جمهرة النسب: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'ه‎ا' به 'ه‌ا')
    جز (جایگزینی متن - 'ب شناسی' به 'ب‌شناسی')
    برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
     
    (۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
    خط ۴: خط ۴:
    | پدیدآوران =  
    | پدیدآوران =  
    [[ابن کلبی، هشام بن محمد]](نویسنده)
    [[ابن کلبی، هشام بن محمد]](نویسنده)
    [[حسن، ناجي]] (محقق)
    [[حسن، ناجی]] (محقق)
    |-
    |-
    | data-type="language" |عربي
    | data-type="language" |عربي
    خط ۱۵: خط ۱۵:
    | چاپ =1
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =19415
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =11318
    | کتابخوان همراه نور =11318
    | کد پدیدآور =
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پس از =
    خط ۲۱: خط ۲۲:
    }}
    }}


    '''جمهرة النسب'''، اثر [[ابن کلبی، هشام بن محمد|ابومنذر هشام بن محمد بن سائب کلبی]] (متوفی 204ق)، شیعی‎مذهب، از قدیمی‎ترین‎ کتاب‎های مفصل در دسترس پیرامون علم انساب می‎باشد که به زبان عربی نوشته شده و با تحقیق ناجی حسن عرضه شده است.
    '''جمهرة النسب'''، اثر [[ابن کلبی، هشام بن محمد|ابومنذر هشام بن محمد بن سائب کلبی]] (متوفی 204ق)، شیعی‌مذهب، از قدیمی‌ترین‎ کتاب‌های مفصل در دسترس پیرامون علم انساب می‌باشد که به زبان عربی نوشته شده و با تحقیق ناجی حسن عرضه شده است.


    [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلکان]] در مورد کتاب و نویسنده آن، به ستایش پرداخته است: «كان من أعلم الناس بعلم الأنساب و له كتاب الجمهرة في النسب و هو من محاسن الكتب في هذا الفن و كان من الحفاظ المشهور». ابن قتیبه نیز او را اعلم مردم در علم انساب می‎داند. ابن ندیم نیز می‎نویسد که اسحاق موصلی می‎گفت: سه نفر را دیدم که هنگام دیدن سه نفر خوار و زبون می‎شوند: هیثم بن عدی هنگام دیدن [[ابن کلبی، هشام بن محمد|هشام کلبی]] و علویه هنگام دیدن مخارق و ابونواس هنگام دیدن ابوالعتاهیه. [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|یاقوت حموی]] که در نقل خبر غریب از [[ابن کلبی، هشام بن محمد|ابن کلبی]] از طعن نسبت به او خودداری می‌کند، وی را دارای حجتی قوی دانسته و به دفاع از او می‎پردازد<ref>ر.ک: صفری فروشانی و عالمی، «نقش شیعیان در نسب‎نگاری عمومی، 1390</ref>.
    [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلکان]] در مورد کتاب و نویسنده آن، به ستایش پرداخته است: «كان من أعلم الناس بعلم الأنساب و له كتاب الجمهرة في النسب و هو من محاسن الكتب في هذا الفن و كان من الحفاظ المشهور». ابن قتیبه نیز او را اعلم مردم در علم انساب می‌داند. ابن ندیم نیز می‌نویسد که اسحاق موصلی می‌گفت: سه نفر را دیدم که هنگام دیدن سه نفر خوار و زبون می‌شوند: هیثم بن عدی هنگام دیدن [[ابن کلبی، هشام بن محمد|هشام کلبی]] و علویه هنگام دیدن مخارق و ابونواس هنگام دیدن ابوالعتاهیه. [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|یاقوت حموی]] که در نقل خبر غریب از [[ابن کلبی، هشام بن محمد|ابن کلبی]] از طعن نسبت به او خودداری می‌کند، وی را دارای حجتی قوی دانسته و به دفاع از او می‌پردازد<ref>ر.ک: صفری فروشانی و عالمی، «نقش شیعیان در نسب‌نگاری عمومی، 1390</ref>.


    آنچه به اهمیت کتاب اشاره دارد، آن است که همگان معترفند‎ که نویسنده آن در انساب و تاریخ جزیرة العرب پیش از اسلام، اهل فن و از بزرگان بوده و دیگران خوشه‎چین اویند؛ آثار او که بالغ بر ۱۵۰ کتاب است و بیشتر درباره تاریخ است، به این امر گواهی می‎دهد<ref>ر.ک: همان</ref>.
    آنچه به اهمیت کتاب اشاره دارد، آن است که همگان معترفند‎ که نویسنده آن در انساب و تاریخ جزیرة العرب پیش از اسلام، اهل فن و از بزرگان بوده و دیگران خوشه‌چین اویند؛ آثار او که بالغ بر ۱۵۰ کتاب است و بیشتر درباره تاریخ است، به این امر گواهی می‌دهد<ref>ر.ک: همان</ref>.


    ==ساختار==
    ==ساختار==
    کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در سه جزء، تنظیم و ارائه شده است.
    کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در سه جزء، تنظیم و ارائه شده است.
    روش نگارش در این کتاب به روش مبسوط بوده و نقش زیادی در شکل‎گیری اولیه انساب‎نگاری داشته و مطالب آن از سوی انساب‎نگاران پس از آن،‎ به‎ دفعات‎ مورد ارجاع قرار گرفته است‎؛ به‎ همین‎ دلیل در بین کتب انساب از اعتبار زیادی برخوردار می‎باشد<ref>ر.ک: صفری فروشانی و عالمی، «کتاب‎شناسی انساب‎نگاری اسلامی تا پایان قرن هفتم، 1390</ref>.
    روش نگارش در این کتاب به روش مبسوط بوده و نقش زیادی در شکل‌گیری اولیه انساب‌نگاری داشته و مطالب آن از سوی انساب‌نگاران پس از آن،‎ به‎ دفعات‎ مورد ارجاع قرار گرفته است‎؛ به‎ همین‎ دلیل در بین کتب انساب از اعتبار زیادی برخوردار می‌باشد<ref>ر.ک: صفری فروشانی و عالمی، «کتاب‌شناسی انساب‌نگاری اسلامی تا پایان قرن هفتم، 1390</ref>.


    ==گزارش محتوا==
    ==گزارش محتوا==
    در مقدمه محقق، توضیح مختصری پیرامون کتاب داده شده است.<ref>ر.ک: مقدمه، ص5-‎11</ref>.
    در مقدمه محقق، توضیح مختصری پیرامون کتاب داده شده است.<ref>ر.ک: مقدمه، ص5-‎11</ref>.


    مؤلف، مطالب را بر اساس طبقات شش‎گانه نسب عرب شامل: شعب، قبیله، عماره، بطن، فخذ و فصیله تقسیم‎بندی کرده است. وی ابتدا شعوب عرب شامل شعب معد بن عدنان، شعب مضر بن نزار، شعب الیاس بن مضر و مدرکة بن الیاس را برشمرده و سپس به قبایل پرداخته و از قبیله کنانة بن مدرکه آغاز نموده، آنگاه به‎ترتیب عماره‎ها و بطون و فخذها و فصیله‎ها را ذکر نموده است. از عماره‎ها ابتدا عماره فهر بن مالک را که همان «قریش» دانسته، ذکر نموده و بطون مربوط به آن را برشمرده و در ادامه از فخذها ابتدا فخذ هشام بن عبدمناف و از فصیله‎ها ابتدا فصیله عبدالله بن عبدالمطلب را ذکر کرده است؛ به این ترتیب وی سعی نموده به‎نحوی به نسب پیامبر(ص) نقش محوریت داده و با قصد تکریم ایشان، آگاهانه سعی نموده تا در صدد ذکر نسب ایشان در ابتدا و در کمترین فاصله از صدر کتاب برآید؛ به این ترتیب روشی را بنا نهاده که تا دیگران نیز از آن پیروی کرده و همیشه نسب پیامبر(ص) را مقدم بدارند<ref>ر.ک: صفری فروشانی و عالمی، «نقش شیعیان در نسب‎نگاری عمومی، 1390</ref>.
    مؤلف، مطالب را بر اساس طبقات شش‎گانه نسب عرب شامل: شعب، قبیله، عماره، بطن، فخذ و فصیله تقسیم‌بندی کرده است. وی ابتدا شعوب عرب شامل شعب معد بن عدنان، شعب مضر بن نزار، شعب الیاس بن مضر و مدرکة بن الیاس را برشمرده و سپس به قبایل پرداخته و از قبیله کنانة بن مدرکه آغاز نموده، آنگاه به‌ترتیب عماره‌ها و بطون و فخذها و فصیله‌ها را ذکر نموده است. از عماره‌ها ابتدا عماره فهر بن مالک را که همان «قریش» دانسته، ذکر نموده و بطون مربوط به آن را برشمرده و در ادامه از فخذها ابتدا فخذ هشام بن عبدمناف و از فصیله‌ها ابتدا فصیله عبدالله بن عبدالمطلب را ذکر کرده است؛ به این ترتیب وی سعی نموده به‌نحوی به نسب پیامبر(ص) نقش محوریت داده و با قصد تکریم ایشان، آگاهانه سعی نموده تا در صدد ذکر نسب ایشان در ابتدا و در کمترین فاصله از صدر کتاب برآید؛ به این ترتیب روشی را بنا نهاده که تا دیگران نیز از آن پیروی کرده و همیشه نسب پیامبر(ص) را مقدم بدارند<ref>ر.ک: صفری فروشانی و عالمی، «نقش شیعیان در نسب‌نگاری عمومی، 1390</ref>.


    وی پس از ذکر فصیله‎هایِ فخذ هشام بن عبدمناف، سراغ فخذِ بعدی از بطون و عماره قریش رفته و آنگاه پس از اتمام عماره قریش، به سراغ عماره‎های دیگر قبایل رفته و به این ترتیب یکایک شعوب عرب را برشمرده است. همان طور که از این توضیحات برمی‎آید، مؤلف از روش مبسوط برای ذکر انساب عرب استفاده نموده و پدر را بر پسر مقدم داشته است. به نظر می‎رسد نسب‎نگاران بعدی از روش این کتاب پیروی کرده‌اند<ref>ر.ک: همان</ref>.
    وی پس از ذکر فصیله‌هایِ فخذ هشام بن عبدمناف، سراغ فخذِ بعدی از بطون و عماره قریش رفته و آنگاه پس از اتمام عماره قریش، به سراغ عماره‌های دیگر قبایل رفته و به این ترتیب یکایک شعوب عرب را برشمرده است. همان طور که از این توضیحات برمی‌آید، مؤلف از روش مبسوط برای ذکر انساب عرب استفاده نموده و پدر را بر پسر مقدم داشته است. به نظر می‌رسد نسب‌نگاران بعدی از روش این کتاب پیروی کرده‌اند<ref>ر.ک: همان</ref>.


    {{شجره‌نامه پیامبر اسلام}}
    {{شجره‌نامه پیامبر اسلام}}


    ==وضعیت کتاب==
    ==وضعیت کتاب==
    فهرست مطالب، به‎همراه فهرست‎های «اعلام و قبایل»، «شهرها و مواضع»، «ایام عرب»، «اسامی اسب‎ها»، «امثال» و «حدیث» در انتهای کتاب آمده است.
    فهرست مطالب، به‌همراه فهرست‎های «اعلام و قبایل»، «شهرها و مواضع»، «ایام عرب»، «اسامی اسب‌ها»، «امثال» و «حدیث» در انتهای کتاب آمده است.


    در پاورقی‎ها، علاوه بر ذکر منابع، به تعریف و توضیح برخی از اعلام، کلمات و عبارات متن پرداخته شده است.
    در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به تعریف و توضیح برخی از اعلام، کلمات و عبارات متن پرداخته شده است.


    ==پانویس==
    ==پانویس==
    خط ۵۰: خط ۵۱:
    ==منابع مقاله==
    ==منابع مقاله==
    # مقدمه و متن کتاب.
    # مقدمه و متن کتاب.
    # [https://jhic.ut.ac.ir/article_50512_0.html صفری فروشانی، نعمت‎الله؛ عالمی، سید محمدرضا، «نقش شیعیان در نسب‎نگاری عمومی»، برگرفته از پایگاه اینترنتی دانشگاه تهران، پژوهش‎نامه تاریخ و تمدن اسلامی، مقاله 5، دوره 44، شماره 2، پاییز و زمستان 1390]
    # [https://jhic.ut.ac.ir/article_50512_0.html صفری فروشانی، نعمت‌الله؛ عالمی، سید محمدرضا، «نقش شیعیان در نسب‌نگاری عمومی»، برگرفته از پایگاه اینترنتی دانشگاه تهران، پژوهش‎نامه تاریخ و تمدن اسلامی، مقاله 5، دوره 44، شماره 2، پاییز و زمستان 1390]
    #[[:noormags:934473|صفری فروشانی، نعمت‎الله؛ عالمی، سید محمدرضا، «کتاب‎شناسی انساب‎نگاری اسلامی تا پایان قرن هفتم»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: سخن تاریخ، سال پنجم، ‎شماره 15، زمستان 1390 (34 صفحه، ‎از 43 تا 76)]].
    #[[:noormags:934473|صفری فروشانی، نعمت‌الله؛ عالمی، سید محمدرضا، «کتاب‌شناسی انساب‌نگاری اسلامی تا پایان قرن هفتم»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: سخن تاریخ، سال پنجم، ‎شماره 15، زمستان 1390 (34 صفحه، ‎از 43 تا 76)]].


    ==وابسته‌ها==
    == وابسته‌ها ==  
    {{وابسته‌ها}}
     
    [[جمهرة أنساب العرب]]
     
    [[مناهل الضرب في أنساب العرب]]
     
    [[أنساب الخيل في الجاهلية و الإسلام و أخبارها]]
     
    [[النسب]]
     
    [[نهاية الأرب في معرفة أنساب العرب]]
     
    [[أنساب الأشراف (تحقیق سهیل زکار)]]
     
    [[جمل من أنساب الأشراف]]
     
    [[أنساب الأشراف (5 جلدی)]]


    [[المُحبّر]]
       
       
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:علوم کمکی تاریخ]]
    [[رده:نسب‌شناسی]]


    [[رده: 25 آبان الی 24 آذر]]
    [[نسب فحول الخيل في الجاهلية و الإسلام]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۲۶

    جمهرة النسب
    جمهرة النسب
    پدیدآورانابن کلبی، هشام بن محمد(نویسنده) حسن، ناجی (محقق)
    ناشرعالم الکتب
    چاپ1
    تعداد جلد1
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    جمهرة النسب، اثر ابومنذر هشام بن محمد بن سائب کلبی (متوفی 204ق)، شیعی‌مذهب، از قدیمی‌ترین‎ کتاب‌های مفصل در دسترس پیرامون علم انساب می‌باشد که به زبان عربی نوشته شده و با تحقیق ناجی حسن عرضه شده است.

    ابن خلکان در مورد کتاب و نویسنده آن، به ستایش پرداخته است: «كان من أعلم الناس بعلم الأنساب و له كتاب الجمهرة في النسب و هو من محاسن الكتب في هذا الفن و كان من الحفاظ المشهور». ابن قتیبه نیز او را اعلم مردم در علم انساب می‌داند. ابن ندیم نیز می‌نویسد که اسحاق موصلی می‌گفت: سه نفر را دیدم که هنگام دیدن سه نفر خوار و زبون می‌شوند: هیثم بن عدی هنگام دیدن هشام کلبی و علویه هنگام دیدن مخارق و ابونواس هنگام دیدن ابوالعتاهیه. یاقوت حموی که در نقل خبر غریب از ابن کلبی از طعن نسبت به او خودداری می‌کند، وی را دارای حجتی قوی دانسته و به دفاع از او می‌پردازد[۱].

    آنچه به اهمیت کتاب اشاره دارد، آن است که همگان معترفند‎ که نویسنده آن در انساب و تاریخ جزیرة العرب پیش از اسلام، اهل فن و از بزرگان بوده و دیگران خوشه‌چین اویند؛ آثار او که بالغ بر ۱۵۰ کتاب است و بیشتر درباره تاریخ است، به این امر گواهی می‌دهد[۲].

    ساختار

    کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در سه جزء، تنظیم و ارائه شده است. روش نگارش در این کتاب به روش مبسوط بوده و نقش زیادی در شکل‌گیری اولیه انساب‌نگاری داشته و مطالب آن از سوی انساب‌نگاران پس از آن،‎ به‎ دفعات‎ مورد ارجاع قرار گرفته است‎؛ به‎ همین‎ دلیل در بین کتب انساب از اعتبار زیادی برخوردار می‌باشد[۳].

    گزارش محتوا

    در مقدمه محقق، توضیح مختصری پیرامون کتاب داده شده است.[۴].

    مؤلف، مطالب را بر اساس طبقات شش‎گانه نسب عرب شامل: شعب، قبیله، عماره، بطن، فخذ و فصیله تقسیم‌بندی کرده است. وی ابتدا شعوب عرب شامل شعب معد بن عدنان، شعب مضر بن نزار، شعب الیاس بن مضر و مدرکة بن الیاس را برشمرده و سپس به قبایل پرداخته و از قبیله کنانة بن مدرکه آغاز نموده، آنگاه به‌ترتیب عماره‌ها و بطون و فخذها و فصیله‌ها را ذکر نموده است. از عماره‌ها ابتدا عماره فهر بن مالک را که همان «قریش» دانسته، ذکر نموده و بطون مربوط به آن را برشمرده و در ادامه از فخذها ابتدا فخذ هشام بن عبدمناف و از فصیله‌ها ابتدا فصیله عبدالله بن عبدالمطلب را ذکر کرده است؛ به این ترتیب وی سعی نموده به‌نحوی به نسب پیامبر(ص) نقش محوریت داده و با قصد تکریم ایشان، آگاهانه سعی نموده تا در صدد ذکر نسب ایشان در ابتدا و در کمترین فاصله از صدر کتاب برآید؛ به این ترتیب روشی را بنا نهاده که تا دیگران نیز از آن پیروی کرده و همیشه نسب پیامبر(ص) را مقدم بدارند[۵].

    وی پس از ذکر فصیله‌هایِ فخذ هشام بن عبدمناف، سراغ فخذِ بعدی از بطون و عماره قریش رفته و آنگاه پس از اتمام عماره قریش، به سراغ عماره‌های دیگر قبایل رفته و به این ترتیب یکایک شعوب عرب را برشمرده است. همان طور که از این توضیحات برمی‌آید، مؤلف از روش مبسوط برای ذکر انساب عرب استفاده نموده و پدر را بر پسر مقدم داشته است. به نظر می‌رسد نسب‌نگاران بعدی از روش این کتاب پیروی کرده‌اند[۶].



    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب، به‌همراه فهرست‎های «اعلام و قبایل»، «شهرها و مواضع»، «ایام عرب»، «اسامی اسب‌ها»، «امثال» و «حدیث» در انتهای کتاب آمده است.

    در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به تعریف و توضیح برخی از اعلام، کلمات و عبارات متن پرداخته شده است.

    پانویس

    1. ر.ک: صفری فروشانی و عالمی، «نقش شیعیان در نسب‌نگاری عمومی، 1390
    2. ر.ک: همان
    3. ر.ک: صفری فروشانی و عالمی، «کتاب‌شناسی انساب‌نگاری اسلامی تا پایان قرن هفتم، 1390
    4. ر.ک: مقدمه، ص5-‎11
    5. ر.ک: صفری فروشانی و عالمی، «نقش شیعیان در نسب‌نگاری عمومی، 1390
    6. ر.ک: همان

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. صفری فروشانی، نعمت‌الله؛ عالمی، سید محمدرضا، «نقش شیعیان در نسب‌نگاری عمومی»، برگرفته از پایگاه اینترنتی دانشگاه تهران، پژوهش‎نامه تاریخ و تمدن اسلامی، مقاله 5، دوره 44، شماره 2، پاییز و زمستان 1390
    3. صفری فروشانی، نعمت‌الله؛ عالمی، سید محمدرضا، «کتاب‌شناسی انساب‌نگاری اسلامی تا پایان قرن هفتم»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: سخن تاریخ، سال پنجم، ‎شماره 15، زمستان 1390 (34 صفحه، ‎از 43 تا 76).

    وابسته‌ها