رساله حق الیقین: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'فارسي' به 'فارسی') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'یقین (ابهام زدایی)' به 'یقین (ابهام‌‌زدایی)') |
||
| (۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| شابک =964-5745-08-x | | شابک =964-5745-08-x | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =10383 | ||
| کتابخوان همراه نور =10383 | |||
| کد پدیدآور =00789 | | کد پدیدآور =00789 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|یقین (ابهام‌‌زدایی)}} | |||
'''حق الیقين في معرفة رب العالمين''' یا «رساله حق الیقین»، از آثار [[شبستری، محمود|شیخ محمود شبستری]] (متوفی 720ق) است با موضوع عرفان نظری است که به کوشش [[نوربخش، جواد|دکتر جواد نوربخش]]، چاپ شده. این کتاب یک‌جلدی به زبان فارسی نوشته شده و برای دومین مرتبه در سال 1382 توسط انتشارات یلدا قلم در تهران چاپ شده است. | |||
موضوع این اثر، مسائل عرفان نظری است. مباحث موجود در آن، گلشن راز را به یاد می‌آورد. این اشتراک مضمون تا جایی است که صاحب حديقة المعارف در شرح برخی ابیات گلشن راز از آن کمک گرفته است. اهمیتی که این رساله می‌تواند داشته باشد معرفی رساله مشاهِد است که در پایان باب پنجم آن آمده است. نثر کتاب نسبتاً پیچیده است و مشحون از استناد به قرآن و حدیث<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/19065/236 بصیری پور، علی، ص236]</ref>. | |||
موضوع این اثر، مسائل عرفان نظری است. مباحث موجود در آن، گلشن راز را به یاد | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۷: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نام کامل این رساله «حق الیقين في معرفة رب العالمين» | نام کامل این رساله «حق الیقين في معرفة رب العالمين» می‌باشد که در هشت باب تدوین شده است. [[شبستری، محمود|شیخ]] در این کتاب دقایق عرفان نظرى از قبیل معرفت خدا و ظهور ذات و صفات و شناخت تعینات و کیفیت مبدأ و معاد و مسئله جبر و تفویض را مورد بحث قرار داده و در هر مورد به برهان عقلى و گواه نقلى براى صحت مدعاى خود متوسل شده است. علاوه بر این ازآنجاکه [[شبستری، محمود|شیخ]] عارفى است روشنضمیر و سالکى منسلک بر طریق حق از حکمت ذوقى نیز بهره‌اى کافى داشته لذا عقل و نقل و ذوق را به هم آمیخته است، چنانکه خود مىفرماید: بر صاحبدلان اهل بصیرت پوشیده نیست که مبدأ جمله مشکلات و معضلات نظرى و ماده اختلاف موحد و متکلم و حکیم منحصر است در این ابحاث و از فضل بارىتعالى در این کتاب به حد یقین رسید- بر وفق نقل و عقل و ذوق. | ||
با رعایت نکات فوق باید اذعان داشت که این رساله در نوع خود، لااقل در زبان پارسى، | با رعایت نکات فوق باید اذعان داشت که این رساله در نوع خود، لااقل در زبان پارسى، بى‌نظیر است و اگر سوانح [[غزالی، احمد بن محمد|شیخ احمد غزالى]] را از شاهکارهاى عرفان عاشقانه به زبان فارسى بدانیم، حق الیقین را نیز مىتوان یکى از بهترین متون اصلى عرفان نظرى دراین‌باره قلمداد کنیم. قدر مسلم این است که این گفتارها همه از سوى حق است که به زبان دل این دو عارف بزرگ جارى شده و از خامه ایشان تراوش کرده است، چنانکه شیخ خود مى‌نویسد که این گفتار را «حضرت عزت از خزانه غیب بدین ضعیف کرامت فرمود».<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6490/1/8 پیشگفتار کتاب، ص8-9]</ref> | ||
خود [[شبستری، محمود|شیخ محمود]] در توضیح محتوای مطالب کتاب، در مقدمه آن توضیح داده و عبارت وی چنین است: اى جان عزیز این کتاب که مسما است به حق الیقين في معرفة رب العالمين، حضرت عزت از خزانه غیب بدین ضعیف کرامت فرمود، مشتمل است بر هشت باب به ازاى درهاى بهشت، و هر بابى از آن مشتمل بر حقایق و دقایق و لطایف، و ترتیب | خود [[شبستری، محمود|شیخ محمود]] در توضیح محتوای مطالب کتاب، در مقدمه آن توضیح داده و عبارت وی چنین است: اى جان عزیز این کتاب که مسما است به حق الیقين في معرفة رب العالمين، حضرت عزت از خزانه غیب بدین ضعیف کرامت فرمود، مشتمل است بر هشت باب به ازاى درهاى بهشت، و هر بابى از آن مشتمل بر حقایق و دقایق و لطایف، و ترتیب باب‌ها این است: | ||
باب اول: در ظهور ذات حضرت حقتعالی و بیان مقام معرفت. | باب اول: در ظهور ذات حضرت حقتعالی و بیان مقام معرفت. | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۱: | ||
باب چهارم: در وجوب وحدت او «تعالى و تقدس». | باب چهارم: در وجوب وحدت او «تعالى و تقدس». | ||
باب پنجم: در بیان | باب پنجم: در بیان ممکن‌الوجود و عالم کثرت. | ||
باب ششم: در تعین و حرکت و تجدد تعینات. | باب ششم: در تعین و حرکت و تجدد تعینات. | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۴: | ||
شرح احادیث و اصطلاحات و لغات و فهارس فنی مربوط به آیات و احادیث در انتهای اثر، و فهرست مطالب در ابتدای آن ذکر شده است. | شرح احادیث و اصطلاحات و لغات و فهارس فنی مربوط به آیات و احادیث در انتهای اثر، و فهرست مطالب در ابتدای آن ذکر شده است. | ||
در تصحیح متن حاضر علاوه بر نسخه چاپ سنگى (نسخه | در تصحیح متن حاضر علاوه بر نسخه چاپ سنگى (نسخه ه) در ضمن مجموعه‌اى تحت عنوان «عوارف المعارف»، تهران 1283 شمسى از نسخه‌هاى خطى زیر استفاده شده است: | ||
نسخه الف: متعلق به کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران تحت شماره 2927؛ | نسخه الف: متعلق به کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران تحت شماره 2927؛ | ||
نسخه ب: متعلق به کتابخانه خانقاه | نسخه ب: متعلق به کتابخانه خانقاه نعمت‌اللهى در مجموعه رسائلى که بین سالهاى 817 تا 822ق توسط اسعد بن احمد محمد الکاتب استنساخ شده است. | ||
نسخه ج: متعلق به کتابخانه مجلس شوراى ملى تحت شماره 2/ 2420؛ | نسخه ج: متعلق به کتابخانه مجلس شوراى ملى تحت شماره 2/ 2420؛ | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۵: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
== | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن کتاب. | # مقدمه و متن کتاب. | ||
#[[:noormags:364887|بصیری پور، علی، نام رساله از بین رفته شبستری چیست؟، آینه میراث، زمستان 1386، شماره 39، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور]]. | #[[:noormags:364887|بصیری پور، علی، نام رساله از بین رفته شبستری چیست؟، آینه میراث، زمستان 1386، شماره 39، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور]]. | ||
== وابسته‌ها == | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[غيث المواهب العلية في شرح الحكم العطائية]] | |||
[[شرح فصوص الحكم لابن عربي (بالی‌زاده حنفی)]] | |||
[[آفاق معرفت (تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي)]] | |||
[[مجموعة رسائل ابن عربی]] | |||
[[زبدة الحقایق]] | |||
[[المقدمات من كتاب نص النصوص في شرح فصوص الحكم]] | |||
[[مجموعه رسائل و مصنفات]] | |||
[[انوار الحقيقة و اطوار الطريق و اسرار الشريعة]] | |||
[[مرموزات اسدی در مزمورات داودی]] | |||
[[المصباح في التصوف (جديد)]] | |||
[[ترجمه و متن مرآة العارفين و مظهر الكاملين في ملتمس زبدة العابدين]] | |||
[[جامع الأسرار و منبع الأنوار]] | |||
[[زبدة الحقایق]] | |||
[[مصنفات فارسی علاءالدوله سمنانی]] | |||
[[مقالات شمس تبریزی]] | |||
[[مجموعه رسائل عوارف المعارف]] | |||
[[لوائح الحق و لوامع العشق]] | |||
[[زبدة الحقایق]] | |||
[[عنقا مغرب في ختم الأولياء و شمس المغرب]] | |||
[[شرح فصوص الحكم (ابن تركه)]] | |||
[[ترجمه و شرح مصباح الانس(ناییجی)]] | |||
[[المقدمات من كتاب نص النصوص في شرح فصوص الحكم]] | |||
[[رسائل دهدار]] | |||
[[شرح فصوص الحكم (خوارزمی)]] | |||
[[منارات السائرين إلی حضرة الله جل جلاله و مقامات الطائرين]] | |||
[[معارف؛ مجموعه مواعظ و سخنان سلطان العلما بهاءالدین محمد بن حسین خطیبی بلخی مشهور به بهاءولد]] | |||
[[المصباح في التصوف (جديد)]] | |||
[[آفاق معرفت (تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي)]] | |||
[[مجموعه رسائل عوارف المعارف]] | |||
[[شرح فصوص الحكم ابن عربي (قاساني)]] | |||
[[لوامع و لوایح در شرح قصیده خمریه ابن فارض و در بیان معارف و معانی عرفانی (سه رساله در تصوف)]] | |||
[[مرصاد العباد]] | |||
[[شرح فصوص الحكم داود القيصري (حسن‌زاده آملی)]] | |||
[[مصنفات فارسی علاءالدوله سمنانی]] | |||
[[شرح فصوص الحكم ابن عربی (پارسا)]] | |||
[[المصباح في التصوف (جديد)]] | |||
[[شرح فصوص الحكم داود القيصري (حسن‌زاده آملی)]] | |||
[[ممد الهمم در شرح فصوص الحكم]] | |||
[[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
| خط ۹۱: | خط ۱۷۲: | ||
[[رده:آثار کلی تصوف و عرفان قرن 7 – 10]] | [[رده:آثار کلی تصوف و عرفان قرن 7 – 10]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۱۲
| رساله حق الیقین | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شبستری، محمود بن عبدالکریم (نویسنده) نوربخش، جواد (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | حق الیقین فی معرفه رب العالمین |
| ناشر | يلدا قلم |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | مجلد1: 1382ش , |
| شابک | 964-5745-08-x |
| موضوع | خدا شناسي عرفان |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 283/2 /ش2ح7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
حق الیقين في معرفة رب العالمين یا «رساله حق الیقین»، از آثار شیخ محمود شبستری (متوفی 720ق) است با موضوع عرفان نظری است که به کوشش دکتر جواد نوربخش، چاپ شده. این کتاب یک‌جلدی به زبان فارسی نوشته شده و برای دومین مرتبه در سال 1382 توسط انتشارات یلدا قلم در تهران چاپ شده است.
موضوع این اثر، مسائل عرفان نظری است. مباحث موجود در آن، گلشن راز را به یاد می‌آورد. این اشتراک مضمون تا جایی است که صاحب حديقة المعارف در شرح برخی ابیات گلشن راز از آن کمک گرفته است. اهمیتی که این رساله می‌تواند داشته باشد معرفی رساله مشاهِد است که در پایان باب پنجم آن آمده است. نثر کتاب نسبتاً پیچیده است و مشحون از استناد به قرآن و حدیث[۱].
ساختار
کتاب شامل، پیشگفتار به قلم جواد نوربخش، مقدمه مصنف و محتوای مطالب در هشت باب است.
گزارش محتوا
نام کامل این رساله «حق الیقين في معرفة رب العالمين» می‌باشد که در هشت باب تدوین شده است. شیخ در این کتاب دقایق عرفان نظرى از قبیل معرفت خدا و ظهور ذات و صفات و شناخت تعینات و کیفیت مبدأ و معاد و مسئله جبر و تفویض را مورد بحث قرار داده و در هر مورد به برهان عقلى و گواه نقلى براى صحت مدعاى خود متوسل شده است. علاوه بر این ازآنجاکه شیخ عارفى است روشنضمیر و سالکى منسلک بر طریق حق از حکمت ذوقى نیز بهره‌اى کافى داشته لذا عقل و نقل و ذوق را به هم آمیخته است، چنانکه خود مىفرماید: بر صاحبدلان اهل بصیرت پوشیده نیست که مبدأ جمله مشکلات و معضلات نظرى و ماده اختلاف موحد و متکلم و حکیم منحصر است در این ابحاث و از فضل بارىتعالى در این کتاب به حد یقین رسید- بر وفق نقل و عقل و ذوق.
با رعایت نکات فوق باید اذعان داشت که این رساله در نوع خود، لااقل در زبان پارسى، بى‌نظیر است و اگر سوانح شیخ احمد غزالى را از شاهکارهاى عرفان عاشقانه به زبان فارسى بدانیم، حق الیقین را نیز مىتوان یکى از بهترین متون اصلى عرفان نظرى دراین‌باره قلمداد کنیم. قدر مسلم این است که این گفتارها همه از سوى حق است که به زبان دل این دو عارف بزرگ جارى شده و از خامه ایشان تراوش کرده است، چنانکه شیخ خود مى‌نویسد که این گفتار را «حضرت عزت از خزانه غیب بدین ضعیف کرامت فرمود».[۲]
خود شیخ محمود در توضیح محتوای مطالب کتاب، در مقدمه آن توضیح داده و عبارت وی چنین است: اى جان عزیز این کتاب که مسما است به حق الیقين في معرفة رب العالمين، حضرت عزت از خزانه غیب بدین ضعیف کرامت فرمود، مشتمل است بر هشت باب به ازاى درهاى بهشت، و هر بابى از آن مشتمل بر حقایق و دقایق و لطایف، و ترتیب باب‌ها این است:
باب اول: در ظهور ذات حضرت حقتعالی و بیان مقام معرفت.
باب دوم: در ظهور صفات حقتعالی و بیان مقام علم.
باب سوم: در مظاهر و مراتب آن و بیان مبدأ.
باب چهارم: در وجوب وحدت او «تعالى و تقدس».
باب پنجم: در بیان ممکن‌الوجود و عالم کثرت.
باب ششم: در تعین و حرکت و تجدد تعینات.
باب هفتم: در حکمت تکلیف و جبر و قدر.
باب هشتم: در معاد و بیان حشر و حقیقت فناء و بقاء.
بر صاحبدلان اهل بصیرت پوشیده نیست که مبدأ جمله مشکلات و معضلات نظرى، و ماده اختلاف موحد و متکلم و حکیم، منحصر است در این ابحاث، و از فضل بارىتعالى در این کتاب به حد یقین رسید، بر وفق نقل و عقل و ذوق. و به تصدیق هر حقیقتى از حقایق و اثبات هر دعویى از دعاوى، دو گواه عقل و نقل، اعنى برهان واضح و قرآن ناطق، قائل گشتند، بر سبیل مطالعه نظر کنند. بعد از تحصیل علوم عقلى و نقلى، استعداد این نوع علم از ذوقیات است و دیگر شرط تجرید باطن است از امور دعاوى و خلاص از ربقه تقلید و ترک شکوک: مَنْ یجادِلُ فِی اللهِ بِغَیرِ عِلْمٍ و تعصب: وَ أَضَلهُ اللهُ عَلى عِلْمٍ و تأمل بسیار در هر بحثى از ابحاث که در الفاظ غایت اختصار اختیار آمد، و در بعضى از معانى ستر و اخفاء مقصود. و الله یحکم بیننا و بینکم بالحق و هو خیر الحاکمین.[۳]
وضعیت کتاب
شرح احادیث و اصطلاحات و لغات و فهارس فنی مربوط به آیات و احادیث در انتهای اثر، و فهرست مطالب در ابتدای آن ذکر شده است.
در تصحیح متن حاضر علاوه بر نسخه چاپ سنگى (نسخه ه) در ضمن مجموعه‌اى تحت عنوان «عوارف المعارف»، تهران 1283 شمسى از نسخه‌هاى خطى زیر استفاده شده است:
نسخه الف: متعلق به کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران تحت شماره 2927؛
نسخه ب: متعلق به کتابخانه خانقاه نعمت‌اللهى در مجموعه رسائلى که بین سالهاى 817 تا 822ق توسط اسعد بن احمد محمد الکاتب استنساخ شده است.
نسخه ج: متعلق به کتابخانه مجلس شوراى ملى تحت شماره 2/ 2420؛
نسخه د: متعلق به کتابخانه مجلس شوراى ملى تحت شماره 12/ 5180.[۴]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- بصیری پور، علی، نام رساله از بین رفته شبستری چیست؟، آینه میراث، زمستان 1386، شماره 39، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور.
وابسته‌ها
غيث المواهب العلية في شرح الحكم العطائية
شرح فصوص الحكم لابن عربي (بالی‌زاده حنفی)
آفاق معرفت (تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي)
المقدمات من كتاب نص النصوص في شرح فصوص الحكم
انوار الحقيقة و اطوار الطريق و اسرار الشريعة
ترجمه و متن مرآة العارفين و مظهر الكاملين في ملتمس زبدة العابدين
مصنفات فارسی علاءالدوله سمنانی
عنقا مغرب في ختم الأولياء و شمس المغرب
ترجمه و شرح مصباح الانس(ناییجی)
المقدمات من كتاب نص النصوص في شرح فصوص الحكم
منارات السائرين إلی حضرة الله جل جلاله و مقامات الطائرين
معارف؛ مجموعه مواعظ و سخنان سلطان العلما بهاءالدین محمد بن حسین خطیبی بلخی مشهور به بهاءولد
آفاق معرفت (تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي)
شرح فصوص الحكم ابن عربي (قاساني)
لوامع و لوایح در شرح قصیده خمریه ابن فارض و در بیان معارف و معانی عرفانی (سه رساله در تصوف)
شرح فصوص الحكم داود القيصري (حسن‌زاده آملی)
مصنفات فارسی علاءالدوله سمنانی
شرح فصوص الحكم ابن عربی (پارسا)