جمع الجوامع في النحو: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
[[سید، صبری ابراهیم]] (مقدمه‌نويس) | [[سید، صبری ابراهیم]] (مقدمه‌نويس) | ||
[[سیوطی، عبدالرحمن بن | [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره = | | کد کنگره = | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| شابک =978-977-468-316-8 | | شابک =978-977-468-316-8 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =24815 | ||
| کتابخوان همراه نور =24815 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|جمع الجوامع (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''جمع الجوامع في النحو'''، اثر [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر|جلال‌الدين سيوطى]]، با تحقيق دكتر [[عبدالعال، نصر احمد|نصر احمد | '''جمع الجوامع في النحو'''، اثر [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر|جلال‌الدين سيوطى]]، با تحقيق دكتر [[عبدالعال، نصر احمد|نصر احمد ابراهیم عبدالعال]]، كتابى است پيرامون برخى از مباحث علم نحو كه به زبان عربى و در سال 871ق، نوشته شده است. | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
كتاب با دو مقدمه از دكتر [[سید، صبری ابراهیم|صبرى | كتاب با دو مقدمه از دكتر [[سید، صبری ابراهیم|صبرى ابراهیم السيد]] و نویسنده آغاز و مطالب در هفت كتاب، عرضه شده است. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
مطالب مقدمه [[سید، صبری ابراهیم|صبرى | مطالب مقدمه [[سید، صبری ابراهیم|صبرى ابراهیم السيد]]، به دو قسم تقسيم شده است: | ||
قسم اول كه مباحث مطالعاتى در آن جاى گرفته است، داراى تمهيد و سه فصل، به شرح زير مى‌باشد: | قسم اول كه مباحث مطالعاتى در آن جاى گرفته است، داراى تمهيد و سه فصل، به شرح زير مى‌باشد: | ||
در تمهيد، از حيات سياسى، اجتماعى و علمى مصر، در دوران زندگانى [[سيوطى]] (عصر مملوكى)، بحث شده است.<ref>صبرى | در تمهيد، از حيات سياسى، اجتماعى و علمى مصر، در دوران زندگانى [[سيوطى]] (عصر مملوكى)، بحث شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/1/16 صبرى ابراهیم السيد، ص16]</ref> | ||
فصل اول، به شخصيت‌شناسى [[سيوطى]] و زندگى‌نامه وى اختصاص داشته و در آن، اطلاعات مفيدى از قبيل: نام؛ نسب؛ زمان و محل ولادت؛ حيات علمى؛ شيوخ؛ شاگرادن؛ چگونگى اشتغال به تأليف؛ سفرهاى انجام‌گرفته؛ جايگاه علمى در علوم عصر خويش؛ قدرت علمى؛ اتهاماتى كه افرادى نظير سخاوى به وى زده‌اند و دفاع [[شوکانی، محمد|شوكانى]] از او؛ مناصبى كه وى در دوران زندگى خويش عهده‌دار آن‌ها بوده است؛ اخلاق؛ زهد؛ مكان، زمان و نحوه وفات و آثار و تأليفات سيوطى، ارائه گرديده است.<ref>همان، ص33</ref> | فصل اول، به شخصيت‌شناسى [[سيوطى]] و زندگى‌نامه وى اختصاص داشته و در آن، اطلاعات مفيدى از قبيل: نام؛ نسب؛ زمان و محل ولادت؛ حيات علمى؛ شيوخ؛ شاگرادن؛ چگونگى اشتغال به تأليف؛ سفرهاى انجام‌گرفته؛ جايگاه علمى در علوم عصر خويش؛ قدرت علمى؛ اتهاماتى كه افرادى نظير سخاوى به وى زده‌اند و دفاع [[شوکانی، محمد|شوكانى]] از او؛ مناصبى كه وى در دوران زندگى خويش عهده‌دار آن‌ها بوده است؛ اخلاق؛ زهد؛ مكان، زمان و نحوه وفات و آثار و تأليفات سيوطى، ارائه گرديده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/1/33 همان، ص33]</ref> | ||
فصل دوم، مشتمل بر چهار مبحث زير مى‌باشد: | فصل دوم، مشتمل بر چهار مبحث زير مى‌باشد: | ||
مبحث اول: در اين مبحث، روش و شيوه‌اى كه [[سيوطى]] در تأليف اثر خويش، آن را پى گرفته، توضيح داده شده است.<ref>همان، ص50</ref> | مبحث اول: در اين مبحث، روش و شيوه‌اى كه [[سيوطى]] در تأليف اثر خويش، آن را پى گرفته، توضيح داده شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/1/50 همان، ص50]</ref> | ||
مبحث دوم: شواهدى كه سيوطى، براى تفهيم بهتر مطالب كتاب، از آن‌ها استفاده نموده، معرفى شده است كه عبارتند از: قرآن كريم، احاديث نبوى، اشعار و امثال و اقوال عرب<ref>همان، ص58</ref> | مبحث دوم: شواهدى كه سيوطى، براى تفهيم بهتر مطالب كتاب، از آن‌ها استفاده نموده، معرفى شده است كه عبارتند از: قرآن كريم، احاديث نبوى، اشعار و امثال و اقوال عرب<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/1/58 همان، ص58]</ref> | ||
مبحث سوم: مختص به معرفى مصادرى است كه نویسنده در تدوين اثر خود، از آن‌ها بهره برده است. وى در اين كتاب، از اقوال نحويون و علماى زيادى استفاده كرده كه تعداد آن‌ها به صد و پنجاه و نه عدد مى‌رسد<ref>همان، ص73</ref> | مبحث سوم: مختص به معرفى مصادرى است كه نویسنده در تدوين اثر خود، از آن‌ها بهره برده است. وى در اين كتاب، از اقوال نحويون و علماى زيادى استفاده كرده كه تعداد آن‌ها به صد و پنجاه و نه عدد مى‌رسد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/1/73 همان، ص73]</ref> | ||
مبحث چهارم: در اين مبحث، مذهب نحوى [[سيوطى]] مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.<ref>همان، ص77</ref> | مبحث چهارم: در اين مبحث، مذهب نحوى [[سيوطى]] مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/1/77 همان، ص77]</ref> | ||
در فصل سوم، مسائل نحوى و صرفى موجود در «جمع الجوامع» در هشت مرحله بحث و به مواضع اختلافى و اتفاقى ميان [[سيوطى]] و ديگران، پرداخته شده است كه عبارتند از: مكتب بصره، نحويان بصره، مكتب كوفه، نحويان كوفه، نحويان اندلسى، نحويان بغدادى، نحويان مصرى و ديگر نحويان<ref>همان، ص85 تا 131</ref> | در فصل سوم، مسائل نحوى و صرفى موجود در «جمع الجوامع» در هشت مرحله بحث و به مواضع اختلافى و اتفاقى ميان [[سيوطى]] و ديگران، پرداخته شده است كه عبارتند از: مكتب بصره، نحويان بصره، مكتب كوفه، نحويان كوفه، نحويان اندلسى، نحويان بغدادى، نحويان مصرى و ديگر نحويان<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/1/85 همان، ص85 تا 131]</ref> | ||
قسم دوم كه مشتمل بر مباحث تحقيقاتى است، داراى سه مبحث زير مى‌باشد: | قسم دوم كه مشتمل بر مباحث تحقيقاتى است، داراى سه مبحث زير مى‌باشد: | ||
در مبحث اول، توثيق كتاب و نام آن، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.<ref>همان، ص134</ref> | در مبحث اول، توثيق كتاب و نام آن، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/1/134 همان، ص134]</ref> | ||
در مبحث دوم، روش و شيوه محقق در تحقيق اثر حاضر و اقدامات انجام‌گرفته، بيان شده است.<ref>همان، ص136</ref> | در مبحث دوم، روش و شيوه محقق در تحقيق اثر حاضر و اقدامات انجام‌گرفته، بيان شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/1/136 همان، ص136]</ref> | ||
در مبحث سوم، از نسخ كتاب بحث شده است.<ref>همان، ص138</ref> | در مبحث سوم، از نسخ كتاب بحث شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/1/138 همان، ص138]</ref> | ||
در مقدمه مؤلف، مباحث مقدماتى نحو، از جمله: كلمه و اقسام آن؛ خواص اسم؛ اقسام فعل؛ حالات مضارع و ماضى؛ اقسام حرف؛ كلام؛ تقسيم كلام به خبر و انشاء؛ جمله؛ قول؛ اعراب؛ مبنى و معرب؛ وجوه معتبر در شبه حرف؛ تقسيم حركات؛ انواع اعراب؛ اسامى غير منصرف؛ اسماء سته؛ مثنى؛ جمع؛ معرفه و نكره و..<ref>مقدمه مؤلف، ص1 - 61</ref> | در مقدمه مؤلف، مباحث مقدماتى نحو، از جمله: كلمه و اقسام آن؛ خواص اسم؛ اقسام فعل؛ حالات مضارع و ماضى؛ اقسام حرف؛ كلام؛ تقسيم كلام به خبر و انشاء؛ جمله؛ قول؛ اعراب؛ مبنى و معرب؛ وجوه معتبر در شبه حرف؛ تقسيم حركات؛ انواع اعراب؛ اسامى غير منصرف؛ اسماء سته؛ مثنى؛ جمع؛ معرفه و نكره و..<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/2/1 مقدمه مؤلف، ص1 - 61]</ref> | ||
در كتاب اول كه پيرامون اركان جمله مى‌باشد، از مبتدا و خبر و نواسخ آن بحث به ميان آمده است.<ref>متن كتاب، ص62</ref> | در كتاب اول كه پيرامون اركان جمله مى‌باشد، از مبتدا و خبر و نواسخ آن بحث به ميان آمده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/2/62 متن كتاب، ص62]</ref> | ||
كتاب دوم، درباره اجزايى از جمله مى‌باشد كه از اركان شمرده نشده و در اصطلاح، «فضله» ناميده مى‌شوند. اين موارد عبارتند از: مفعول‌به؛ مفعول مطلق؛ مفعول‌له؛ مفعول‌فيه؛ ظروف مبنى؛ مفعول‌معه؛ حال؛ تميز؛ منادى؛ مندوب؛ استغاثه، ترخيم؛ نواصب مضارع و..<ref>همان، ص111</ref> | كتاب دوم، درباره اجزايى از جمله مى‌باشد كه از اركان شمرده نشده و در اصطلاح، «فضله» ناميده مى‌شوند. اين موارد عبارتند از: مفعول‌به؛ مفعول مطلق؛ مفعول‌له؛ مفعول‌فيه؛ ظروف مبنى؛ مفعول‌معه؛ حال؛ تميز؛ منادى؛ مندوب؛ استغاثه، ترخيم؛ نواصب مضارع و..<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/2/111 همان، ص111]</ref> | ||
كتاب | كتاب سوم، در مورد مجرورات و آنچه كه به آن ملحق مى‌شود بوده و از جمله مباحث آن، مى‌توان به مبحث حروف جر؛ حروف قسم؛ اضافه؛ جوازم؛ حروف غير عاطفه و تنوين، اشاره كرد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/2/178 همان، ص178]</ref> | ||
كتاب چهارم، به عوامل مؤثر در نحو اختصاص يافته و از جمله مباحث آن، عبارتند از: فعل لازم و متعدى؛ فعل متصرف و جامد؛ اسم مصدر؛ اسم فاعل؛ صيغه مبالغه؛ صفت مشبهه؛ افعل تفضيل؛ اسماء افعال؛ ظرف و مجرور؛ تنازع در عمل؛ اشتغال و..<ref>همان، ص223</ref> | كتاب چهارم، به عوامل مؤثر در نحو اختصاص يافته و از جمله مباحث آن، عبارتند از: فعل لازم و متعدى؛ فعل متصرف و جامد؛ اسم مصدر؛ اسم فاعل؛ صيغه مبالغه؛ صفت مشبهه؛ افعل تفضيل؛ اسماء افعال؛ ظرف و مجرور؛ تنازع در عمل؛ اشتغال و..<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/2/223 همان، ص223]</ref> | ||
در كتاب پنجم، با توابع و عوارض تركيب<ref>همان، ص250</ref>و در كتاب ششم، با ابنيه كلمه و در آخرين كتاب، با تصريف آشنا خواهيم شد<ref>همان، ص282</ref> | در كتاب پنجم، با توابع و عوارض تركيب<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/2/250 همان، ص250]</ref>و در كتاب ششم، با ابنيه كلمه و در آخرين كتاب، با تصريف آشنا خواهيم شد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/2/282 همان، ص282]</ref> | ||
از جمله مباحث مطرح‌شده در اين سه كتاب، عبارت است از: نعت؛ عطف بيان؛ تأكيد لفظى و معنوى؛ ثلاثى، رباعى و خماسى مجرد و مزيد؛ صحيح و معتل؛ تصغير؛ اشتقاق؛ ميزان صرفى؛ حروف زائده؛ ابدال؛ نقل؛ قلب و..<ref>همان</ref> | از جمله مباحث مطرح‌شده در اين سه كتاب، عبارت است از: نعت؛ عطف بيان؛ تأكيد لفظى و معنوى؛ ثلاثى، رباعى و خماسى مجرد و مزيد؛ صحيح و معتل؛ تصغير؛ اشتقاق؛ ميزان صرفى؛ حروف زائده؛ ابدال؛ نقل؛ قلب و..<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17293/2/282 همان]</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۳: | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references/> | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
| خط ۸۹: | خط ۹۰: | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[همع الهوامع شرح جمع الجوامع في النحو]] | [[همع الهوامع شرح جمع الجوامع في النحو]] | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۰۵
| جمع الجوامع في النحو | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عبدالعال، نصر احمد (محقق)
سید، صبری ابراهیم (مقدمه‌نويس) سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر (نویسنده) |
| ناشر | مکتبة الآداب |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1432 ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-977-468-316-8 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
جمع الجوامع في النحو، اثر جلال‌الدين سيوطى، با تحقيق دكتر نصر احمد ابراهیم عبدالعال، كتابى است پيرامون برخى از مباحث علم نحو كه به زبان عربى و در سال 871ق، نوشته شده است.
ساختار
كتاب با دو مقدمه از دكتر صبرى ابراهیم السيد و نویسنده آغاز و مطالب در هفت كتاب، عرضه شده است.
گزارش محتوا
مطالب مقدمه صبرى ابراهیم السيد، به دو قسم تقسيم شده است:
قسم اول كه مباحث مطالعاتى در آن جاى گرفته است، داراى تمهيد و سه فصل، به شرح زير مى‌باشد:
در تمهيد، از حيات سياسى، اجتماعى و علمى مصر، در دوران زندگانى سيوطى (عصر مملوكى)، بحث شده است.[۱]
فصل اول، به شخصيت‌شناسى سيوطى و زندگى‌نامه وى اختصاص داشته و در آن، اطلاعات مفيدى از قبيل: نام؛ نسب؛ زمان و محل ولادت؛ حيات علمى؛ شيوخ؛ شاگرادن؛ چگونگى اشتغال به تأليف؛ سفرهاى انجام‌گرفته؛ جايگاه علمى در علوم عصر خويش؛ قدرت علمى؛ اتهاماتى كه افرادى نظير سخاوى به وى زده‌اند و دفاع شوكانى از او؛ مناصبى كه وى در دوران زندگى خويش عهده‌دار آن‌ها بوده است؛ اخلاق؛ زهد؛ مكان، زمان و نحوه وفات و آثار و تأليفات سيوطى، ارائه گرديده است.[۲]
فصل دوم، مشتمل بر چهار مبحث زير مى‌باشد:
مبحث اول: در اين مبحث، روش و شيوه‌اى كه سيوطى در تأليف اثر خويش، آن را پى گرفته، توضيح داده شده است.[۳]
مبحث دوم: شواهدى كه سيوطى، براى تفهيم بهتر مطالب كتاب، از آن‌ها استفاده نموده، معرفى شده است كه عبارتند از: قرآن كريم، احاديث نبوى، اشعار و امثال و اقوال عرب[۴]
مبحث سوم: مختص به معرفى مصادرى است كه نویسنده در تدوين اثر خود، از آن‌ها بهره برده است. وى در اين كتاب، از اقوال نحويون و علماى زيادى استفاده كرده كه تعداد آن‌ها به صد و پنجاه و نه عدد مى‌رسد[۵]
مبحث چهارم: در اين مبحث، مذهب نحوى سيوطى مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.[۶]
در فصل سوم، مسائل نحوى و صرفى موجود در «جمع الجوامع» در هشت مرحله بحث و به مواضع اختلافى و اتفاقى ميان سيوطى و ديگران، پرداخته شده است كه عبارتند از: مكتب بصره، نحويان بصره، مكتب كوفه، نحويان كوفه، نحويان اندلسى، نحويان بغدادى، نحويان مصرى و ديگر نحويان[۷]
قسم دوم كه مشتمل بر مباحث تحقيقاتى است، داراى سه مبحث زير مى‌باشد:
در مبحث اول، توثيق كتاب و نام آن، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.[۸]
در مبحث دوم، روش و شيوه محقق در تحقيق اثر حاضر و اقدامات انجام‌گرفته، بيان شده است.[۹]
در مبحث سوم، از نسخ كتاب بحث شده است.[۱۰]
در مقدمه مؤلف، مباحث مقدماتى نحو، از جمله: كلمه و اقسام آن؛ خواص اسم؛ اقسام فعل؛ حالات مضارع و ماضى؛ اقسام حرف؛ كلام؛ تقسيم كلام به خبر و انشاء؛ جمله؛ قول؛ اعراب؛ مبنى و معرب؛ وجوه معتبر در شبه حرف؛ تقسيم حركات؛ انواع اعراب؛ اسامى غير منصرف؛ اسماء سته؛ مثنى؛ جمع؛ معرفه و نكره و..[۱۱]
در كتاب اول كه پيرامون اركان جمله مى‌باشد، از مبتدا و خبر و نواسخ آن بحث به ميان آمده است.[۱۲]
كتاب دوم، درباره اجزايى از جمله مى‌باشد كه از اركان شمرده نشده و در اصطلاح، «فضله» ناميده مى‌شوند. اين موارد عبارتند از: مفعول‌به؛ مفعول مطلق؛ مفعول‌له؛ مفعول‌فيه؛ ظروف مبنى؛ مفعول‌معه؛ حال؛ تميز؛ منادى؛ مندوب؛ استغاثه، ترخيم؛ نواصب مضارع و..[۱۳]
كتاب سوم، در مورد مجرورات و آنچه كه به آن ملحق مى‌شود بوده و از جمله مباحث آن، مى‌توان به مبحث حروف جر؛ حروف قسم؛ اضافه؛ جوازم؛ حروف غير عاطفه و تنوين، اشاره كرد[۱۴]
كتاب چهارم، به عوامل مؤثر در نحو اختصاص يافته و از جمله مباحث آن، عبارتند از: فعل لازم و متعدى؛ فعل متصرف و جامد؛ اسم مصدر؛ اسم فاعل؛ صيغه مبالغه؛ صفت مشبهه؛ افعل تفضيل؛ اسماء افعال؛ ظرف و مجرور؛ تنازع در عمل؛ اشتغال و..[۱۵]
در كتاب پنجم، با توابع و عوارض تركيب[۱۶]و در كتاب ششم، با ابنيه كلمه و در آخرين كتاب، با تصريف آشنا خواهيم شد[۱۷]
از جمله مباحث مطرح‌شده در اين سه كتاب، عبارت است از: نعت؛ عطف بيان؛ تأكيد لفظى و معنوى؛ ثلاثى، رباعى و خماسى مجرد و مزيد؛ صحيح و معتل؛ تصغير؛ اشتقاق؛ ميزان صرفى؛ حروف زائده؛ ابدال؛ نقل؛ قلب و..[۱۸]
وضعيت كتاب
فهرست‌هاى مطالب، آيات، احاديث، امثال و اقوال عرب و تعابير آن‌ها، قوافى، قبايل، مذاهب نحوى و اعلام مذكور در متن، به همراه فهرست مصادر مورد استفاده محقق در انتهاى كتاب آمده است.
در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع، توضيحات جامع و مفصلى پيرامون برخى از كلمات و عبارات، داده شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.