تعاليق ابن باجة علی منطق الفارابي: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'ه‎ه' به 'ه‌ه')
    جز (جایگزینی متن - 'لـ' به 'ل')
     
    (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۲: خط ۲:
    | تصویر =NUR01774J1.jpg
    | تصویر =NUR01774J1.jpg
    | عنوان =تعاليق ابن باجة علی منطق الفارابي
    | عنوان =تعاليق ابن باجة علی منطق الفارابي
    | عنوان‌های دیگر =الـفصول الخمسه. شرح
    | عنوان‌های دیگر =الفصول الخمسه. شرح
       
       
    المقولات. شرح  
    المقولات. شرح  
    خط ۱۸: خط ۱۸:


    [[فخری، ماجد]] (محقق)
    [[فخری، ماجد]] (محقق)
    | زبان =عربي
    | زبان =عربی
    | کد کنگره =‏BC‎‏ ‎‏66‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ت‎‏7  
    | کد کنگره =‏BC‎‏ ‎‏66‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ت‎‏7  
    | موضوع =
    | موضوع =
    خط ۳۰: خط ۳۰:
    | چاپ =1
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =11627
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =01774
    | کتابخوان همراه نور =01774
    | کد پدیدآور =
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پس از =
    خط ۴۶: خط ۴۷:
    [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] ابتدا پاره‌ای از نص کتاب [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] را برگرفته و سپس به تفسیر و تبیین عبارات و ارتباط آن با دیگر اقوال [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] پرداخته است؛ البته وی شیوه یکسانی را به کار نبرده است. او از ابتدای سه مقالات اول یا از اواخر آنها آنچه را شایسته تعلیق یا تفسیر دیده انتخاب کرده و باقی را رها کرده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص10</ref>.  
    [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] ابتدا پاره‌ای از نص کتاب [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] را برگرفته و سپس به تفسیر و تبیین عبارات و ارتباط آن با دیگر اقوال [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] پرداخته است؛ البته وی شیوه یکسانی را به کار نبرده است. او از ابتدای سه مقالات اول یا از اواخر آنها آنچه را شایسته تعلیق یا تفسیر دیده انتخاب کرده و باقی را رها کرده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص10</ref>.  


    «ایساغوجی»، اولین اثر [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] است که [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] بر آن تعلیقه زده است. در ابتدای بحث پیرامون این کتاب به این نکته اشاره شده که [[فارابی، محمد بن محمد|ابونصر فارابی]] پیشاپیش منطقیون عصرش، تعدادی از کتب مقدماتی و زمینه‎ساز (التوطئة) را برای مطالعه منطق تألیف کرد که تاکنون از این آثار، چهار اثر یافت شده که عبارتند از: «رساله‌ای که [[فارابی، محمد بن محمد|ابونصر محمد بن محمد فارابی]] کتابش در منطق را با آن آغاز کرده است»، «فصولی که مشتمل است بر آنچه نوآموزان منطق به آن محتاجند و مجموعا پنج فصل است»، «کتاب ایساغوجی یا مدخل» و «كتاب الألفاظ المستعملة في المنطق». با وجود دشواری شناسایی ارتباط بین این کتب چهارگانه و بین دیگر آثار نظیر این‎ها که در مراجع قدیمی به [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] نسبت داده شده، سه کتاب اول، وحدت منسجمی را تشکیل می‌دهند که در مجموع، قضایای مدخلی را که طالبان منطق ارسطو به‎طور عام و ناظران در کتاب مقولات به‎طور خاص به آن نیازمند هستند، حل‎ و فصل می‌کنند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص26-25</ref>. ‎
    «ایساغوجی»، اولین اثر [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] است که [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] بر آن تعلیقه زده است. در ابتدای بحث پیرامون این کتاب به این نکته اشاره شده که [[فارابی، محمد بن محمد|ابونصر فارابی]] پیشاپیش منطقیون عصرش، تعدادی از کتب مقدماتی و زمینه‌ساز (التوطئة) را برای مطالعه منطق تألیف کرد که تاکنون از این آثار، چهار اثر یافت شده که عبارتند از: «رساله‌ای که [[فارابی، محمد بن محمد|ابونصر محمد بن محمد فارابی]] کتابش در منطق را با آن آغاز کرده است»، «فصولی که مشتمل است بر آنچه نوآموزان منطق به آن محتاجند و مجموعا پنج فصل است»، «کتاب ایساغوجی یا مدخل» و «كتاب الألفاظ المستعملة في المنطق». با وجود دشواری شناسایی ارتباط بین این کتب چهارگانه و بین دیگر آثار نظیر این‌ها که در مراجع قدیمی به [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] نسبت داده شده، سه کتاب اول، وحدت منسجمی را تشکیل می‌دهند که در مجموع، قضایای مدخلی را که طالبان منطق ارسطو به‌طور عام و ناظران در کتاب مقولات به‌طور خاص به آن نیازمند هستند، حل‎ و فصل می‌کنند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص26-25</ref>. ‎


    جزء دوم از تعلیقات [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]]، تعلیقاتی بر مقولات و لواحق آن مانند: «ارتیاض بر کتاب مقولات»، «غرض کتاب مقولات»، «قول در لواحق مقولات» است. نویسنده در این بخش بر مقولات عشر و اجناس عالیه ذکرشده در جزء اول کتاب مقولات فارابی، تعلیقه زده است. سپس لواحق مقولاتی را که از حیث فروع با آن مختلف است، به دنبال آن آورده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص13</ref>.  
    جزء دوم از تعلیقات [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]]، تعلیقاتی بر مقولات و لواحق آن مانند: «ارتیاض بر کتاب مقولات»، «غرض کتاب مقولات»، «قول در لواحق مقولات» است. نویسنده در این بخش بر مقولات عشر و اجناس عالیه ذکرشده در جزء اول کتاب مقولات فارابی، تعلیقه زده است. سپس لواحق مقولاتی را که از حیث فروع با آن مختلف است، به دنبال آن آورده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص13</ref>.  


    جزء سوم تعلیقات، پیرامون «كتاب العبارة» است و مشتمل بر شروحی است که در کتاب‌های «غرض أبي‎نصر في كتاب باري‎ أرمينياس»، «كلام علی كتاب العبارة» و فقرات مختصر دیگر پراکنده است. از تعارض گزیده‌های [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] در این تعالیق معلوم می‎شود که نسخه‌ای که [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] بر آن اعتماد کرده، «شرح كتاب العبارة» که در سال 1960م، دو مستشرق به نام ویلهم کوتش و ستانلی مارو منتشر کرده‌اند، نیست؛ بلکه جزء خاصی از كتاب العبارة از «كتاب مختصر جميع الكتب المنطقية» محفوظ در مجموعه فیض‎الله افندی در استانبول است.<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>.  
    جزء سوم تعلیقات، پیرامون «كتاب العبارة» است و مشتمل بر شروحی است که در کتاب‌های «غرض أبي‎نصر في كتاب باري‎ أرمينياس»، «كلام علی كتاب العبارة» و فقرات مختصر دیگر پراکنده است. از تعارض گزیده‌های [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] در این تعالیق معلوم می‌شود که نسخه‌ای که [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] بر آن اعتماد کرده، «شرح كتاب العبارة» که در سال 1960م، دو مستشرق به نام ویلهم کوتش و ستانلی مارو منتشر کرده‌اند، نیست؛ بلکه جزء خاصی از كتاب العبارة از «كتاب مختصر جميع الكتب المنطقية» محفوظ در مجموعه فیض‎الله افندی در استانبول است.<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>.  
       
       
    آخرین بخش این تعلیقات، پیرامون دو کتاب القياس و التحليل [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] است. چه‎بسا مهم‎ترین مطالب این تعلیقات اشارات [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] به شکل رابع از قیاس منسوب به جالینوس است. ارسطو چنان‎که معروف است به سه قسم قیاس بسنده کرده و در مصادر عربی ادخال شکل چهارم به جالینوس نسبت داده می‎شود. بااینکه [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] شکل چهارم را در کتاب «القياس الصغير» نیاورده است، ابن باجه به‎تفصیل از آن سخن گفته است. بنابراین تعالیق [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] بر قیاس به‎منزله جایگزین نسخه مفقود کتاب القياس [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] است.<ref>ر.ک: همان، ص18؛ متن کتاب، ص187</ref>.
    آخرین بخش این تعلیقات، پیرامون دو کتاب القياس و التحليل [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] است. چه‌بسا مهم‎ترین مطالب این تعلیقات اشارات [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] به شکل رابع از قیاس منسوب به جالینوس است. ارسطو چنان‌که معروف است به سه قسم قیاس بسنده کرده و در مصادر عربی ادخال شکل چهارم به جالینوس نسبت داده می‌شود. بااینکه [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] شکل چهارم را در کتاب «القياس الصغير» نیاورده است، ابن باجه به‌تفصیل از آن سخن گفته است. بنابراین تعالیق [[ابن باجه، محمد بن یحیی|ابن باجه]] بر قیاس به‌منزله جایگزین نسخه مفقود کتاب القياس [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] است.<ref>ر.ک: همان، ص18؛ متن کتاب، ص187</ref>.
       
       
    فهرست مطالب در ابتدای کتاب ذکر شده است. در پاورقی‎های کتاب به اختلاف نسخه‌ها و الفاظی که در برخی نسخه‌ها ذکر نشده، اشاره شده است.  
    فهرست مطالب در ابتدای کتاب ذکر شده است. در پاورقی‌های کتاب به اختلاف نسخه‌ها و الفاظی که در برخی نسخه‌ها ذکر نشده، اشاره شده است.  


    ==پانویس==
    ==پانویس==
    خط ۶۳: خط ۶۴:


    ==وابسته‌ها==
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    خط ۶۹: خط ۷۱:


    [[رده:آثار عمومی منطقی]]
    [[رده:آثار عمومی منطقی]]
    [[رده:25 آبان الی 24 آذر]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۰۸

    تعاليق ابن باجة علی منطق الفارابي
    تعاليق ابن باجة علی منطق الفارابي
    پدیدآورانفارابی، محمد بن محمد(نویسنده)

    ابن باجه، محمد بن یحیی (نویسنده)

    فخری، ماجد (محقق)
    عنوان‌های دیگرالفصول الخمسه. شرح

    المقولات. شرح

    الارتياض علي کتاب المقولات. شرح

    العباره. شرح

    التحليل. شرح
    ناشردار المشرق
    مکان نشرلبنان - بيروت
    سال نشر1994م
    چاپ1
    موضوعفارابی، محمد بن محمد، 260؟ - 339ق. ايساغوجي - نقد و تفسير
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BC‎‏ ‎‏66‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ت‎‏7
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    تعاليق ابن باجة علی منطق الفارابي، تألیف ابوبکر بن صائع، معروف به ابن باجه (متوفی 533ق)، تعلیقه‌های وی بر آثار ابونصر فارابی (متوفی 339ق) است که با تحقیق ماجد فخری منتشر شده است.

    کتاب، حاوی مقدمه محقق و چهار جزء بدین ‎ترتیب است:

    1. تعالیق بر دو کتاب ایساغوجی و فصول خمسه فارابی؛
    2. تعالیق بر کتاب مقولات (قاطیغوریاس) و ارتیاض بر کتاب مقولات فارابی؛
    3. تعالیق بر كتاب العبارة (باری ارمینیاس) فارابی؛
    4. تعالیق بر دو کتاب القياس و التحليل فارابی.

    ابن باجه ابتدا پاره‌ای از نص کتاب فارابی را برگرفته و سپس به تفسیر و تبیین عبارات و ارتباط آن با دیگر اقوال فارابی پرداخته است؛ البته وی شیوه یکسانی را به کار نبرده است. او از ابتدای سه مقالات اول یا از اواخر آنها آنچه را شایسته تعلیق یا تفسیر دیده انتخاب کرده و باقی را رها کرده است.[۱].

    «ایساغوجی»، اولین اثر فارابی است که ابن باجه بر آن تعلیقه زده است. در ابتدای بحث پیرامون این کتاب به این نکته اشاره شده که ابونصر فارابی پیشاپیش منطقیون عصرش، تعدادی از کتب مقدماتی و زمینه‌ساز (التوطئة) را برای مطالعه منطق تألیف کرد که تاکنون از این آثار، چهار اثر یافت شده که عبارتند از: «رساله‌ای که ابونصر محمد بن محمد فارابی کتابش در منطق را با آن آغاز کرده است»، «فصولی که مشتمل است بر آنچه نوآموزان منطق به آن محتاجند و مجموعا پنج فصل است»، «کتاب ایساغوجی یا مدخل» و «كتاب الألفاظ المستعملة في المنطق». با وجود دشواری شناسایی ارتباط بین این کتب چهارگانه و بین دیگر آثار نظیر این‌ها که در مراجع قدیمی به فارابی نسبت داده شده، سه کتاب اول، وحدت منسجمی را تشکیل می‌دهند که در مجموع، قضایای مدخلی را که طالبان منطق ارسطو به‌طور عام و ناظران در کتاب مقولات به‌طور خاص به آن نیازمند هستند، حل‎ و فصل می‌کنند[۲]. ‎

    جزء دوم از تعلیقات ابن باجه، تعلیقاتی بر مقولات و لواحق آن مانند: «ارتیاض بر کتاب مقولات»، «غرض کتاب مقولات»، «قول در لواحق مقولات» است. نویسنده در این بخش بر مقولات عشر و اجناس عالیه ذکرشده در جزء اول کتاب مقولات فارابی، تعلیقه زده است. سپس لواحق مقولاتی را که از حیث فروع با آن مختلف است، به دنبال آن آورده است.[۳].

    جزء سوم تعلیقات، پیرامون «كتاب العبارة» است و مشتمل بر شروحی است که در کتاب‌های «غرض أبي‎نصر في كتاب باري‎ أرمينياس»، «كلام علی كتاب العبارة» و فقرات مختصر دیگر پراکنده است. از تعارض گزیده‌های فارابی در این تعالیق معلوم می‌شود که نسخه‌ای که ابن باجه بر آن اعتماد کرده، «شرح كتاب العبارة» که در سال 1960م، دو مستشرق به نام ویلهم کوتش و ستانلی مارو منتشر کرده‌اند، نیست؛ بلکه جزء خاصی از كتاب العبارة از «كتاب مختصر جميع الكتب المنطقية» محفوظ در مجموعه فیض‎الله افندی در استانبول است.[۴].

    آخرین بخش این تعلیقات، پیرامون دو کتاب القياس و التحليل فارابی است. چه‌بسا مهم‎ترین مطالب این تعلیقات اشارات ابن باجه به شکل رابع از قیاس منسوب به جالینوس است. ارسطو چنان‌که معروف است به سه قسم قیاس بسنده کرده و در مصادر عربی ادخال شکل چهارم به جالینوس نسبت داده می‌شود. بااینکه فارابی شکل چهارم را در کتاب «القياس الصغير» نیاورده است، ابن باجه به‌تفصیل از آن سخن گفته است. بنابراین تعالیق ابن باجه بر قیاس به‌منزله جایگزین نسخه مفقود کتاب القياس فارابی است.[۵].

    فهرست مطالب در ابتدای کتاب ذکر شده است. در پاورقی‌های کتاب به اختلاف نسخه‌ها و الفاظی که در برخی نسخه‌ها ذکر نشده، اشاره شده است.

    پانویس

    1. ر.ک: مقدمه محقق، ص10
    2. ر.ک: متن کتاب، ص26-25
    3. ر.ک: مقدمه محقق، ص13
    4. ر.ک: همان، ص15
    5. ر.ک: همان، ص18؛ متن کتاب، ص187

    منابع مقاله

    مقدمه محقق و متن کتاب.

    وابسته‌ها