازاین‌روی همیشه در شکنجه و فشار رجال حسود و بدخواه بوده است<ref>ر.ک: فرهمند، محمد، ص59</ref>‏.  


    ==علاقه به هنر==
    ==علاقه به هنر==
    کتابخانه‎ شخصی‎ او‎ که حاوی نسخه‎های خطی ممتاز بوده، بـعد‎ از‎ مرگ او پراکنده و متفرق گشت. وی در نوشتن خطوط مختلف اعم از ثلث، رقاع، شکسته، نستعلیق و انـواع خطوط دیگر‎ استاد‎ و از‎ خـوش‎نویسان مـاهر زمان خود بشمار می‎آمد.  
    کتابخانه‎ شخصی‎ او‎ که حاوی نسخه‌های خطی ممتاز بوده، بعد‎ از‎ مرگ او پراکنده و متفرق گشت. وی در نوشتن خطوط مختلف اعم از ثلث، رقاع، شکسته، نستعلیق و انواع خطوط دیگر‎ استاد‎ و از‎ خوش‎نویسان ماهر زمان خود بشمار می‌آمد.  


    ==دو شاعر با یک تخلص==
    ==دو شاعر با یک تخلص==
    وی در‎ سه زبان فارسی، عربی و ترکی طبع‎آزمایی کرده و اشعار سروده است. مخصوصاًً اشعاری که در مراثی سروده پرسوز‎ و گداز‎ است‎. تخّلص وی در شعر «نیّر» است. از معاصرین او شـخصی موسوم‎ به‎ اسماعیل و معروف به میرزا بزرگ علی‎آبادی که اشعار سست و بی‌مایه دارد نیز «نیر» تخلص‎ داشته‎ است‎ و نباید این دو را با هم اشتباه کرد.  
    وی در‎ سه زبان فارسی، عربی و ترکی طبع‌آزمایی کرده و اشعار سروده است. مخصوصاًً اشعاری که در مراثی سروده پرسوز‎ و گداز‎ است‎. تخّلص وی در شعر «نیّر» است. از معاصرین او شخصی موسوم‎ به‎ اسماعیل و معروف به میرزا بزرگ علی‌آبادی که اشعار سست و بی‌مایه دارد نیز «نیر» تخلص‎ داشته‎ است‎ و نباید این دو را با هم اشتباه کرد.
     
    از آثار مشهور نیر تبریزی در رثای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) این ابیات است:
     
    {{شعر}}
    {{ب|''گفت ای گروه هر که ندارد هوای ما''|2=''سر گیرد و برون رود از کربلای ما''}}
    {{ب|''ناداده تن به خواری و ناکرده ترک سر''|2=''نتوان نهاد پای به خلوت سرای ما''}}
    {{ب|''تادست‌ و رونشست‌ به‌ خون‌ می‌ نیافت‌ کس''|2=''راه طواف بر حرم کبریای ما''}}
    {{پایان شعر}}


    ==وفات==
    ==وفات==
    نیّر صبح روز جمعه دوازدهم ماه رمضان‎ سال‎ ١٣١٢ق، در تبریز وفـات یافـت و جـسدش را به نجف منتقل کرده و به خاک سپردند. در وفات او جمعی از فضلای‎ فارسی‎ و عـربی‎ ‎مـراثی گفته‎اند و قطعه‎ای‎ عربی‎ از‎ میرزا علی بن موسی ثقـة‎الاسلام تبریزی نقل شـده کـه در رثـای او گفته و مدح بسیار از او کرده است<ref>ر.ک: همان، ص60 </ref>‏.  
    نیّر صبح روز جمعه دوازدهم ماه رمضان‎ سال‎ ١٣١٢ق، در تبریز وفات یافت و جسدش را به نجف منتقل کرده و به خاک سپردند. در وفات او جمعی از فضلای‎ فارسی‎ و عربی‎ ‎مراثی گفته‌اند و قطعه‌ای‎ عربی‎ از‎ میرزا علی بن موسی ثقة‎الاسلام تبریزی نقل شده که در رثای او گفته و مدح بسیار از او کرده است<ref>ر.ک: همان، ص60 </ref>‏.  


    ==آثار==
    ==آثار==
    خط ۸۲: خط ۹۷:


    ==منابع مقاله==
    ==منابع مقاله==
    #. فرهمند، محمد، «الفیه نیر و جایگاه آن در بین انواع ادبی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: دانشنامه، بهار 1390، شماره 13، صفحه 57 تا 70، به آدرس اینترنتی:
    #.[[:noormags:1187101|فرهمند، محمد، «الفیه نیر و جایگاه آن در بین انواع ادبی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: دانشنامه، بهار 1390، شماره 13، صفحه 57 تا 70]].  
    #:https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1187101
    #. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، جلد پنجم، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ اول، بهار 1373.  
    #. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‎نامه دهخدا، جلد پنجم، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ اول، بهار 1373.  
     
    {{شعر و شاعری}}
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}
     
    [[دیوان نیر]]
     
    [[دیوان کامل آتشکده]]
     
    [[صحیفة الأبرار]]
     
    [[‏دیوان نیر تبریزی]]


    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:قربانی-باقی زاده]]
    [[رده:شاعران]]
    [[رده:25 مرداد الی 24 شهریور (98)]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۲۹

    نیر ممقانی، محمد تقی بن محمد
    نام نیر ممقانی، محمد تقی بن محمد
    نام‌های دیگر میرزا محمد تقی بن ملا محمد ممقانی تبریزی مشهور به حجة‎الاسلام

    ت‍ب‍ریزی م‍م‍ق‍ان‍ی، م‍ح‍م‍د ت‍ق‍ی ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د

    ح‍ج‍ة‎الاس‍لام‌ ن‍یر، م‍ح‍م‍د ت‍ق‍ی ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د

    م‍ام‍ق‍ان‍ی، م‍ح‍م‍د ت‍ق‍ی ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د

    م‍م‍ق‍ان‍ی، م‍ح‍م‍د ت‍ق‍ی

    ن‍یر، م‍ح‍م‍د ت‍ق‍ی ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د

    ن‍یر م‍ام‍ق‍ان‍ی، م‍ح‍م‍د ت‍ق‍ی ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د

    ن‍یر ت‍ب‍ریزی، م‍ح‍م‍د ت‍ق‍ی ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د

    نام پدر ملا محمّد ممقانی
    متولد 1247ق
    محل تولد تبریز‎
    رحلت 1312ق
    اساتید ملا محمّد ممقانی
    برخی آثار دیوان نیر

    دیوان کامل آتشکده

    کد مؤلف AUTHORCODE02540AUTHORCODE

    محمدتقی ممقانی (1247-1312ق)، فقیه، محدث، مجتهد، حکیم، عالم و شاعر آذربایجانی، متخلص به نیّر و مشهور به حجت‌الاسلام و از پیروان شیخیه بود. دیوان غزلیات و مثنوی آتشکده از جمله آثار اوست.

    ولادت

    در سال ١٢٤٧/١٢٤٨ق، در تبریز‎ متولد‎ شد و در سال ١٣١٢ق، در همان شهر وفات یافت.

    پدرش آخوند ملا محمّد ممقانی، شاگرد شیخ احمد احسائی است. وی از جمله علمایی است که در مجلس مناظره میرزا علی‌محمّد باب در تبریز حاضر بوده، فتوی‎ به‎ کفر میرزا علی‌محمّد باب داده و حکم بر قتلش داد.

    تحصیلات

    وی مقدمات علوم را در شهر تبریز در خدمت پدر بزرگوارش و عده‌ای از اساتید دیگر فرا گرفته و سپس در سال 1270 قمری در سن بیست و دو سالگی جهت استفاده و استفاضه از محضر علمای اعلام و اساتید والامقام به عتبات عالیات به نجف اشرف عزیمت نمود و چنان که از آثار قلمی ایشان استفاده می‌شود مدت‌ها در عتبات عالیات مقیم بوده واز بحار علوم و ثمار فضائل بهره‌ای وافر به دست آورده و در تمام علوم عصر خویش به درجه‌ی اجتهاد نائل آمده و سپس به وطن خود شهر تبریز مراجعت فرموده است.

    آخوند میرزا محمّدتقی در بیست‌ودو سالگی برای‎ تکمیل‎ تحصیلات خود به نجف رفته و پس از کسب علم از محضر استادان و مشایخ آن سامان، به تبریز بازگشت. میرزا جعفر‎ سلطان‌القرائی زیر عنوان حجّت‌الاسلام محمدتقی بن محمد بن الحسینی‎ الشّریف‎ التبریزی‎ الممقانی، گوید: «او از شانزده سالگی مدت پنج سال نزد پدر خود به تحصیل فقه و حکمت اشتغال ورزیده، پس از مرگ پدر (١٢٦٩ق) در بیست‌ودوسالگی برای تکمیل تحصیلات به عراق عرب که مرکز‎ علم‎ بود، سفر کرد و مدتی در محضر علمای آن دیار کسب فواید علمیه نمود و به تبریز مراجعت کرد. در آن ایام حجّت‌الاسلام میرزا حسین برادر بزرگش زنده و مرجع شیخیه بوده است‎. مع‎هذا پس از ورود به تبریز، امامت مسجد حجّت‌الاسلام به او محوّل شده و در آن مسجد اقامه جماعت می‌کرده است[۱]‏.

    مناعت طبع

    در شخصیت او گفته‌اند که‎ شهامت‎ نفس و مناعت طبع او‎ به‎ اندازه‌ای بوده که جز خانه مسکونی چیزی نداشته و آن را هم بعد از فوت به وامش دادند و ازاین‌روی همیشه در شکنجه و فشار رجال حسود و بدخواه بوده است[۲]‏.

    علاقه به هنر

    کتابخانه‎ شخصی‎ او‎ که حاوی نسخه‌های خطی ممتاز بوده، بعد‎ از‎ مرگ او پراکنده و متفرق گشت. وی در نوشتن خطوط مختلف اعم از ثلث، رقاع، شکسته، نستعلیق و انواع خطوط دیگر‎ استاد‎ و از‎ خوش‎نویسان ماهر زمان خود بشمار می‌آمد.

    دو شاعر با یک تخلص

    وی در‎ سه زبان فارسی، عربی و ترکی طبع‌آزمایی کرده و اشعار سروده است. مخصوصاًً اشعاری که در مراثی سروده پرسوز‎ و گداز‎ است‎. تخّلص وی در شعر «نیّر» است. از معاصرین او شخصی موسوم‎ به‎ اسماعیل و معروف به میرزا بزرگ علی‌آبادی که اشعار سست و بی‌مایه دارد نیز «نیر» تخلص‎ داشته‎ است‎ و نباید این دو را با هم اشتباه کرد.

    از آثار مشهور نیر تبریزی در رثای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) این ابیات است:

    گفت ای گروه هر که ندارد هوای ماسر گیرد و برون رود از کربلای ما
    ناداده تن به خواری و ناکرده ترک سرنتوان نهاد پای به خلوت سرای ما
    تادست‌ و رونشست‌ به‌ خون‌ می‌ نیافت‌ کسراه طواف بر حرم کبریای ما

    وفات

    نیّر صبح روز جمعه دوازدهم ماه رمضان‎ سال‎ ١٣١٢ق، در تبریز وفات یافت و جسدش را به نجف منتقل کرده و به خاک سپردند. در وفات او جمعی از فضلای‎ فارسی‎ و عربی‎ ‎مراثی گفته‌اند و قطعه‌ای‎ عربی‎ از‎ میرزا علی بن موسی ثقة‎الاسلام تبریزی نقل شده که در رثای او گفته و مدح بسیار از او کرده است[۳]‏.

    آثار

    از جمله آثار اوست:

    1. مثنوی آتشکده؛‎
    2. لآلی منظومه؛
    3. دیوان غزلیات؛
    4. درّ خوشاب؛
    5. الفیه؛
    6. صحيفة الأبرار؛
    7. علم الساعة؛
    8. لمح البصر[۴]‏.

    پانویس

    1. ر.ک: فرهمند، محمد، ص60؛ دهخدا، علی‌اکبر، ج5، ص7667
    2. ر.ک: فرهمند، محمد، ص59
    3. ر.ک: همان، ص60
    4. ر.ک: دهخدا، علی‌اکبر، ج5، ص7667

    منابع مقاله

    1. .فرهمند، محمد، «الفیه نیر و جایگاه آن در بین انواع ادبی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: دانشنامه، بهار 1390، شماره 13، صفحه 57 تا 70.
    2. . دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، جلد پنجم، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ اول، بهار 1373.

    وابسته‌ها